جمع بندی ادعیه مأثوره
تب‌های اولیه
چه دعا هایی است که از اکثر یا همه معصومین نقل شده باشد و از اهمیت بالایی برخوردار باشد؟
مقدمه پاسخ شما :
تعریف و تفاوت دعای ماثوره از غیر ماثوره چیست
برخی از ادعیه از زبان پاک معصومین (علیهم السلام) از طریق کتب حدیث به ما رسیده است، به گونه ای که الفاظ و محتوای آنها از غیر معصوم نیست. این دسته از دعاها را به نام ادعیه ی مأثوره یا ادعیه ی وارده نام گذاری کرده اند، که بعضی از آنها باید در وقت مخصوص و محل معلومی خوانده شود، و برای بعضی دیگر زمان و مکانی تعیین نشده است. دسته ای دیگر، مطلق دعا و نیایش را می گویند، که آدمی بر زبان می راند و بنا به نیاز خود، حدیث نفس خویش را می گوید، و در حقیقت، خود دعاهایی را خلق می کند، نه این که از دعاهای وارده سود و آنها را نقل کند. این دسته از دعاها را ادعیه ی مطلق یا دعاهای غیر وارده می نامند.
ثواب و فضیلت دعاهای مأثوره و وارده برای کسی که آشنا به معنای آنها باشد، بیش از دعاهای مطلقه و غیر وارده است؛ زیرا ائمه ی معصومین به امراض روحی و روانی فرد و جامعه، آشناتر، و در نحوه ی درخواست حاجت و چگونگی بیان و طرح آن و کیفیت راز و نیاز با خدای متعال، آگاه تر و بیناتر بوده اند.
آنان می دانستند که بشر چه نقصی را واجد، و چه کمالی را فاقد است؛ چه باید بکند و چه باید بخواهد. اما سایر انسانها چون معصومند، گاهی به جای خیر، شر، و به جای سود، زیان، و به جای سعادت، شقاوت می طلبند؛ و یدع الانسان بالشر دعائه الخیر و کان الانسان عجولاً . این انسان گاهی از روی نادانی و ناآگاهی، شر خود را میطلبد، همانند آن که خیرش را درخواست می کند؛ و او موجودی شتاب کار است.
به همین جهت، سزاوار و شایسته است که دعا کننده طرز بیان و حاجت و کیفیت در خواست مطالب خود را از معصوم فرا بگیرد، تا امید برآمدن حاجتش بیشتر، و اجر و پاداشش افزونتر باشد. البته این در صورتیست که دعا کننده معنی آن را بفهمد، وگرنه طلب کردن حاجت به زبان خود، با توجه قلبی، بهتر از خواندن دعاهای مأثوره به لقلقه ی زبان است.
مناجات شعبانیه
مناجاتی که در ماه شعبان هست و من در نظر ندارم که در هیچ یک از ادعیه گفته شده باشد که ادعیه مال همه ائمه است. این دعای شعبان، مناجات شعبان، مناجات همه ائمه است و در این، مسائل بسیار هست، معارف بسیار هست و ادب این که انسان چه جور باید با خدای تبارک و تعالی مناجات کند. ما غافلیم از این معانی که وضع چی است. شاید بعضی از جُهّال ما هم این طور اعتقاد دارند که این ادعیه وارد شده و این چیزهایی که از ائمه وارد شده است این ها تشریفات است. می‌خواهند ما را یاد بدهند و حال این که مسئله این نیست، مسئله این است که در مقابل خدا ایستادند آنها، آنها می‌دانند که در مقابل چه عظمتی ایستادند، آنها معرفت دارند به خدای تبارک و تعالی و می‌دانند چه کنند و مناجات شعبانیه از مناجات هایی است که اگر یک نفر انسان دل سوخته، یک عارف دل سوخته - نه از این عارف های لفظی - بخواهد این را شرح کند و شرح کند از برای دیگران، بسیار ارزشمند است و محتاج به شرح است، چنانچه همه ادعیه ائمه - علیهم السلام. (امام خمینی - صحیفه نور - جلد ۲۱ - صفحه ۲)
پرسش
چه دعا هایی است که از اکثر یا همه معصومین نقل شده باشد و از اهمیت بالایی برخوردار باشد؟
تعریف و تفاوت دعای ماثوره از غیر ماثوره چیست؟
پاسخ:
برخی از ادعیه از زبان پاک معصومین (علیهم السلام) از طریق کتب حدیث به ما رسیده است، به گونه ای که الفاظ و محتوای آنها از غیر معصوم نیست. این دسته از دعاها را به نام ادعیه ی مأثوره یا ادعیه ی وارده نام گذاری کرده اند، که بعضی از آنها باید در وقت مخصوص و محل معلومی خوانده شود، و برای بعضی دیگر زمان و مکانی تعیین نشده است. دسته ای دیگر، مطلق دعا و نیایش را می گویند، که آدمی بر زبان می راند و بنا به نیاز خود، حدیث نفس خویش را می گوید، و در حقیقت، خود دعاهایی را خلق می کند، نه این که از دعاهای وارده سود و آنها را نقل کند. این دسته از دعاها را ادعیه ی مطلق یا دعاهای غیر وارده می نامند.
