بدعت بودن صلاة الرغائب ؟

با سلام به دوستان عزیز
روایت نماز« لیلة الرغائب»در کتب متعددی وجود دارد ،مرحوم شیخ حر عاملی در وسائل الشیعة آنرا تحت عنوان«باب استحباب صلاة الرغائب ليلة أول جمعة من رجب» آورده است که ترجمه قسمتی از روایت اینچنین است:
پیامبر«صلی الله علیه وآله»فرمودند «از شب جمعه‌ي اول اين ماه غفلت نكنيد، كه همانا شبي است كه ملائكه آنرا ليلة الرغائب ناميده اند، هرگاه ثلث شب سپري شد تمامي ملائك در كعبه و حوالي آن جمع شده، خداوند به آنها مي‌فرمايد: اي ملائكه‌ي من هر چه مي‌خواهيد از من سوال كنيد، ملائكه مي‌گويند: درخواست ما اين است كه صائمين اين ماه را ببخشي؟ خداوند مي‌فرمايد: انجام دادم. سپس رسول خدا (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد: هر كس پنج شنبه اول ماه رجب روزه بگيرد، و بين عشاء ونافله آن دوازده ركعت نماز بخواند، به اين نحو كه بعد از هر دو ركعت سلام نماز را بگويد، ودر هر ركعت يك بار سوره حمد و سوره‌ي قدر را سه بار و سوره‌ي توحيد را دوازده بار قرائت كند، بعد از فراغ از نماز بر من و آل من هفتاد بار صلوات بفرستد، بعد به سجده رفته و ذكر (سبوح قدوس رب الملائكة و الروح (را هفتاد بار تكرار كند، سپس سر از سجده برداشته و هفتاد بار ذكر (رب اغفر وارحم وتجاوز عما تعلم إنك أنت العلى الأعظم) را تكرار كند، دوباره به سجده رفته و همان ذكر را گفته و بعد از سر برداشتن از سجده حاجات خود را ذكر نمايد، همانا كه برآورده مي‌گردد».[1]
بنابراین این نماز مدرک دارد و با وجود مدرک فرض بدعت بودن آن فرضی باطل است چون بدعت در صورتی است که یک عمل هیچ اصلی نداشته باشد و به همراه استناد به معصوم نیز صورت بپذیرد.

[=Times New Roman][1][=Times New Roman]. وسائل الشیعة،ج8ص100. ( 10172 ) 1 - الحسن بن يوسف المطهر العلامة في إجازته لبني زهرة باسناد ذكره قال : قال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : رجب شهر الله ، و شهري ، ورمضان شهر أمتي ، ثم قال : من صامه كله استوجب على الله ثلاثة أشياء : مغفرة لجميع ما سلف من ذنوبه ، وعصمة فيما بقي من عمره ، وأمانا من العطش يوم الفزع الأكبر ، فقام شيخ ضعيف فقال : يا رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) ، إني عاجز عن صيامه كله ، فقال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : صم أول يوم منه فان الحسنة بعشر أمثالها ، وأوسط يوم منه ، وآخر يوم منه ، فإنك تعطى ثواب من صامه كله ،

ولكن لا تغفلوا عن ليلة أول جمعة منه فإنها ليلة تسميها الملائكة : ليلة الرغائب ، وذلك إنه إذا مضى ثلث الليل لایبقى ملك في السماوات والأرض إلا ويجتمعون في الكعبة وحواليها ، ويطلع الله عليهم فيقول لهم يا ملائكتي ، سلوني ما شئتم ، فيقولون : يا ربنا ، حاجتنا إليك أن تغفر لصوام رجب ، فيقول الله عز وجل : قد فعلت ذلك ، ثم قال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : أما من أحد يصوم يوم الخميس أول خميس من رجب ثم يصلي ما بين العشاء والعتمة اثنتي عشرة ركعة ، فإذا فرغ من صلاته صلى على سبعين مرة يقول : اللهم صل على محمد وعلى آله ، ثم يسجد ويقول في سجوده سبعين مرة : سبوح قدوس ، رب الملائكة والروح ، ثم يرفع رأسه ويقول : رب اغفر وارحم ، وتجاوز عما تعلم ، إنك أنت العلي الأعظم ، ثم يسجد سجدة ويقول فيها : ما قال في الأولى ثم يسأل الله حاجته في سجوده فإنها تقضى ،

قال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : والذي نفسي بيده ، لا يصلي عبد أو أمة هذه الصلاة إلا غفر له جميع ذنوبه ولو كانت مثل زبد البحر ، ويشفع يوم القيامة في سبع مائة من أهل بيته ممن استوجب النار ، الحديث . وهو طويل يشتمل على ثواب جزيل . ورواه ابن طاوس في ( الاقبال ) مرسلا عن النبي ( صلى الله عليه وآله ) ، نحوه

