وقت ظهور

وقت ظهور موضوع وقت ظهور امام زمان ( عج ) از جمله مباحث مهدویت است كه همواره مورد بحث دانشمندان و علمای اسلامی بوده و است.
حكمت الهی اقتضا نموده است كه وقت ظهور حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ نزد مردم مجهول و مكتوم بماند، لذا آنها دقیقاً نمی‌دانند كه حضرتش در چه وقت ظهور خواهند فرمود.
با وجود احادیث فراوانی كه از رسول اعظم و ائمه طاهرین درباره جوانب مختلف زندگانی حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ ومسأله ظهور آن بزرگوار وارد شده است، هنگام قیام پیروز آن امام عظیم الشأن در هیچ حدیثی و خبری تصریح نگردیده برعكس احادیث شریفه صادر از پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ هرپیشگویی را از زمان ظهور نفی می‌نماید.
از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ در خبری كه از غیبت حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ می‌دهندـ وارد شده كه می‌فرمایند:«كسانی كه وقت ظهور را معیّن می‌نمایند، دروغ می‌گویند.»[1]
فضیل از حضرت امام محمد باقر ـ علیه السّلام ـ سؤال می‌كند:آیا برای ظهور وقتی معین شده است؟
حضرت فرمودند:« تعیین كنندگان وقت ظهور دروغ می‌گویند.»[2]
از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ روایت شده كه چنین فرمودند:«تعیین كنندگان وقت دروغ گفتند. ما درآنچه گذشت وقتی معین نكردیم و در آنچه می‌آید نیز وقت معین نمی‌نمائیم.»[3]
و امام نیز فرمودند:«تعیین كنندگان وقت دروغ گفتند. شتاب كنندگان هلاك شدند و تسلیم شوندگان نجات یافتند.»[4]
منظور از وقت معین نكردن در این جا عبارت است از مشخص كردن دقیق سال ظهور حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ ؛ زیرا احادیثی كه علائم حتمی ظهور را متذكّر می‌شوند، ظهور آن علائم را به ظهور حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ در همان سال نزدیك می‌دانند.
اما علت پنهان بودن وقت ظهور آن بزرگوار را به طور قطعی نمی‌دانیم شاید كه حكمت این رازِ پوشیده آن باشد كه مؤمنان در طول این قرون ظهور حضرتش را انتظار برده بر این انتظار تلخ پاداش برند.
لذا اصناف مختلف مردم ـ از شروع غیبت صغری تا زمان ما ـ آرزو كرده و می‌كنند كه ظهور حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ را دریابند و اگر هنگام ظهور مشخص و معین می‌بود، این انتظار وجود نداشت بلكه آرزوها به یأس مبدل می‌گردید و میلیون‌ها نفر از پاداش انتظار محروم می‌ماندند.
از رسول اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل گردیده كه فرمودند:«برترین اعمال امت من انتظار فرج است.»[5]
و حضرت امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند:«آن كس كه منتظر امر ما باشد، مانند كسی است كه در راه خدا در خون خویش غلتیده باشد.»[6]
و حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند:«هر كه بمیرد و منتظر این امر باشد مانندكسی است كه همراه حضرت قائم ـ علیه السّلام ـ درخیمه آن حضرت باشد، نه ... بلكه مانندكسی است كه همراه رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ با شمشیر پیكار می‌كند.»[7]
در انتظار فرج بهره دیگری است و آن اینكه: انتظار یعنی، تصدیق سخن خدای متعال و كلام رسول او و ائمّه اطهار از فرزندان پیامبر و این تصدیق از مراتب ایمان و درجات تسلیم و اطاعت است.
در این موضوع حكمت دیگری نیز موجود است و آن عبارت است از امتحان و آزمایش؛ زیرا كه خدای متعال بندگان خویش را به انواع گوناگون امتحان می‌فرماید، از آن جمله مسائل اعتقادی است؛ پس كسانی كه به خدا و پیامبر و به آنچه كه پیامبر از سوی پروردگار خویش درباره حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ آورده ایمان آورده‌اند، طول غیبت ـ تا هر زمان كه باشد ـ و انتظار ـ هر قدر كه به طول انجامد ـ در آنان و عقایدشان اثری نخواهد گذارد.