ثواب و فضیلت دعاهای مأثوره و وارده برای کسی که آشنا به معنای آنها باشد، بیش از دعاهای مطلقه و غیر وارده است؛ زیرا ائمه ی معصومین(علیهم السلام) به امراض روحی و روانی فرد و جامعه، آشناتر، و در نحوه ی درخواست حاجت و چگونگی بیان و طرح آن و کیفیت راز و نیاز با خدای متعال، آگاه تر و بیناتر بوده اند.
آنان می دانستند که بشر چه نقصی را واجد، و چه کمالی را فاقد است؛ چه باید بکند و چه باید بخواهد.
اما سایر انسانها چون غیرمعصومند، گاهی به جای خیر، شر، و به جای سود، زیان، و به جای سعادت، شقاوت می طلبند؛
"و یدع الانسان بالشر دعائه الخیر و کان الانسان عجولاً "(1). این انسان گاهی از روی نادانی و ناآگاهی، شر خود را میطلبد، همانند آن که خیرش را درخواست می کند؛ و او موجودی شتاب کار است.
به همین جهت، سزاوار و شایسته است که دعا کننده طرز بیان و حاجت و کیفیت در خواست مطالب خود را از معصوم فرا بگیرد، تا امید برآمدن حاجتش بیشتر، و اجر و پاداشش افزونتر باشد.البته این در صورتیست که دعا کننده معنی آن را بفهمد، وگرنه طلب کردن حاجت به زبان خود، با توجه قلبی، بهتر از خواندن دعاهای مأثوره به لقلقه ی زبان است.
مناجات شعبانیه
مناجاتی که در ماه شعبان هست و من در نظر ندارم که در هیچ یک از ادعیه گفته شده باشد که ادعیه مال همه ائمه است. این دعای شعبان، مناجات شعبان، مناجات همه ائمه است و در این، مسائل بسیار هست، معارف بسیار هست و ادب این که انسان چه جور باید با خدای تبارک و تعالی مناجات کند. ما غافلیم از این معانی که وضع چی است. شاید بعضی از جُهّال ما هم این طور اعتقاد دارند که این ادعیه وارد شده و این چیزهایی که از ائمه وارد شده است این ها تشریفات است. می‌خواهند ما را یاد بدهند و حال این که مسئله این نیست، مسئله این است که در مقابل خدا ایستادند آنها، آنها می‌دانند که در مقابل چه عظمتی ایستادند، آنها معرفت دارند به خدای تبارک و تعالی و می‌دانند چه کنند و مناجات شعبانیه از مناجات هایی است که اگر یک نفر انسان دل سوخته، یک عارف دل سوخته - نه از این عارف های لفظی - بخواهد این را شرح کند و شرح کند از برای دیگران، بسیار ارزشمند است و محتاج به شرح است، چنانچه همه ادعیه ائمه(علیهم السلام).(2)
منابع:
1-سوره اسراء ; آيه 112
2-(امام خمینی - صحیفه نور - جلد ۲۱ - صفحه ۲)