اگر کسی اشکال کند که سند این روایت ضعیف است،در پاسخ گفته می شود:
در مستحبات عمل فقها بر تسامح در بررسی دلیل آنها قرار گرفته و این از باب محتوای اخبار من بلغ هست که این اخبار در حد استفاضه اند و بعید نیست که از لحاظ معنا متواتر باشند که مفاد آنها این است:
به هرکس ثواب عملی از جانب رسول خدا«صلی الله علیه وآله» برسد«به اینکه پیامبر«ص» فرموده اگر این عمل را انجام دهید فلان ثواب به شما داده می شود» و بر طبق آن عمل نماید، خداوند ثواب آن عمل را به او می دهد ولو اینکه رسول خدا«صلی الله علیه وآله»این کلام را نفرموده باشد.
شیخ انصاری در این رابطه می فرمایند:
«أخبار من بلغ : الأخبار المستفيضة التي لا يبعد دعوى تواترها معنى : فمنها : مصححة هشام بن سالم عن أبي عبد الله عليه السلام قال :
(من بلغه عن النبي صلى الله عليه وآله شئ من الثواب فعمله ، كان أجر ذلك له ، وإن كان رسول الله صلى الله عليه وآله لم يقله. ومنها : حسنة أخرى - كالصحيحة - له ، عن أبي عبد الله إليه السلام أيضا ، قال : ( من سمع شيئا من الثواب على شئ فصنعه كان له أجره وإن لم يكن كما بلغه) .[1]
این امر در بسیاری از مستحبات جاری است و منحصر به این نماز نیز نمی شود.
وبر فرض اخبار من بلغ برای کسی ثابت نباشد،انجام عمل رجاء و به قصد مطلوبیت و نه ورود هیچ منع شرعی ای ندارد و به این اعمال بدعت گفته نمی شود.

[=Times New Roman][1][=Times New Roman]. شیخ انصاری در این رابطه می فرمایند:«أخبار من بلغ : الأخبار المستفيضة التي لا يبعد دعوى تواترها معنى : فمنها : مصححة هشام بن سالم عن أبي عبد الله عليه السلام قال :
(من بلغه عن النبي صلى الله عليه وآله شئ من الثواب فعمله ، كان أجر ذلك له ، وإن كان رسول الله صلى الله عليه وآله لم يقله. ومنها : حسنة أخرى - كالصحيحة - له ، عن أبي عبد الله إليه السلام أيضا ، قال : ( من سمع شيئا من الثواب على شئ فصنعه كان له أجره وإن لم يكن كما بلغه.[=Times New Roman]رسائل فقهیة،شیخ انصاری،ص142

جمع بندی :

سؤال اول: آیا خواندن نماز لیلة الرغائب بدعت است؟

پاسخ:روایت نماز« لیلة الرغائب»در کتب متعددی وجود دارد ،مرحوم شیخ حر عاملی در وسائل الشیعة آنرا تحت عنوان«باب استحباب صلاة الرغائب ليلة أول جمعة من رجب» آورده است که ترجمه قسمتی از روایت اینچنین است:

پیامبرصلی الله علیه وآله فرمودند «از شب جمعه‌ي اول اين ماه غفلت نكنيد، كه همانا شبي است كه ملائكه آنرا ليلة الرغائب ناميده اند، هرگاه ثلث شب سپري شد تمامي ملائك در كعبه و حوالي آن جمع شده، خداوند به آنها مي‌فرمايد: اي ملائكه‌ي من هر چه مي‌خواهيد از من سوال كنيد، ملائكه مي‌گويند: درخواست ما اين است كه صائمين اين ماه را ببخشي؟ خداوند مي‌فرمايد: انجام دادم.
سپس رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: هر كس پنج شنبه اول ماه رجب روزه بگيرد، و بين عشاء ونافله آن دوازده ركعت نماز بخواند، به اين نحو كه بعد از هر دو ركعت سلام نماز را بگويد، ودر هر ركعت يك بار سوره حمد و سوره‌ي قدر را سه بار و سوره‌ي توحيد را دوازده بار قرائت كند، بعد از فراغ از نماز بر من و آل من هفتاد بار صلوات بفرستد، بعد به سجده رفته و ذكر (سبوح قدوس رب الملائكة و الروح ) را هفتاد بار تكرار كند، سپس سر از سجده برداشته و هفتاد بار ذكر (رب اغفر وارحم وتجاوز عما تعلم إنك أنت العلى الأعظم) را تكرار كند، دوباره به سجده رفته و همان ذكر را گفته و بعد از سر برداشتن از سجده حاجات خود را ذكر نمايد، همانا كه برآورده مي‌گردد».[1]

بنابراین این نماز مدرک دارد و با وجود مدرک فرض بدعت بودن آن فرضی باطل است چون بدعت در صورتی است که یک عمل هیچ اصلی نداشته باشد و به همراه استناد به معصوم نیز صورت بپذیرد.

