آیا ائمه (ع) هم در ماه محرم سیاه می پوشیدند؟

با عرض سلام و ادب خدمت شما

در پاسخ به این سوال باید گفت:

عزادارى براى اباعبدالله(ع) یک عزادارى معمولى نیست؛ بلکه تبدیل به فرهنگ فراگیر شده است. وقتى تبدیل به فرهنگ شد، دیگر زمان و مکان نمى شناسد، از این رو تا نسیم محرّم به مشام جان می‌‌ وزد خود به خود پوشیدن لباس عزا و سیاه پوش کردن کوچه و خیابان ها و مساجد و تکیه ها شروع می‌‌ شود. البته در غیر محرم نیز عزادارى براى امام حسین(ع) در فرصت هاى مناسب برگزار می‌‌ شود، شیعیان به دستور اولیاى دین مخصوصاً به دستور امامان بعد از امام حسین(ع) براى زنده نگه داشتن اهداف امام حسین و فرهنگ عاشورا تلاش و کوشش می‌‌ کنند.

امام باقر(ع) در زمینه برپایى عزا در خانه‌ها برای امام حسین(ع) می‌ فرماید: «باید بر حسین(ع) ندبه و عزادارى و گریه کنید و بر اهل خانه خود دستور دهید که بر او بگریند . با اظهار گریه و ناله بر حسین(ع) مراسم عزادارى بر پا کنید و یکدیگر را با گریه و تعزیت در سوگ حسین (ع) ملاقات کنید».[1]
رمز جاودانگى نهضت حسینى نیز زنده نگهداشتن و بزرگداشت شعایر بوده است. امام خمینی فرمود: «الآن هزار و چهارصد سال است که با این منبرها با این روضه ها و با این مصیبت ها و با این سینه زنى ها (دین اسلام) را حفظ کرده اند».[2]

بنابراین پرداختن به عزاداری و ماتم قبل از رسیدن عاشوراء و شهادت نیز پسندیده و مطلوب است.
علاوه بر این ، کاروان امام حسین روز دوم محرّم سال 61هجرى وارد کربلا شد، بعد از آن سپاه کوفیان به تدریج وارد شدند و عزا و مصیبت خاندان اهل بیت(ع) از همان زمان آغاز شد. یعنی در واقع مصیبت و سختی خاندان اهل بیت ، مدتها قبل از عاشوراء آغاز شده بود . سپس روز نهم (تاسوعا) کاروان امام را محاصره کامل کرده وروز دهم (عاشورا) آن بزرگوار و یارانش را به شهادت رساندند.
بنابراین چون اصل گرفتارى حضرت از دهۀ اول محرم آغاز شده است، پیروان حضرت از اوّل محرم عزادارى مى‌کنند.
از نظر تاریخی آغاز عزاداری در دهه اول محرم آن هم به صورت فراگیر همانند عزاداری امروزه را می توان در عصر معزالدولهء دیلمى ازسلسله آل بویه دانست .(3)

از فرزند امام سجاد(ع) نقل شده که وقتی امام حسین(ع) به شهادت رسید،‌ زن های بنی هاشم لباس سیاه و خشن پوشیدند و از گرما و سرما شکوه نمی کردند.

از میان حاکمان معزالدّولة اولین کسى است که فرمان داد مردم شیعهء بغداد در دههء اوّل محرم براى حضرت امام حسین (ع) سیاه بپوشند و بازار را سیاهپوش کنند و در روز عاشورا دکّان ها را ببندند و از طباخى جلوگیرى کنند وتعطیل عمومى نمایند. این مراسم در تمام کشورهاى اسلامى از جمله ایران تا اوایل سلطنت سلجوقیان معمول بود و تا به امروز ادامه دارد.(4)

علاوه بر این عزاداري‏هاي پيش از عاشورا، مقدمه ورود در عزاداري روز عاشورا است. اصل عزاداري براي اباعبداللَّه الحسين(ع) از دستورات و مستحبات اكيد شرع مقدس است؛ اما شكل، نحوه و زمان آن، از عادات و رسوم عرف و مردم تأثير مي‏پذيرد. به عنوان مثال در بعضي مناطق، عزاداري براي حضرت از روز هفتم آغاز شده و تا سوم امام ادامه دارد و در بعضي مناطق عزاداري از اول محرم تا روز عاشورا برقرار است. در بعضي مناطق نيز، روضه‏ هاي مستمر در مواقع مختلف سال - به ويژه از اول محرم تا آخر ماه صفر - ادامه دارد.

تمامي اين اشكال و صورت‏ها، خوب است و اشكالي ندارد. بنابر آنچه گفته شد، مراسم عزاداري و سالگرد درگذشتگان، بستگي به فرهنگ و آداب مردم دارد كه به طور معمول، مراسم سالگرد را در شب قبل مي‏گيرند و از آنجا كه رحلت و شهادت در سال‏هاي قبل، اتفاق افتاده، در هر صورت مراسم و عزاداري‏ها در هر زمان انجام شود، بعد از واقعه خواهد بود.

پی نوشت:
1- جواد محدثى ، فرهنگ عاشورا، ص 312، به نقل از کامل الزیارات ، ص 175.
2- همان، ص 313..
3- مرتضى مطهرى , مجموعه آثار, ج 17 ص 94
4- جواد محدّثى , فرهنگ عاشورا, ص 313 با تلخیص.

سیاه پوشی در تاریخ اسلام

1- سیاه پوشی در سوگ جناب جعفر طیار:
جعفربن ابی طالب و حمزه سید الشهدا (علیهم السلام) دوتن از شاخص ترین چهره های بنی هاشم در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله بودند. این سخن پیامبر صلی الله علیه و آله که پس از جنگ خیبر و به هنگام بازگشت جعفر از هجرت حبشه فرمودند:
«نمی دانم از بازگشت جعفر به مدینه خوشحال تر باشم یا از فتح خیبر؟»(1)
اهمیت این شخصیت و علاقه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به او را نشان می دهد. امیرمومنان (علیه السلام) نیز با اشاره به غصب حق خویش در مورد این دو بزرگوار فرمودند: اگر حمزه و جعفر زنده بودند، این چنین حقم به تاراج نمی رفت،ولی افسوس که آن دو رفتند ...!(2)
به شهادت تاریخ ، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در شهادت جانگداز جعفر در جنگ موته بسیار اندوهگین شدند و در فراق وی و یار هم رزم و شهیدش ، زیدبن حارثه بسیار گریستند،(3)همچنین ایشان به خانه جعفر رفته و دست نوازش بر سر کودکان وی کشیدند.(4)رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ضمن دلجویی از اسما بنت عمیس ، همسر جعفر ، به او فرمودند : سه روز لباس ماتم بپوش و پس از آن هر چه خواهی کن(5)