امّا منافقان فرصت مسخره نمودن و شلوغ‌كاری علیه این اعتقاد مقدس را می‌یابند آیات قرآن و احادیث نبوی را به سینه دیوار می‌زنند. این رویّه اهل باطل در هر زمان و مكانی بوده و هست.
از حضرت موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ (در حدیثی كه درباره غیبت حضرت مهدی ـ علیه السّلام ـ از ایشان نقل شده) چنین آمده است: «این امتحانی است از سوی خدای عزّوجلّ كه به وسیله آن مخلوقاتش را می‌آزماید.»[8]
معنی امتحان این نیست كه خدای سبحان حقایق بندگان و آنچه را كه در ضمائر و پنهانی‌های آنان می‌گذرد، نمی‌داند. هرگز!... بلكه خدای متعال به هر چیز داناست و آنچه را كه در سینه‌‌هاست می‌داند؛ چنان كه خود می‌فرماید:
«اَحَسِبَ النّاسُ اَنْ یُتْرِكُوا اَنْ یَقُولُوا امَنّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ؟! وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللهُ الَّذینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الكاذِبینَ»[9] «آیا مردم فكر كرده‌اند كه وقتی گفتند: ایمان آوردیم، ما آنان را نمی‌آزمائیم؟! ما قطعاً پیشینیان از آنان را آزمودیم تا راستگویان و دروغگویان شناخته شوند.»
در این صورت آزمایش چه معنی می‌دهد؟
پاسخ این است كه: خدای سبحان بندگان خویش را به خاطر مصالحی چندی می‌آزماید كه از آن جمله است: اتمام حجّت بر بندگان، تا مردم را بر خدای متعال برهانی نباشد.
و از آن جمله است: پیروزی مؤمن در امتحان تا مستحق اجر و پاداش گردد. و در حدیث از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ وارد گردیده كه انسان در عصر غیبت این دعا را كه ـ به دعاء غریق موسوم است ـ بخواند:
«یا الله یا رَحْمانُ یا رَحیمُ، یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ، ثَبِّتْ قَلْبی عَلی دینِكَ.»[10]
«ای الله، ای بخشنده، ای مهربان، ای دگرگون كننده دلها، قلب مرا بر دینت ثابت بدار.»
و نیز از صادق آل محمد ـ علیه السّلام ـ روایت گردیده كه به این دعا امر فرمودند:
«اَللّهُمَّ عَرِّفْنی نَفْسَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی نَفْسَكَ لَمْ اَعْرِفْ نَبِیَّكْ، اَللّهُمَّ عَرِّفْنی رَسُولَك، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی رَسُولَك لَمْ اَعْرِفْ حُجَتَّكَ، اَللّهُمَّ عَرِّفْنی حُجَّتَكَ، فَاِنِّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفنی حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دینی»[11]
«خدایا، خود را به من بشناسان؛ تو خود را به من نشناسانی من پیامبرت را نخواهم شناخت. پروردگارا، فرستاده خود را به من بشناسان، چنانچه تو پیامبرت را به من نشناسانی حجّت تو را نخواهم شناخت. خدایا، حجّت خود را به من بشناسان كه اگر تو حجّت را به من نشناسانی از دینم گمراه خواهم شد.»
این بود حكمت مخفی بودن زمان ظهور... به اضافه حكمت‌هایی كه بر ما مخفی است.
خوانندگان گرامی، احادیث شریفی وجود دارد كه از برخی از امور مربوط به وقت ظهور سخن می‌گویند. تعدادی از آنها را به مناسبت نقل می‌كنیم:
حضرت امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند: «قائم ما اهل بیت، در روز جمعه خروج می‌نماید»
و نیز فرمودند:«قائم ـ علیه السّلام ـ در سال فرد ظهور خواهد كرد؛ اوّل، سوم، پنجم، هفتم یا نهم (در هر دهه).»[12]
باز فرمودند: «به نام قائم ـ علیه السّلام ـ در شب 23 ندا كرده شده (مقصود23 رمضان است) و در روز عاشورا قیام خواهد نمود، همان روزی كه در آن حسین بن علی ـ علیهما السّلام ـ شهید گردید.»[13]
...