سؤال دوم: با توجه به اینکه سند این روایت قوی نمی باشد چگونه می توان به محتوای آن عمل نمود؟

پاسخ:در مستحبات عمل فقها بر تسامح در بررسی دلیل آنها قرار گرفته و این از باب محتوای اخبار من بلغ هست که این اخبار در حد استفاضه اند و بعید نیست که از لحاظ معنا متواتر باشند که مفاد آنها این است:
به هرکس ثواب عملی از جانب رسول خدا«صلی الله علیه وآله» برسد«به اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده باشند اگر این عمل را انجام دهید فلان ثواب به شما داده می شود» و بر طبق آن عمل نماید، خداوند ثواب آن عمل را به او می دهد ولو اینکه رسول خدا صلی الله علیه وآله این کلام را نفرموده باشد.

شیخ انصاری در این رابطه می فرمایند:
«أخبار من بلغ : الأخبار المستفيضة التي لا يبعد دعوى تواترها معنى : فمنها : مصححة هشام بن سالم عن أبي عبد الله عليه السلام قال :
(من بلغه عن النبي صلى الله عليه وآله شئ من الثواب فعمله ، كان أجر ذلك له ، وإن كان رسول الله صلى الله عليه وآله لم يقله. ومنها : حسنة أخرى - كالصحيحة - له ، عن أبي عبد الله إليه السلام أيضا ، قال : ( من سمع شيئا من الثواب على شئ فصنعه كان له أجره وإن لم يكن كما بلغه) .[2]

این امر در بسیاری از مستحبات جاری است و منحصر به این نماز نیز نمی شود. وبر فرض اخبار من بلغ برای کسی ثابت نباشد،انجام عمل رجاء و به قصد مطلوبیت و نه ورود هیچ منع شرعی ای ندارد و به این اعمال بدعت گفته نمی شود.

[1]. وسائل الشیعة،ج8ص100. ( 10172 ) 1 - الحسن بن يوسف المطهر العلامة في إجازته لبني زهرة باسناد ذكره قال : قال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : رجب شهر الله ، و شهري ، ورمضان شهر أمتي ، ثم قال : من صامه كله استوجب على الله ثلاثة أشياء : مغفرة لجميع ما سلف من ذنوبه ، وعصمة فيما بقي من عمره ، وأمانا من العطش يوم الفزع الأكبر ، فقام شيخ ضعيف فقال : يا رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) ، إني عاجز عن صيامه كله ، فقال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : صم أول يوم منه فان الحسنة بعشر أمثالها ، وأوسط يوم منه ، وآخر يوم منه ، فإنك تعطى ثواب من صامه كله ،

ولكن لا تغفلوا عن ليلة أول جمعة منه فإنها ليلة تسميها الملائكة : ليلة الرغائب ، وذلك إنه إذا مضى ثلث الليل لایبقى ملك في السماوات والأرض إلا ويجتمعون في الكعبة وحواليها ، ويطلع الله عليهم فيقول لهم يا ملائكتي ، سلوني ما شئتم ، فيقولون : يا ربنا ، حاجتنا إليك أن تغفر لصوام رجب ، فيقول الله عز وجل : قد فعلت ذلك ، ثم قال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : أما من أحد يصوم يوم الخميس أول خميس من رجب ثم يصلي ما بين العشاء والعتمة اثنتي عشرة ركعة ، فإذا فرغ من صلاته صلى على سبعين مرة يقول : اللهم صل على محمد وعلى آله ، ثم يسجد ويقول في سجوده سبعين مرة : سبوح قدوس ، رب الملائكة والروح ، ثم يرفع رأسه ويقول : رب اغفر وارحم ، وتجاوز عما تعلم ، إنك أنت العلي الأعظم ، ثم يسجد سجدة ويقول فيها : ما قال في الأولى ثم يسأل الله حاجته في سجوده فإنها تقضى ،

قال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : والذي نفسي بيده ، لا يصلي عبد أو أمة هذه الصلاة إلا غفر له جميع ذنوبه ولو كانت مثل زبد البحر ، ويشفع يوم القيامة في سبع مائة من أهل بيته ممن استوجب النار ، الحديث . وهو طويل يشتمل على ثواب جزيل . ورواه ابن طاوس في ( الاقبال ) مرسلا عن النبي ( صلى الله عليه وآله ) ، نحوه.

[2]. رسائل فقهیة،شیخ انصاری،ص142.