گروه انديشه و علم: سومين جلسه كرسی نظريه پردازی «اعجاز شناختی قرآن كريم» 14 آبان‌ماه با ارايه حجت الاسلام و المسلمين قائمی نيا، عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه قم، حجت‌الاسلام و المسلمين «قائمی نيا»، در اين كرسی با تبيين نظريه خود تصريح كرد: بر اساس قواعد زبان شناسی شناختی می‌توان نوعی اعجاز خاص از قرآن كه اعجاز زبان شناختی است مطرح كرد، اين اعجاز با انواع اعجازی كه مطرح شده، كاملاً متفاوت است.
وی افزود: امروزه در زبان شناسی عمدتاً سه گرايش مهم زبان شناسی زايشی چامسكی، زبان شناسی نقش‌گرا و زبان شناسی شناختی مطرح است كه زبان شناسی شناختی مهم‌ترين گرايش زبان شناسی دهه اخير است و از جهاتی بر دو جريان ديگر تفوق و برتری دارد.
عضو هيأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی يادآوری كرد: چند سال است كه ارتباط بحث‌های زبان شناسی را با تفسير و قرآن دنبال می‌كنم و اكنون به اين نتيجه رسيده‌ام كه می‌توان بر اساس تحليل‌های زبان شناسان شناختی يك نوع اعجاز خاصی را در قرآن مطرح كرد.
حجت‌الاسلام قائمی نيا اضافه كرد: هدف بررسی زبان شناسی شناختی و كارايی آن در تفسير بود كه هنگام تطبيق با 800 آيه متوجه شدم بحث زبان شناسی كارايی بسيار بالايی در تحليل آيات دارد و شايد بهترين كارايی را در حوزه تفسير دارا باشد.
وی با بيان اينكه اعجاز شناختی قرآن به عنوان دومين نظريه در پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی ارائه می‌شود، اظهاركرد: هدف از ارائه نظريات درگير كردن بحث‌های سنتی با زمينه‌های جديد است كه بتوان به يك معنا مباحث جديد را به خدمت مطالعات اسلامی گرفت و يك جريان جديدی ارائه كرد.
اين پژوهشگر مسائل اسلامی ادامه داد: با نگاه سنت‌گرايانه كه مباحث جديد را رد می‌كند و با نگاه ديگرانديشان كه مباحث جديد را بدون اينكه ارزيابی انتقادی كند می‌پذيرد مخالفم و می‌خواهم يك نوع ارتباط بين رشته‌ای برقرار كنم و رشته‌ها، مباحث و نظريات مفيدی كه در تفكر جديد غربی است به خدمت تفكر اسلامی بگيرم.
حجت‌الاسلام قائمی نيا تصريح كرد: پروژه‌ای كه دنبال می‌كنم تقويت كردن مباحث روش‌شناختی در حوزه مطالعات دينی با توجه به اتفاقاتی است كه در جهان غرب شكل گرفته يا در حال شكل‌گيری است.
وی اضافه كرد: به مباحث غربی انتقاد دارم و از ميان آنها گزينش می‌كنم، گرايش‌هايی كه نسبت‌گرا هستند و شكاكند كنار می‌گذارم و از اين طرف نگاه انتقادی دارم و هر آنچه را مفسران گفتند نمی‌پذيرم.
حجت‌الاسلام قائمی نيا به برگزاری دو كرسی نظريه‌پردازی اعجاز شناختی قرآن اشاره كرد و گفت: در جلسه اول ابهاماتی از سوی ناقدان اين نظريه مطرح شد كه با استفاده از واژه‌های كليدی و مصاديق و مثال‌هايی از قرآن تلاش كردم به رفع ابهام بپردازم.
وی با بيان اينكه اين موضوع جزو مباحث جديد است و نمی‌توان در بحث‌های بين رشته‌ای و زبان‌شناسی شناختی قرآن متخصصانی را به راحتی پيدا كرد، افزود: عمده بحث‌هايی كه در اين كرسی‌ها مطرح می‌شود بحث‌های مفهومی برای رفع ابهام و ادعا است و الا همان مشكل اصلی كه نو بودن بحث است همچنان باقی است.
اين استاد حوزه و دانشگاه گفت: با توجه به جلسه قبل پيشنهاد شد كه يك نفر زبان شناس و يك نفر هم از علوم قرآنی در اين جلسات حضور پيدا كنند و به اشكالات كه از سوی آنان مطرح می‌شود، پاسخ دهم.