سیاه پوشی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در آستانه رحلت:
سیره پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همچون دیگر انبیا (6)پوشیدن لباس سپید بوده است . آن حضرت بهترین لباس ها را لباس سپید می دانستند و همواره تاکیدمی نمودند:لباس سپید بپوشید که که آن پاک تر و پاکیزه تر است. (7)اساسا پوشیدن لباس سیاه در زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم معمول نبوده است . با این اوصاف ، این نکته جالب توجه است :طبق تاریخ شیعه و سنی لباس (8)پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم وحتی رو انداز (9)ایشان در آستانه رحلت و در آن روز های سرنوشت ساز سیاه بوده است .
اگر تاملی عمیق در حوادث حساس و سرنوشت ساز چندین روز آخر زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم داشته باشیم و به پیشامدها و فضای اندوهگین آن برهه نگاه کنیم ، حزن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و علت سیاه پوشی ایشان را در می یابیم . به عنوان مثال :در روایتی که حکایت گر این دوران است می خوانیم که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در بستر بیماری اشک میریزند، به گونه ای که محاسنش به اشک دیدگان تر می شود .چون از ایشان می پرسند: چه چیز شما را به گریه انداخته است؟ می فرمایند : اشک می ریزم برای فرزندانم و آنچه از آزار امتم پس از من به آنان خواهد رسید گویا می بینم دخترم فاطمه سلام الله علیها پس از من مورد ستم قرار گرفته است و پیوسته فریاد می زند یا ابتا ولی هیچ یک از افراد امتم او را یاری نمی کنند.(10)درنگی در این سخن و نگاه کردن به مصائبی که پس از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بر خاندان ایشان وارد آمد ، ناگزیر ما را به این نتیجه می رساند که :نخستین شخصیتی که در سوگ مصائب آل عبا جامه سیاه پوشیده است ، خود پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله بوده اند.

در سوگ پیامبر رحمت صلی الله علیه وآله و سلم :
حسان بن ثابت انصاری (شاعر مشهور عصر پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم) در دیوان خود قصاید غراّ و پرشوری در سوگ پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و سلم دارد. در یکی از این اشعار خطاب به پیامبررحمت صلی الله علیه وآله و سلم میگوید :

«وسیع و جوشان بودم و (اکنون) همچون انسانی تنها و تشنه شده ام. ای بهترین خلق ،(با تو ) من در رود خانه ای »

زنان تو ، خانه ها را به حال خود رها کرده ، میخی بر دیوار نکوبیدند(کنایه از این که دیگر به امور معمول خانه داری نپرداخته اند).
آنان همچون زنان راهبه و کشیش های تارک دنیا ، جامه های زبر و مویین به رنگ سیاه پوشیدند ....(11)
تشبیه زنان پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم به راهبگان در پوشیدن لباس اندوه ، شاهدی بر سیاه پوشی در سوگ رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم است.

علاوه بر زنان پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم که در بین آنها شخصیت بزرگی چون ام سلمه وجود داشت ، به روایتی در باب سوز و گداز شدید حضرت زهرا علیها السلام و بستن دستار سیاه (12)پس از فقدان رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم بر می خوریم.(13)

سیاه پوشی حسنین علیهما السلام در سوگ امیرالمومنان علیه السلام:
طبق نقل ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه(14) ، پس از شهادت امیرالمومنان علیه السلام زمانی که امام حسن علیه السلام به سوی مردم بیرون آمد، جامه های سیاه پوشیده بود... .
مرحوم آیت الله شیخ عبدالله مامقانی نیز از اصبغ بن نباته نقل کرده است که می گوید : پس از شهادت مولا ، وارد مسجد شدم و دیدم حسن و حسین علیهما السلام سیاه پوشیده اند.

در سوگ امام حسن مجتبی علیه السلام :
برخی از علمای اهل تسنن همانند ابن عساکر در بخش مربوط به شرح حال امام مجتبی علیه السلام در تاریخ خود(15) و حاکم نیشابوری در مستدرک (16)، از عایشه بنت سعد روایت کرده است:
زنان بنی هاشم در سوگ امام حسن مجتبی (علیه السلام) جامه های سیاه پوشیدند.(17)

در سوگ سالار شهیدان ، ابا عبدالله الحسین علبه السلام:
همان گونه که مصیبت شهادت سید الشهدا علیه السلام اعظم مصائب آل الله است(18) ، عزاداری و سیاه پوشی در سوگ آن حضرت نیز در تاریخ از برجستگی خاصی بر خوردار است.
با سیری در تاریخ به شواهد مکرر سیاه پوشی در سوگ امام حسین علیه السلام بر می خوریم . از آن جمله سیاه پوشی زنان بنی هاشم ، اهل بیت سیدالشهدا علیهم السلام ، جناب ام سلمه ، حضرت زینب علیها السلام ، شیعیان و در راس همه آن بزرگواران امام سجاد علیه السلام است . که چند روایت در این رابطه را ذکر میکنیم:
سیاه پوشی زنان بنی هاشم در مدینه و مهیا کردن غذا توسط امام سجاد علیه السلام:
مرحوم ثقه الاسلام کلینی در فروع کافی، علامه مجلسی در بحارالانوار و شیخ حر عاملی در وسائل الشیعه ، به نقل از محاسن برقی آورده اند:
"لما قتل الحسین بن علی علیهما السلام لبس نساء بنی هاشم السواد و المسوح وکن لا یشتکین من حر و لا برد و کان علی بن الحسین علیهما السلام یعمل لهن الطعام للماتم."
زمانی که امام حسین بن علی علیهما السلام به شهادت رسید ،زنان بنی هاشم لباس های سیاه و جامه های خشن مویین (مسوح) پوشیدند و از گرم و سرما شکایت نمی کردند، علی بن حسین علیهما السلام نیز به علت (اشتغالآنان به) مراسم عزاداری ، برایشان غذا درست می کرد.(19)

این روایت یکی از روشن ترین و معتبرترین روایات در باب سیاه پوشی اهل بیت علیهم السلام است . یکی از مهمترین نکات این روایت این است که کسانی که عمل سیاه پوشی در سوگ امام حسین علیه السلام را انجام داده اند، زنان بنی هاشم ، یعنی خواهران ، همسران ، دختران سید الشهدا علیه السلام و دیگر بستگان آن حضرت همچون ام سلمه از همسران نیکوکار خدا صلی الله علیه و آله بوده اند. به علاوه ، این عمل در برابر چشم امام معصوم علیه السلام صورت گرفته است . امام علیه السلام نیز منعی نفرموده اند و به امضای عملی ایشان رسیده است. همچنین بزرگوارانی مانند حضرت زینب علیهاالسلام در بین این گروه بوده اند که امام سجاد علیه السلام به وی فرمودند:
انت بحمد الله عالمه غیر معلمه فهمه غیر مفهمه"(20)
حتی ائمه علیهم السلام در برخی موارد برای اثبات مشروعیت شعائر حسینی ، به عمل فاطمیات استناد واستشهاد فرموده اند .

