جمع بندی آیه ی بسم الله الرحمن الرحیم

سؤال:
چرا آیه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ»در سوره حمد با شماره ذکر شده؛ ولی در سوره‌های دیگر چنین نیست؟

پاسخ:
به این آیه توجه فرمایید:
«وَ لَقَدْ آتَيْناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثاني‏ وَ الْقُرْآنَ الْعَظيمَ»؛ ما به تو سوره حمد و قرآن عظيم داديم! (1)
اکثر مفسران بر این عقیده هستند که این آیه اشاره به سوره «حمد» دارد و این سوره هفت آیه دارد.
هفت آیه بودن این سوره هم به این است که «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» را در شمارش آیات آن بیاوریم.
هم چنین در روایات معصومین (علیهم السلام) آمده که سوره «حمد»، هفت آیه دارد. و نیز روایت داریم که «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» جزء سوره «حمد» است. (2)
بنابر این باید گفت، در مورد سوره «حمد» و این که «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» جزء سوره است، دلیل تعبّدی داریم.

مطلبی دیگر:
در ميان دانشمندان و علماء شيعه اختلافى در اين مساله نيست، كه«بِسْمِ اللَّهِ» جزء سوره حمد و همه سوره ‏هاى قرآن است، اصولا ثبت «بِسْمِ اللَّهِ» در متن قرآن مجيد در آغاز همه سوره‏‎ها، خود گواه زنده اين امر است، زيرا مى‌‏دانيم در متن قرآن چيزى اضافه نوشته نشده است، و ذكر «بِسْمِ اللَّهِ» در آغاز سوره‌ها از زمان پيامبر(ص) تا كنون معمول بوده است.
حتى اكثريت قاطع اهل تسنن نيز «بِسْمِ اللَّهِ» را جزء سوره مى‌‏دانند. (3)
آیت الله معرفت در مورد تعداد و شمارش آیات می‌گوید:
«عدد صحيح آيات، طبق روايت كوفيّين كه صحيح‌‏ترين و قطعى‌ترين روايات است، 6236 آيه است كه از مولى اميرمؤمنان (عليه السّلام) روايت شده است. و اكنون عدد آيات قرآن در مصحف شريف همين رقم است.»
اين شمارش، مبنى بر آن است كه‏ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» در سوره حمد يك آيه محسوب مى‌‏شود و در ديگر سوره‌‏ها آيه مستقل به حساب نيامده باشد. (4)

منابع:
1. حجر: 15/ 87.
2. عروسی حویزی، عبدالعلی، تفسير نورالثقلين، ج ‏3، ص 27؛ بحرانی، سید هاشم، البرهان، ج ‏3، ص 385.
3. مکارم، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏1، ص 17.
4. معرفت،محمد هادی، علوم قرآنى، ص 118.