عضو هيأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی در بخشی ديگر از سخنان خود به مشكلات و موانع موجود در راه ارائه يك نظريه اشاره كرد و گفت: مكانيسمی برای حمايت و ارتباط برقرار كردن با آثار و نظريه‌های جديد نيست و منابع لازم آنچنان كه بايد فراهم نشده است.
حجت‌الاسلام قائمی نيا كرد: لازم است با تعريف مكانيسمی جديد تا دسترسی افرادی كه فعاليت علمی انجام می‌دهند به منابع تسهيل شود و در ارتباط برقرار كردن با شخصيت‌های خارجی دستشان باز باشد تا بتوانند در داخل كشور به صورت متمركز فعاليت علمی انجام دهند.
وی افزود: من معتقدم فضاسازی مفهومی قرآن بی نظير است و كل معقولات را به زبانی ساده در اقلب ماده برده است به طور مثال در كلمه سماء در آياتی كه درباره داستان حضرت نوح(ع) آمده، فضاسازی متناسب با طوفان است و خواسته تا شدت طوفان را نشان دهد.
قائمی نيا بيان كرد: يا به طور مثال در يوم نطوی السماء كطی السجل، آسمان به صورت دو صفحه عنوان شده كه طومارش در قيامت پيچيده می‌شود.
وی در پاسخ به انتقاد ناقدان اين جلسه افزود: مطالبی كه من بيان كرده ام مفسران در گذشته به آن اشاره داشته‌اند اما به صورت يك جريان كلی و نظام مند نبوده است البته نه اينكه آنها نمی‌توانسته‌اند نظام‌مند بررسی كنند بلكه شرايط آن دوران به آنان اجازه نمی‌داده است.
وی ادامه داد: اگر بپذيريم زبان بيانگر ذهن گوينده است در اين صورت زبان خداوند برترين زبان‌هاست و با زبان بشر تفاوت دارد و اين تفاوت را حتی در قياس آيات با روايات كه از اهل بيت(ع) است می‌توان ديد.
اين پژوهشگر قرآنی بيان كرد: ممكن است اعجاز را به آن معنا كه در علم كلام است نتوان برای مفهوم سازی‌های قرآنی به كار برد اما در 700_ 800 آيه‌ای كه بررسی كرده‌ام اين مفهوم سازی‌ها بی نظير و خارج از توان بشر است چون قرآن وحدت شبكه‌ای دارد و هر آيه در آيه ديگر تأثيرگذار است.
وی تصريح كرد: اصول زبان شناختی حتی می‌تواند محدوده تفسير قرآن به قرآن را معين كند و در اين صورت نمی‌توان هر آيه‌ای را بر هر آيه ديگر تفسير كرد بلكه تابع قوانين معينی می‌شود.
در اين نشست همچنين نصری، پژوهشگر و استاد فلسفه طی سخنانی در نقد اين نظريه تصريح كرد: برخی از مفسران به اين مباحثی كه آقای قائمی نيا مطرح كرده‌اند پرداخته‌اند، به طور مثال علامه طباطبايی در عبارت قرآنی الحق من ربك، اين فضاسازی را بيان توحيد می‌داند از اين رو قرآن از واژه من استفاده كرده است در واقع تفسير قرآن به قرآن اصلش از اهل بيت(ع) است و علامه تنها آن را احيا و سامان دهی كرده است.
همچنين حجت الاسلام والمسلمين سيدرضا مودب، رئيس انجمن قرآن پژوهی حوزه علميه و معاون دانشگاه قم گفت: بيان اين مطلب درباره قرآن كه زبان منعكس كننده ذهن گوينده است بسيار ارزنده است و اصولا مفسران در تفسير به دنبال آن هستند كه غرض متكلم را كشف كنند و حجاب آن را بردارند.
مودب تصريح كرد: در مفهوم سازی‌های اين نظريه، 35 نوع شناسايی ذكر شده كه قابل قبول است، اين كه پردازش‌های قرآنی بی نظير است در مجموع حرف بسيار درستی است اما آيا می‌توان آن را معجزه به شمار آورد به ويژه كه اصطلاح معجزه، معنای خاصی دارد و به كاری خارج از توان بشر اطلاق می‌شود.
وی ادامه داد: مرز اعجاز در اين مفهوم سازی‌ها در كجاست و آيا می‌توان احاديث غيرقدسی پيامبر(ص) را هم مشمول اين نوع اعجاز دانست و آيا مرتبه اعجاز پائين تر را دارد.
منبع خبر: ایکنا
کاربر مهمان خوش آمدید