سیاه پوشی زنان بنی هاشم و قریش در شام:
علامه مجلسی و محدث نوری ضمن نقل خوابی عجیب از همسر یزید ، نوشته اند که فردای آن شب "زمانی که صبح شد ،یزید اسرای اهل بیت علیهم السلام را خواست و به آنان گفت : چه چیز را بیشتر دوست دارید ؟...
آنان گفتند: ما پیش از هر چیز دوست داریم بر حسین علیه السلام گریه و زاری کنیم.گفت: هرچه می خواهید انجام دهید . سپس حجره ها و خانه هایی را در دمشق برای ایشان مهیا ساخت و زنی از زنان بنی هاشم و طایفه قریش نماند جز آنکه بر حسین علیه السلام لباس سیاه پوشید و ..."

سیاه پوشی امام سجاد علیه السلام :
پس از خطبه ی تاریخی امام سجاد علیه السلام در مسجد دمشق ، منهال برخاست و عرض کرد: ای فرزند رسول خدا ، چگونه صبح کردی؟
امام زین العابدین علیه السلام فرمودند :"چگونه می باشد حال کسی که پدرش به قتل رسیده و یارانش اندکند واهل و عیالش اسیر و بدون پوشش و حجاب و سرپرست و حامی هستند؟ مرا جز اسیری خوار که یاور و سرپرست خویش را از دست داده نمی بینی. همانا من و اهل بیتم لباس عزا پوشیده ایم و لباس نو بر ما روا نیست ...".(21)

پی نوشتها:
(1). بحارالانوار،ج22ص 275، اسد الغابه ، ابن اثیر،ج1ص 287، شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید}4ص 128.
(2). بحارالانوار،ج30ص 14
(3)وسائل الشیعه،ج2ص 922
(4) همان،ج2ص 888-890
(5). مسند احمد بن حنبل ، حدیث 26922، المعجم الکبیر ، طبرانی،ج24ص 139.
(6). وسائل الشیعه،ابواب لباس المصلی،ج3ص 355، حدیث 2.
(7). همان، 355-356 ، حدیث1،3،5
(8). بصائر الدرجات "الکبری" فی فضائل آل محمد صلی الله علیه و آله،ص 305-304 ، بحارالانوار22/ 465-464 ، به نقل از بصائر.
(9). سیره ابن هاشم،ج4ص 316، اسباب الاشراف، بلاذری،ج1ص 550.
(10). بحارلانوار،ج43ص 156، المنتخب ، طریحی،ج1ص 34-33
(11). دیوان حسان بن ثابت ، شرح و مقدمه عبدالله مهنا/67
(12). هم اینک نیز درمیان عرب ، بستن دستار سیاه در هنگام عزای امری رایج است.
(13). بحارالانوار،ج43ص 181،
(14). شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید،ج16ص 22
(15). ترجمه الامام الحسن علیه السلام من تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر /228
(16). المستدرک علی الصحیحین ، للحاکم النیشابوری ، بذیله: التلخیص للحافظ الذهبی،ج2ص 173.
(17). یا : حد نساء الحسن بن علی علیهما السلام سنه:زنان امام حسن علیه السلام در سوگ ایشان یک سال سیاه پوشیدند.
(18). علل الشرایع، شیخ صدوق،ج1ص 225.
(19). طبق نظر علما از حدیث سند((حسنه))است و رجال آن همگی مورد وثوق و اطمینانند. رک: سیاه پوشی در سوگ ائمه نور /226، آیت الله صافی گلپایگانی.
(20). نفس المهموم ، حاج شیخ عباس قمی/285
(21). همان، باب الاشاره و النص علی بن الحسین.

با عرض سلام و ادب

اگر چه به طور اجمال و فی‌الجمله از بعضی روایات، کراهت پوشش مشکی استفاده می‌شود.[1] ولی حکم کراهت مذکور به طور صددرصد برای همۀ انواع لباس‌ها و برای همۀ افراد اعم از زن و مرد و برای همۀ زمان‌ها و ایام نیست. یعنی موارد متعددی از حکم کراهت لباس مشکی مستثنا شده است که بعضی از مهم‌ترین آن عبارتند از:
الف ـ عدم کراهت بعضی از پوشش‌های مشکی خاص: در روایتی نقل شده است که پیامبر اکرم(ص) از پوشش سیاه کراهت داشت مگر در سه مورد: خفّ (نوعی کفش چرمی نازک) عمامه و کساء.[2] کساء به قرینۀ حدیث شریف کساء از پیامبر اکرم(ص)، لباس بلند و فراگیر تمام بدن است که شامل عبا و چادر مشکی بانوان نیز می‌گردد پس این سه پوشش مشکی استثنا شده، کراهت ندارند. حضرت آیت الله بهجت در کتاب جامع المسائل می گویند: بدان که در کتب اصحاب، مواردى براى کراهت نماز در ثوب ذکر شده است، از آن جمله: لباس سیاه غیر از عمّامه و خفّ و کساء است.[3]
ب ـ عدم کراهت لباس مشکی برای بانوان: تردیدی نیست که در اسلام پوشش زن و مرد از نظر نوع، مقدار و حتّی رنگ متفاوت است مثلاً جامۀ زربافت و حریر برای زن جائز ولی برای مرد جائز نیست مقدار واجب پوشش بانوان طبق نظر مشهور فقها همۀ بدن به جز وجه و کفّین است ولی مقدار پوشش مردان کمتر است. از نظر رنگ پوشش نیز استفاده از لباس احرام سفید رنگ در حج برای مردان مستحب است ولی زنان مجاز هستند از همان لباس معمولی و لو رنگ غیر سفید استفاده نمایند.
در کتاب‌های فقهی نیز هیچ یک از فقهای برجستۀ شیعه فتوا به کراهت لباس و پوشش مشکی بانوان نداده‌اند بلکه برعکس تصریح به عدم کراهت و بالاتر از آن نموده‌اند.
فقیه ژرف‌اندیش شیعه مرحوم صاحب جواهر در کتاب فقهی معروف خود نقل کرده است که طبق تصریح کتاب‌های متعددی از اصحاب امامیه کراهت پوشش سیاه مختص مردان است زیرا شارع مقدّس پوشش غلیظ‌تر و بیشتری برای زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است و رنگ مشکی در مقایسه با رنگ‌های دیگر به نحو بهتری پوشش غلیظ‌تر و بیشتر را تأمین می‌کند.[4]
بعضی از فقها و مراجع تقلید زمان حاضر مثل آیات عظام خامنه‌ای و تبریزی (ره) نیز تصریح کرده‌اند که چادر مشکی کراهت ندارد و بعضی نیز مانند آیت الله فاضل لنکرانی(ره) بالاتر از عدم کراهت تصریح کرده‌اند که چادر مشکی بهترین نوع حجاب است.[5]
علاوه بر ادلّۀ فوق امروزه در روانشناسی رنگ‌ها ، این یک واقعیت مسلّم است که رنگ مشکی، رنگی صامت و غیر فعال است که باعث تحریک و جلب توجّه نمی‌شود و این ویژگی بدون این که هیچ عارضه منفی داشته باشد[6] با حکمت حجاب و پوشش زنان در مقابل نامحرم که همان عدم جلب توجّه و ایجاد آرامش روانی در جامعه است نیز سازگار است.
ج ـ عدم کراهت پوشش مشکی در مراسم عزاداری: استفاده از رنگ مشکی در مراسم عزاداری کراهت ندارد. بلکه از فرزند امام سجاد(ع) نقل شده است که گفته‌اند وقتی جدّم امام حسین (ع) شهید شد زنان بنی‌هاشم در عزای آن حضرت لباس سیاه پوشیدند و این لباس را در گرما و سرما تغییر نمی‌دادند.[7] حتّی در مراسم سوگواری غیر معصومین(ع) نیز سیره عملی مردم متدین و حتّی غیر متدین، پوشیدن لباس سیاه در مراسم عزاداری است.
علاوه بر این سیاه پوشی، خاصیت سازندۀ دیگری به نام احیای امر اهل بیت(ع) دارد که مطلوب و محبوب آن ذوات مقدس است که فرمودند: «رحم الله من احیا امرنا»[8] یعنی کسی که امر ما را احیا کند، مشمول رحمت حق باد.
بدون تردید وقتی پیر و جوان، بزرگ و خردسال، در این ایام لباس سیاه می پوشند، یادآور حزن و مصیبت جانکاهی است که به وجود مقدس حضرت سیدالشهدا(ع)، رسیده است و حقیقت این است که بقای اسلام مرهون دو ماه محرم و صفر است.
از نظر تاریخی، چنانکه مورخین نوشته اند، بعد از واقعۀ جانسوز عاشورا، زنان خاندان پاک رسول الله(ص) اولین کسانی بودند که تا یک سال لباس سیاه به تن داشتند و چنان مشغول عزاداری بودند که امام سجاد(ع) برای آنها غذا فراهم می ساختند. در طول تاریخ نیز پوشیدن لباس سیاه در عزاداری اهل بیت(ع) به صورت یک سنت ارزشمندی در بین شیعیان و محبان رایج بوده است.
بعضی از فقهای بزرگ در ایام سوگواری امام حسین(ع) جامۀ سیاه می پوشیدند و به آن تبرک می جستند و با جدیت از آن نگهداری و مراقبت می کردند و وصیت می نمودند که آن لباسهای عزا ، بعد از رحلتشان به عنوان تبرک با آنها دفن شوند.
بنابر این پوشیدن لباس سیاه در ایام سوگواری ائمه(ع) خصوصا در دو ماه محرم و صفر نه تنها کراهت ندارد بلکه از آن جهت که اظهار همدردی با اهل بیت پیامبر(ص) و احیای امر ایشان است، دارای فضیلتی بس بزرگ است. و با توضیحات فوق به خوبی آشکار می‌گردد که اظهارنظرها در بارۀ کراهت رنگ مشکی در دین اسلام چقدر کلّی، غیر دقیق، مغالطه‌آمیز و غیر عالمانه است.

