آيا درك از اسلام ثابت است ؟
تبهای اولیه
آيا درك از اسلام ثابت است ؟
در راستاي احكام ضروري، نميتوان گفت كه درك از يك حكم خاص، ثابت نيست و اصولاً امكان ندارد كسي به نام دين خلاف آن را بگويد؛ اما درباره احكام غير ضروري گفتني است كه:
الف) اين امكان وجود دارد كه به خاطر پيشرفت علم، كشف بسياري از حقايق، ازدياد اختراعات و اكتشافات، تغييرنظام زندگي مردم و به طور كلي تغيير شرايط زمان و مكان، برخي از احكام فرعي دستخوش تغيير ميگردد
از باب نمونه شطرنج، در زمان خاصي ممكن است بيشتر در جهت قمار و برد و باخت باشد؛ ولي ممكن است شرايط تغييركند و از اين موضوعيت در آيد؛ يعني، عنوان شطرنج لزوما با عنوان قمار و برد و باخت همراه نباشد.
از باب نمونه شطرنج، در زمان خاصي ممكن است بيشتر در جهت قمار و برد و باخت باشد؛ ولي ممكن است شرايط تغييركند و از اين موضوعيت در آيد؛ يعني، عنوان شطرنج لزوما با عنوان قمار و برد و باخت همراه نباشد.
در اين جا امكاندارد فقيه نظر بدهد كه شطرنج اگر موضوع قمار نباشد، حلال و مشروع است.
ب ) در افراد مختلف نيز برداشتهاي متفاوتي وجود دارد.
اين نگرشهاي متفاوت - كه برخاسته از محيط زندگي،مطالعات و جهان ديدگي فرد ميباشد - نيز ممكن است بر نحوه استنباط او تأثير بگذارد و در احكام غيرضروري نظرمتفاوتي با ديگران داشته باشد.
ج ) يك مجتهد ممكن است با گذشت زمان و كسب تجربه بيشتر و اطلاعات فزونتر، در برخي از فتاوايش تجديدنظر كند و احيانا فتوايش عوض شود.
در عين حال بايد گفت كه:
1- ضروريات دين تا قيام قيامت ثابت و تغييرناپذير است.
2- هيچ مجتهدي حق ندارد برخلاف چارچوبه مشخص اسلام فتوا صادر كند وگرنه صلاحيتش ساقط خواهد شد.
3- همين اختلاف نظر و تغييرات نيز بايد براساس ضوابط باشد؛ يعني، بر پايه اصول فقه قرار گرفته باشد و اصولاً فقيه نميتواند از حد و مرزاصولي كه براي استنباط احكام فقهي وضع شده است خارج گردد.