آیا جمادات اختیار دارند؟
تب‌های اولیه
آیا جمادات و موجودات غیر انسانی هم اختیار دارند که هر کاری را با میل یا با اکراه انجام دهند یا انجام ندهند؟ آیه 11 فصلت را بنگرید:ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ وَ هِيَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعينَ (11)سپس آهنگِ [آفرينشِ] آسمان كرد، و آن بخارى بود. پس به آن و به زمين فرمود: «خواه يا ناخواه بياييد.» آن دو گفتند: «فرمانپذير آمديم.»
منظور این آیه چیست؟
آیا جمادات اختیار دارند؟ آیا جمادات و موجودات غیر انسانی هم اختیار دارند که هر کاری را با میل یا با اکراه انجام دهند یا انجام ندهند؟ آیه 11 فصلت را بنگرید:ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ وَ هِيَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعينَ (11
بسم الله الرحمن الرحیم
-خداوند به اسمان و زمین به شکل خود در ایید از روی اطاعت و اکراه- به این معنی نیست که سخنی با لفظ گفته شده باشد بلکه گفته خداوند همان فرمان تکوینی و اراده او بر ام آفرینش است و تعبیر به - طوعا و کرها-اشاره به این است اراده قطعی خداوند به شکل گرفتن آسمانها و زمین تعلق یافته بودو در هر صورت می بایست آن مواد به چنین صورت مطلوبی در آیند،بخواهند یا نخواهند.
جمله - اتینا طائعین - ما از روی اطاعت شکل نهایی به خود گرفتیم اشاره به این استکه مواد تشکیل دهنده آسمان و زمین از نظر تکوین و آفرینش کاملا تسلیم اراده و فرمان خداوند بودند و اشمال لازم را به خود پذیرفتو هیچ گونه مقاومتی در برابر این فرمان الهی از خود نشان نداد .
روشن است آن امر و این امتثال جنبه تکلیفی و تشریعی نداشتهبلکه صرفا از جهت تکوینی صورت گرفته است.1
-طوعا و کرها-تمثیلی است برای حتمیت یافتن تأثیر قدرت خداوند در آسمان و زمین و اینکه محال است آن دو امتناع کنند از این فرمان نه اینکه اثبات اطاعت و اکراه برای آسمان و زمین باشد .2
نتیجه اینکه خیر آسمان و زمین هیچ اختیاری از خود نداشتند الا اینکه امر الهی را اجرا کنند و دیگر اینکه اصلا دار ،دار تکلیف نبوده است تا تشریع الهی باشد.
1- تفسیر نمونه،آیةالله مکارم شیرازی،ذیل آیه فوق.
2-المیزان، محمد حسین طاطبایی،ج17،ص367.
..یا ستار..
با سلام..
به نظر می رسد این امر به حکم ضرورت بوده است نه اجبار؛به عبارتی اجبار در مورد موجودات ذی اراده اطلاق می گردد؛که اختیار نیز به اراده تعلق دارد...
ولی ضرورت یک حکم کلی است؛مثل اینکه کسی در کلاس را هل دهد و مانعی نباشد ؛این در به حکم ضرورت بسته می شود ؛نه اجبار.....
علامه طباطبایی می فرمایند:
(ضرورت فعل ، غير از جبر است . فعلى كه در خارج ايجاد مى شود، اگر تمام اجزاى علتش تحقق پيدا كنند، واقع خواهد شد و ضرورى است ، و از جمله مقدمات فعل اختيارى ، صفت اختيار فاعل است كه اگر بخواهد مى كند و اگر نخواهد نمى كند. و فعل نسبت به هر يك از اجزاى علتش (كه از آن جمله اختيار فاعل است ) ممكن است و نسبت امكان به آن داده مى شود، ولى نسبت به تمام علت و مجموع اجزاى علت تامه اش ضرورى و حتمى الوقوع خواهد بود.)
-----------------------------------------------------------------------------------------