نظر برخی از مراجع و علمای بزرگوار را در رابطه با پوشیدن لباس سیاه در عزاداری ائمه(ع) بیان کنیم:

حضرت آیه الله سید محمد کاظم یزدی (صاحب عروه) :

سیاه پوشی در عزای سالار شهیدان راجح و موجب خشنودی پیغمبر خدا و ائمه است ، صلوات الله علیهم اجمعین ، بنابراین پوشیدن لباس سیاه به غرض مذکور مستثنی از اخبار ادله کراهت لباس سیاه است.

حضرت آیه الله گلپایگانی(ره) :

سیاه پوشی در عزای سالار شهیدان علیه السلام سیره مستمره شیعه در طول تاریخ بوده و امری مجاز و مستحسن است.

حضرت آیه الله مرعشی نجفی(ره) :

سفارش میکنم لباس سیاهی را که در ماه محرم و صفر میپوشیدم جهت حزن و اندوه در مصیبت های آل رسول اکرم ، با من دفن شود.

حضرت آیه الله خامنه ای :

پوشیدن لباس سیاه در عزای اهلبیت خصوصاً سیدالشهداء علیه السلام برای تعظیم شعاءر و بعنوان اظهار تاثر مستحسن است و در فرض سوال کراهت ندارد.

حضرت آیه الله فاضل لنکرانی :

چون از مصادیق تعظیم شعائر است واجد رجحان شرعی می باشد و عملاً بزرگانی چون مرحوم آیه الله العظمی بروجردی (ره) در روز عاشورا از قبای سیاه استفاده میکردند.

حضرت آیه الله مکارم شیرازی :

با توجه به اینکه لباس مشکی در عزای اهلبیت علیهم السلام تعظیم شعائر الهی محسوب میشود مانعی ندارد و مکروه نیست.

حضرت آیه الله تبریزی :

پوشیدن لباس سیاه در عزای ائمه علیهم السلام از تعظیم شعائر مذهب اهلبیت است و مستحب ، و ثواب بر ان مترتب است.
پوشیدن لباس سیاه در سوگ ائمه مکروه نیست بلکه به عنوان اظهار حزن و اندوه برای ان بزرگواران راجح است و کراهت ان در سایر مواقع هم ثابت نیست.

پی نوشتها:
[1] برای آشنایی با این روایات به کتاب‌های فروع کافی، ج 2، کتاب الصلاة باب اللباس الذی تکره الصلاة فیه و ما لا تکره، ص 397، فروع کافی ج 6 کتاب الزی والتجمل باب لبس السواد، ص 449، وسائل الشیعه، ج 3، کتاب الصلاه ابواب لباس المصلی، باب 19، باب کراهة لبس السواد الاّ ... و مستدرک الوسائل جلد و ابواب مذکور مراجعه شود.
[2] عدة من اصحابنا عن احمد بن ابی عبدالله عن بعض اصحابه رفعه قال: کان رسول الله یکره السواد الا فی ثلاث الخف و العمامة و الکساء .. کلینی، فروع کافی، ج 6، کتاب الزیّ والتجمل باب لبس السواد، روایت یک، ص 449.
[3] جامع المسائل (للبهجة)، ج‏1، ص: 314
[4] محمّد حسن نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 8، ص 235.
[5] ویژه نامة فرهنگ اسلام، بهار 1379، ص 7.
[6] بعضی بدون هیچ دلیل و مدرکی به انگیزۀ فرهنگ سازی بر ضد چادر مشکی، ادعا نموده‌اند که حجاب و چادر مشکی باعث بیماری‌های روحی وجسمی مثل افسردگی و نرمی استخوان می‌گردد. برای آگاهی از نادرستی ادعای این افراد به قسمت دوّم مقالۀ «نقد ادله مخالفین چادر مشکی» روزنامۀ جمهوری اسلامی، 4 بهمن 79، مراجعه شود.
[7] البحرانی، الحدائق الناظرة فی احکام العترة الطاهرة، ج 7، ص. 118
[8] وسائل‏ الشیعة، ج12 ، ص20.

پرسش:
چرا برای امام حسین(ع) قبل از شهادتش عزاداری می کنیم؟

پاسخ:
با عرض سلام و ادب
عزادارى براى اباعبدالله(ع) یک عزادارى معمولى نیست؛ بلکه تبدیل به فرهنگ فراگیر شده است. وقتى تبدیل به فرهنگ شد، دیگر زمان و مکان نمى شناسد، از این رو تا نسیم محرّم به مشام جان می‌‌ وزد خود به خود پوشیدن لباس عزا و سیاه پوش کردن کوچه و خیابان ها و مساجد و تکیه ها شروع می‌‌ شود. البته در غیر محرم نیز عزادارى براى امام حسین(ع) در فرصت هاى مناسب برگزار می‌‌ شود، شیعیان به دستور اولیاى دین مخصوصاً به دستور امامان بعد از امام حسین(ع) براى زنده نگه داشتن اهداف امام حسین و فرهنگ عاشورا تلاش و کوشش می‌‌ کنند.

امام باقر(ع) در زمینه برپایى عزا در خانه‌ها برای امام حسین(ع) می‌ فرماید: «باید بر حسین(ع) ندبه و عزادارى و گریه کنید و بر اهل خانه خود دستور دهید که بر او بگریند . با اظهار گریه و ناله بر حسین(ع) مراسم عزادارى بر پا کنید و یکدیگر را با گریه و تعزیت در سوگ حسین (ع) ملاقات کنید».[1]
رمز جاودانگى نهضت حسینى نیز زنده نگهداشتن و بزرگداشت شعایر بوده است. امام خمینی فرمود: «الآن هزار و چهارصد سال است که با این منبرها با این روضه ها و با این مصیبت ها و با این سینه زنى ها (دین اسلام) را حفظ کرده اند».[2]

بنابراین پرداختن به عزاداری و ماتم قبل از رسیدن عاشوراء و شهادت نیز پسندیده و مطلوب است.
علاوه بر این ، کاروان امام حسین روز دوم محرّم سال 61هجرى وارد کربلا شد، بعد از آن سپاه کوفیان به تدریج وارد شدند و عزا و مصیبت خاندان اهل بیت(ع) از همان زمان آغاز شد. یعنی در واقع مصیبت و سختی خاندان اهل بیت ، مدتها قبل از عاشوراء آغاز شده بود . سپس روز نهم (تاسوعا) کاروان امام را محاصره کامل کرده وروز دهم (عاشورا) آن بزرگوار و یارانش را به شهادت رساندند.
بنابراین چون اصل گرفتارى حضرت از دهۀ اول محرم آغاز شده است، پیروان حضرت از اوّل محرم عزادارى مى‌کنند.
از نظر تاریخی آغاز عزاداری در دهه اول محرم آن هم به صورت فراگیر همانند عزاداری امروزه را می توان در عصر معزالدولهء دیلمى ازسلسله آل بویه دانست .[3]
از میان حاکمان معزالدّولة اولین کسى است که فرمان داد مردم شیعهء بغداد در دههء اوّل محرم براى حضرت امام حسین (ع) سیاه بپوشند و بازار را سیاهپوش کنند و در روز عاشورا دکّان ها را ببندند و از طباخى جلوگیرى کنند و تعطیل عمومى نمایند. این مراسم در تمام کشورهاى اسلامى از جمله ایران تا اوایل سلطنت سلجوقیان معمول بود و تا به امروز ادامه دارد.[4]
علاوه بر این عزاداري‏هاي پيش از عاشورا، مقدمه ورود در عزاداري روز عاشورا است. اصل عزاداري براي اباعبداللَّه الحسين(ع) از دستورات و مستحبات اكيد شرع مقدس است؛ اما شكل، نحوه و زمان آن، از عادات و رسوم عرف و مردم تأثير مي‏پذيرد. به عنوان مثال در بعضي مناطق، عزاداري براي حضرت از روز هفتم آغاز شده و تا سوم امام ادامه دارد و در بعضي مناطق عزاداري از اول محرم تا روز عاشورا برقرار است. در بعضي مناطق نيز، روضه‏ هاي مستمر در مواقع مختلف سال - به ويژه از اول محرم تا آخر ماه صفر - ادامه دارد.

تمامي اين اشكال و صورت‏ها، خوب است و اشكالي ندارد. بنابر آنچه گفته شد، مراسم عزاداري و سالگرد درگذشتگان، بستگي به فرهنگ و آداب مردم دارد كه به طور معمول، مراسم سالگرد را در شب قبل مي‏گيرند و از آنجا كه رحلت و شهادت در سال‏هاي قبل، اتفاق افتاده، در هر صورت مراسم و عزاداري‏ها در هر زمان انجام شود، بعد از واقعه خواهد بود.

پرسش:
آیا ائمه (ع) هم در ماه محرم سیاه می پوشیدند؟

پاسخ:
با عرض سلام
در منابع تاریخی و روایی نمونه های فراوانی از سیاهپوشی اهل بیت(ع) نقل شده است:
1- سیاه پوشی در سوگ جناب جعفر طیار:
جعفربن ابی طالب و حمزه سید الشهدا (علیهم السلام) دوتن از شاخص ترین چهره های بنی هاشم در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله بودند. این سخن پیامبر صلی الله علیه و آله که پس از جنگ خیبر و به هنگام بازگشت جعفر از هجرت حبشه فرمودند:
«نمی دانم از بازگشت جعفر به مدینه خوشحال تر باشم یا از فتح خیبر؟»[5]
اهمیت این شخصیت و علاقه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به او را نشان می دهد. امیرمومنان (علیه السلام) نیز با اشاره به غصب حق خویش در مورد این دو بزرگوار فرمودند: اگر حمزه و جعفر زنده بودند، این چنین حقم به تاراج نمی رفت،ولی افسوس که آن دو رفتند ...![6]
به شهادت تاریخ ، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در شهادت جانگداز جعفر در جنگ موته بسیار اندوهگین شدند و در فراق وی و یار هم رزم و شهیدش ، زیدبن حارثه بسیار گریستند،[7]همچنین ایشان به خانه جعفر رفته و دست نوازش بر سر کودکان وی کشیدند.[8]رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ضمن دلجویی از اسما بنت عمیس ، همسر جعفر ، به او فرمودند : سه روز لباس ماتم بپوش و پس از آن هر چه خواهی کن[9]

سیاه پوشی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در آستانه رحلت:
سیره پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم همچون دیگر انبیا [10]پوشیدن لباس سپید بوده است . آن حضرت بهترین لباس ها را لباس سپید می دانستند و همواره تاکیدمی نمودند:لباس سپید بپوشید که که آن پاک تر و پاکیزه تر است.[11]
اساسا پوشیدن لباس سیاه در زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم معمول نبوده است . با این اوصاف ، این نکته جالب توجه است :طبق تاریخ شیعه و سنی لباس[12]پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم وحتی رو انداز [13]ایشان در آستانه رحلت و در آن روز های سرنوشت ساز سیاه بوده است .
اگر تاملی عمیق در حوادث حساس و سرنوشت ساز چندین روز آخر زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم داشته باشیم و به پیشامدها و فضای اندوهگین آن برهه نگاه کنیم ، حزن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و علت سیاه پوشی ایشان را در می یابیم . به عنوان مثال :در روایتی که حکایت گر این دوران است می خوانیم که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در بستر بیماری اشک میریزند، به گونه ای که محاسنش به اشک دیدگان تر می شود .چون از ایشان می پرسند: چه چیز شما را به گریه انداخته است؟ می فرمایند : اشک می ریزم برای فرزندانم و آنچه از آزار امتم پس از من به آنان خواهد رسید گویا می بینم دخترم فاطمه سلام الله علیها پس از من مورد ستم قرار گرفته است و پیوسته فریاد می زند یا ابتا ولی هیچ یک از افراد امتم او را یاری نمی کنند.[14]
درنگی در این سخن و نگاه کردن به مصائبی که پس از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بر خاندان ایشان وارد آمد ، ناگزیر ما را به این نتیجه می رساند که :نخستین شخصیتی که در سوگ مصائب آل عبا جامه سیاه پوشیده است ، خود پیامبر بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله بوده اند.

در سوگ پیامبر رحمت صلی الله علیه وآله و سلم :
حسان بن ثابت انصاری (شاعر مشهور عصر پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم) در دیوان خود قصاید غراّ و پرشوری در سوگ پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و سلم دارد. در یکی از این اشعار خطاب به پیامبررحمت صلی الله علیه وآله و سلم میگوید :

«وسیع و جوشان بودم و (اکنون) همچون انسانی تنها و تشنه شده ام. ای بهترین خلق ،(با تو ) من در رود خانه ای »

زنان تو ، خانه ها را به حال خود رها کرده ، میخی بر دیوار نکوبیدند(کنایه از این که دیگر به امور معمول خانه داری نپرداخته اند).
آنان همچون زنان راهبه و کشیش های تارک دنیا ، جامه های زبر و مویین به رنگ سیاه پوشیدند ....[15]
تشبیه زنان پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم به راهبگان در پوشیدن لباس اندوه ، شاهدی بر سیاه پوشی در سوگ رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم است.

علاوه بر زنان پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم که در بین آنها شخصیت بزرگی چون ام سلمه وجود داشت ، به روایتی در باب سوز و گداز شدید حضرت زهرا علیها السلام و بستن دستار سیاه[16]پس از فقدان رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم بر می خوریم.[17]

سیاه پوشی حسنین علیهما السلام در سوگ امیرالمومنان علیه السلام:
طبق نقل ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه[18] ، پس از شهادت امیرالمومنان علیه السلام زمانی که امام حسن علیه السلام به سوی مردم بیرون آمد، جامه های سیاه پوشیده بود... .
مرحوم آیت الله شیخ عبدالله مامقانی نیز از اصبغ بن نباته نقل کرده است که می گوید : پس از شهادت مولا ، وارد مسجد شدم و دیدم حسن و حسین علیهما السلام سیاه پوشیده اند.

در سوگ امام حسن مجتبی علیه السلام :
برخی از علمای اهل تسنن همانند ابن عساکر در بخش مربوط به شرح حال امام مجتبی علیه السلام در تاریخ خود[19] و حاکم نیشابوری در مستدرک [20]، از عایشه بنت سعد روایت کرده است:
زنان بنی هاشم در سوگ امام حسن مجتبی (علیه السلام) جامه های سیاه پوشیدند.[21]

در سوگ سالار شهیدان ، ابا عبدالله الحسین علبه السلام:
همان گونه که مصیبت شهادت سید الشهدا علیه السلام اعظم مصائب آل الله است[22] ، عزاداری و سیاه پوشی در سوگ آن حضرت نیز در تاریخ از برجستگی خاصی بر خوردار است.
با سیری در تاریخ به شواهد مکرر سیاه پوشی در سوگ امام حسین علیه السلام بر می خوریم . از آن جمله سیاه پوشی زنان بنی هاشم ، اهل بیت سیدالشهدا علیهم السلام ، جناب ام سلمه ، حضرت زینب علیها السلام ، شیعیان و در راس همه آن بزرگواران امام سجاد علیه السلام است . که چند روایت در این رابطه را ذکر میکنیم:
سیاه پوشی زنان بنی هاشم در مدینه و مهیا کردن غذا توسط امام سجاد علیه السلام:
مرحوم ثقه الاسلام کلینی در فروع کافی، علامه مجلسی در بحارالانوار و شیخ حر عاملی در وسائل الشیعه ، به نقل از محاسن برقی آورده اند:
"لما قتل الحسین بن علی علیهما السلام لبس نساء بنی هاشم السواد و المسوح وکن لا یشتکین من حر و لا برد و کان علی بن الحسین علیهما السلام یعمل لهن الطعام للماتم."
زمانی که امام حسین بن علی علیهما السلام به شهادت رسید ،زنان بنی هاشم لباس های سیاه و جامه های خشن مویین (مسوح) پوشیدند و از گرم و سرما شکایت نمی کردند، علی بن حسین علیهما السلام نیز به علت (اشتغال آنان به) مراسم عزاداری ، برایشان غذا درست می کرد.[23]

این روایت یکی از روشن ترین و معتبرترین روایات در باب سیاه پوشی اهل بیت علیهم السلام است . یکی از مهمترین نکات این روایت این است که کسانی که عمل سیاه پوشی در سوگ امام حسین علیه السلام را انجام داده اند، زنان بنی هاشم ، یعنی خواهران ، همسران ، دختران سید الشهدا علیه السلام و دیگر بستگان آن حضرت بوده اند. به علاوه ، این عمل در برابر چشم امام معصوم علیه السلام صورت گرفته است . امام علیه السلام نیز منعی نفرموده اند بلکه به تایید و امضای عملی ایشان رسیده است. همچنین بزرگوارانی مانند حضرت زینب علیهاالسلام در بین این گروه بوده اند که امام سجاد علیه السلام به وی فرمودند:
انت بحمد الله عالمه غیر معلمه فهمه غیر مفهمه"[24]
حتی ائمه علیهم السلام در برخی موارد برای اثبات مشروعیت شعائر حسینی ، به عمل فاطمیات استناد و استشهاد فرموده اند .

سیاه پوشی زنان بنی هاشم و قریش در شام:
علامه مجلسی و محدث نوری ضمن نقل خوابی عجیب از همسر یزید ، نوشته اند که فردای آن شب "زمانی که صبح شد ،یزید اسرای اهل بیت علیهم السلام را خواست و به آنان گفت : چه چیز را بیشتر دوست دارید ؟...
آنان گفتند: ما پیش از هر چیز دوست داریم بر حسین علیه السلام گریه و زاری کنیم.گفت: هرچه می خواهید انجام دهید . سپس حجره ها و خانه هایی را در دمشق برای ایشان مهیا ساخت و زنی از زنان بنی هاشم و طایفه قریش نماند جز آنکه بر حسین علیه السلام لباس سیاه پوشید و ..."

سیاه پوشی امام سجاد علیه السلام :
پس از خطبه ی تاریخی امام سجاد علیه السلام در مسجد دمشق ، منهال برخاست و عرض کرد: ای فرزند رسول خدا ، چگونه صبح کردی؟
امام زین العابدین علیه السلام فرمودند :"چگونه می باشد حال کسی که پدرش به قتل رسیده و یارانش اندکند واهل و عیالش اسیر و بدون پوشش و حجاب و سرپرست و حامی هستند؟ مرا جز اسیری خوار که یاور و سرپرست خویش را از دست داده نمی بینی. همانا من و اهل بیتم لباس عزا پوشیده ایم و لباس نو بر ما روا نیست ...".[25]

پرسش:
در کافی و وسائل الشیعه بعضی روایات وجود دارند که با اسناد صحیح و بعضا با سند های موثق و حسن نقل شده اند که از پوشیدن لباس سیاه نهی شده و آنرا لباس اهل دوزخ و آتش و لباس فرعون معرفی کرده است .
در این خصوص توضیح دهید که بالاخره لباس سیاه کراهت دارد یا نه ؟

پاسخ:
با عرض سلام و ادب
اگر چه به طور اجمال و فی‌الجمله از بعضی روایات، کراهت پوشش مشکی استفاده می‌شود.[26] ولی حکم کراهت مذکور به طور صددرصد برای همۀ انواع لباس‌ها و برای همۀ افراد اعم از زن و مرد و برای همۀ زمان‌ها و ایام نیست. یعنی موارد متعددی از حکم کراهت لباس مشکی مستثنا شده است که بعضی از مهم‌ترین آن عبارتند از:
الف ـ عدم کراهت بعضی از پوشش‌های مشکی خاص: در روایتی نقل شده است که پیامبر اکرم(ص) از پوشش سیاه کراهت داشت مگر در سه مورد: خفّ (نوعی کفش چرمی نازک) عمامه و کساء.[27] کساء به قرینۀ حدیث شریف کساء از پیامبر اکرم(ص)، لباس بلند و فراگیر تمام بدن است که شامل عبا و چادر مشکی بانوان نیز می‌گردد پس این سه پوشش مشکی استثنا شده، کراهت ندارند. حضرت آیت الله بهجت در کتاب جامع المسائل می گویند: بدان که در کتب اصحاب، مواردى براى کراهت نماز در ثوب ذکر شده است، از آن جمله: لباس سیاه غیر از عمّامه و خفّ و کساء است.[28]
ب ـ عدم کراهت لباس مشکی برای بانوان: تردیدی نیست که در اسلام پوشش زن و مرد از نظر نوع، مقدار و حتّی رنگ متفاوت است مثلاً جامۀ زربافت و حریر برای زن جائز ولی برای مرد جائز نیست مقدار واجب پوشش بانوان طبق نظر مشهور فقها همۀ بدن به جز وجه و کفّین است ولی مقدار پوشش مردان کمتر است. از نظر رنگ پوشش نیز استفاده از لباس احرام سفید رنگ در حج برای مردان مستحب است ولی زنان مجاز هستند از همان لباس معمولی و لو رنگ غیر سفید استفاده نمایند.
در کتاب‌های فقهی نیز هیچ یک از فقهای برجستۀ شیعه فتوا به کراهت لباس و پوشش مشکی بانوان نداده‌اند بلکه برعکس تصریح به عدم کراهت و بالاتر از آن نموده‌اند.

فقیه ژرف‌اندیش شیعه مرحوم صاحب جواهر در کتاب فقهی معروف خود نقل کرده است که طبق تصریح کتاب‌های متعددی از اصحاب امامیه کراهت پوشش سیاه مختص مردان است زیرا شارع مقدّس پوشش غلیظ‌تر و بیشتری برای زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است و رنگ مشکی در مقایسه با رنگ‌های دیگر به نحو بهتری پوشش غلیظ‌تر و بیشتر را تأمین می‌کند.[29]
بعضی از فقها و مراجع تقلید زمان حاضر مثل آیات عظام خامنه‌ای و تبریزی (ره) نیز تصریح کرده‌اند که چادر مشکی کراهت ندارد و بعضی نیز مانند آیت الله فاضل لنکرانی(ره) بالاتر از عدم کراهت تصریح کرده‌اند که چادر مشکی بهترین نوع حجاب است.[30]

علاوه بر ادلّۀ فوق امروزه در روانشناسی رنگ‌ها ، این یک واقعیت مسلّم است که رنگ مشکی، رنگی صامت و غیر فعال است که باعث تحریک و جلب توجّه نمی‌شود و این ویژگی بدون این که هیچ عارضه منفی داشته باشد[31] با حکمت حجاب و پوشش زنان در مقابل نامحرم که همان عدم جلب توجّه و ایجاد آرامش روانی در جامعه است نیز سازگار است.
ج ـ عدم کراهت پوشش مشکی در مراسم عزاداری: استفاده از رنگ مشکی در مراسم عزاداری کراهت ندارد. بلکه از فرزند امام سجاد(ع) نقل شده است که گفته‌اند وقتی جدّم امام حسین (ع) شهید شد زنان بنی‌هاشم در عزای آن حضرت لباس سیاه پوشیدند و این لباس را در گرما و سرما تغییر نمی‌دادند.[32] حتّی در مراسم سوگواری غیر معصومین(ع) نیز سیره عملی مردم متدین و حتّی غیر متدین، پوشیدن لباس سیاه در مراسم عزاداری است.
علاوه بر این سیاه پوشی، خاصیت سازندۀ دیگری به نام احیای امر اهل بیت(ع) دارد که مطلوب و محبوب آن ذوات مقدس است که فرمودند: «رحم الله من احیا امرنا»[33] یعنی کسی که امر ما را احیا کند، مشمول رحمت حق باد.

بدون تردید وقتی پیر و جوان، بزرگ و خردسال، در این ایام لباس سیاه می پوشند، یادآور حزن و مصیبت جانکاهی است که به وجود مقدس حضرت سیدالشهدا(ع)، رسیده است و حقیقت این است که بقای اسلام مرهون دو ماه محرم و صفر است.
از نظر تاریخی، چنانکه مورخین نوشته اند، بعد از واقعۀ جانسوز عاشورا، زنان خاندان پاک رسول الله(ص) اولین کسانی بودند که تا یک سال لباس سیاه به تن داشتند و چنان مشغول عزاداری بودند که امام سجاد(ع) برای آنها غذا فراهم می ساختند. در طول تاریخ نیز پوشیدن لباس سیاه در عزاداری اهل بیت(ع) به صورت یک سنت ارزشمندی در بین شیعیان و محبان رایج بوده است.

بعضی از فقهای بزرگ در ایام سوگواری امام حسین(ع) جامۀ سیاه می پوشیدند و به آن تبرک می جستند و با جدیت از آن نگهداری و مراقبت می کردند و وصیت می نمودند که آن لباسهای عزا ، بعد از رحلتشان به عنوان تبرک با آنها دفن شوند.
بنابر این پوشیدن لباس سیاه در ایام سوگواری ائمه(ع) خصوصا در دو ماه محرم و صفر نه تنها کراهت ندارد بلکه از آن جهت که اظهار همدردی با اهل بیت پیامبر(ص) و احیای امر ایشان است، دارای فضیلتی بس بزرگ است. و با توضیحات فوق به خوبی آشکار می‌گردد که اظهارنظرها در بارۀ کراهت رنگ مشکی در دین اسلام چقدر کلّی، غیر دقیق، مغالطه‌آمیز و غیر عالمانه است.

نظر برخی از مراجع و علمای بزرگوار را در رابطه با پوشیدن لباس سیاه در عزاداری ائمه(ع) بیان کنیم:

حضرت آیه الله سید محمد کاظم یزدی (صاحب عروه) :
سیاه پوشی در عزای سالار شهیدان راجح و موجب خشنودی پیغمبر خدا و ائمه است ، صلوات الله علیهم اجمعین ، بنابراین پوشیدن لباس سیاه به غرض مذکور مستثنی از اخبار ادله کراهت لباس سیاه است.

حضرت آیه الله گلپایگانی(ره) :
سیاه پوشی در عزای سالار شهیدان علیه السلام سیره مستمره شیعه در طول تاریخ بوده و امری مجاز و مستحسن است.

حضرت آیه الله مرعشی نجفی(ره) :
سفارش میکنم لباس سیاهی را که در ماه محرم و صفر میپوشیدم جهت حزن و اندوه در مصیبت های آل رسول اکرم ، با من دفن شود.

حضرت آیه الله خامنه ای :
پوشیدن لباس سیاه در عزای اهلبیت خصوصاً سیدالشهداء علیه السلام برای تعظیم شعاءر و بعنوان اظهار تاثر مستحسن است و در فرض سوال کراهت ندارد.

حضرت آیه الله فاضل لنکرانی :
چون از مصادیق تعظیم شعائر است واجد رجحان شرعی می باشد و عملاً بزرگانی چون مرحوم آیه الله العظمی بروجردی (ره) در روز عاشورا از قبای سیاه استفاده میکردند.

حضرت آیه الله مکارم شیرازی :
با توجه به اینکه لباس مشکی در عزای اهلبیت علیهم السلام تعظیم شعائر الهی محسوب میشود مانعی ندارد و مکروه نیست.

حضرت آیه الله تبریزی :
پوشیدن لباس سیاه در عزای ائمه علیهم السلام از تعظیم شعائر مذهب اهلبیت است و مستحب ، و ثواب بر ان مترتب است.
پوشیدن لباس سیاه در سوگ ائمه مکروه نیست بلکه به عنوان اظهار حزن و اندوه برای ان بزرگواران راجح است و کراهت ان در سایر مواقع هم ثابت نیست.

پی نوشت:
[1]. جواد محدثى ، فرهنگ عاشورا، ص 312، به نقل از کامل الزیارات ، ص 175.
[2]. همان، ص 313..
[3]. مرتضى مطهرى , مجموعه آثار, ج 17 ص 94
[4]. جواد محدّثى , فرهنگ عاشورا, ص 313 با تلخیص.
[5]. بحارالانوار،ج22ص 275، اسد الغابه ، ابن اثیر،ج1ص 287، شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید}4ص 128.
[6]. بحارالانوار،ج30ص 14
[7].وسائل الشیعه،ج2ص 922
[8]. همان،ج2ص 888-890
[9]. مسند احمد بن حنبل ، حدیث 26922، المعجم الکبیر ، طبرانی،ج24ص 139.
[10]. وسائل الشیعه،ابواب لباس المصلی،ج3ص 355، حدیث 2.
[11]. همان، 355-356 ، حدیث1،3،5
[12]. بصائر الدرجات "الکبری" فی فضائل آل محمد صلی الله علیه و آله،ص 305-304 ، بحارالانوار22/ 465-464 ، به نقل از بصائر.
[13]. سیره ابن هاشم،ج4ص 316، اسباب الاشراف، بلاذری،ج1ص 550.
[14]. بحارلانوار،ج43ص 156، المنتخب ، طریحی،ج1ص 34-33
[15]. دیوان حسان بن ثابت ، شرح و مقدمه عبدالله مهنا/67
[16]. هم اینک نیز درمیان عرب ، بستن دستار سیاه در هنگام عزای امری رایج است.
[17]. بحارالانوار،ج43ص 181،
[18]. شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید،ج16ص 22
[19]. ترجمه الامام الحسن علیه السلام من تاریخ مدینه دمشق، ابن عساکر /228
[20]. المستدرک علی الصحیحین ، للحاکم النیشابوری ، بذیله: التلخیص للحافظ الذهبی،ج2ص 173.
[21]. یا : حد نساء الحسن بن علی علیهما السلام سنه:زنان امام حسن علیه السلام در سوگ ایشان یک سال سیاه پوشیدند.
[22]. علل الشرایع، شیخ صدوق،ج1ص 225.
[23]. طبق نظر علما از حدیث سند((حسنه))است و رجال آن همگی مورد وثوق و اطمینانند. رک: سیاه پوشی در سوگ ائمه نور /226، آیت الله صافی گلپایگانی.
[24]. نفس المهموم ، حاج شیخ عباس قمی/285
[25]. همان، باب الاشاره و النص علی بن الحسین.
[26]. برای آشنایی با این روایات به کتاب‌های فروع کافی، ج 2، کتاب الصلاة باب اللباس الذی تکره الصلاة فیه و ما لا تکره، ص 397، فروع کافی ج 6 کتاب الزی والتجمل باب لبس السواد، ص 449، وسائل الشیعه، ج 3، کتاب الصلاه ابواب لباس المصلی، باب 19، باب کراهة لبس السواد الاّ ... و مستدرک الوسائل جلد و ابواب مذکور مراجعه شود.
[27]. عدة من اصحابنا عن احمد بن ابی عبدالله عن بعض اصحابه رفعه قال: کان رسول الله یکره السواد الا فی ثلاث الخف و العمامة و الکساء .. کلینی، فروع کافی، ج 6، کتاب الزیّ والتجمل باب لبس السواد، روایت یک، ص 449.
[28]. جامع المسائل (للبهجة)، ج‏1، ص: 314
[29]. محمّد حسن نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 8، ص 235.
[30]. ویژه نامة فرهنگ اسلام، بهار 1379، ص 7.
[31]. بعضی بدون هیچ دلیل و مدرکی به انگیزۀ فرهنگ سازی بر ضد چادر مشکی، ادعا نموده‌اند که حجاب و چادر مشکی باعث بیماری‌های روحی وجسمی مثل افسردگی و نرمی استخوان می‌گردد. برای آگاهی از نادرستی ادعای این افراد به قسمت دوّم مقالۀ «نقد ادله مخالفین چادر مشکی» روزنامۀ جمهوری اسلامی، 4 بهمن 79، مراجعه شود.
[32]. البحرانی، الحدائق الناظرة فی احکام العترة الطاهرة، ج 7، ص. 118
[33]. وسائل‏ الشیعة، ج12 ، ص20.