جمع بندی چرا بعد از دعای عهد سه بار روی پای راست می زنیم؟

کارشناس بحث: استاد مجید

با صلوات برمحمد وآل محمد
باسلام وعرض ادب
دلیل آن که ما بعد از دعای عهد سه بار بر روی پای راست می زنیم این است که :
1- پیروی از امام خود می کنیم زیرا امام صادق (علیه السلام) که این دعا از جانب ایشان صادر شده است جنین عملی را انجام می داده اند.و حضرتش در مورد این دعا می فرمایند:« هر كه چهل صباح اين عهد را بخواند از ياوران قائم ما باشد و اگر پيش از ظهور آن حضرت بميرد خدا او را از قبر بيرون آورد كه در خدمت آن حضرت باشد و حق تعالى به هر كلمه هزار حسنه او را كرامت فرمايد و هزار گناه از او محو كند و آن عهد اين است اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيع....ِ وَ عَجِّلْ لَنَا ظُهُورَهُ إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيدا وَ نَرَاهُ قَرِيبا بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ پس سه مرتبه دست بر ران راست خود مى‏ زنى و در هر مرتبه مى‏ گويى الْعَجَلَ الْعَجَلَ يَا مَوْلايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ »

2-این حرکت نوعی بيعت است،وبیعت يک برنامه اجتماعي براي رسميت دادن به حکومت يک حاکم و به معناي اعلام پذيرفتن او وتسليم در برابر اوست، جلوه ي ظاهري بيعت، دست در دست حاکم گذاشتن و فشردن دست اوست، و در پس اين پرده ي ظاهري، عهد وپيمان ها و گواهي هاي متعددي است که بيعت کننده به آن ها تعهد مي کند واین حرکت خود نوعی بيعت عملي ما با امام
زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)است،لذا در آخر دعای عهد سه بار به پاي راست مي زنيم و مي گوييم: «العجل العجل، يا مولاي يا صاحب الزمان»

یعنی اعراب میخواستند بیعت کنند سه بار میزدند روی پاشون!؟؟!

در دعای «یا من أرجوه» در ماه رجب هم انگشت اشاره رو حرکت میدیم یعنی چی؟! علامت تضرّع است؟

با صلوات بر محمد وآل محمد
برای این که به این سوال پاسخ دهیم ،ابتدا بايد ماهيت «بيعت» را شناخت تا بتوان به نقش آن در حكومت دينى پى برد:
بيعت از ماده «بيع» به معناى «فروش» گرفته شده است(1)
زيرا بيعت كننده در جهت پيمانى كه با بيعت شونده بسته است، آنچه را كه در توان دارد، در خدمت او قرار مى ‏دهد. قرآن مجيد نيز درباره «بيعت رضوان» مى‏ فرمايد: (فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِى بايَعْتُمْ)(2) «بشارت باد شما را بر اين معامل ه‏اى كه انجام داديد».
درباره ماهيت بيعت گفته‏ اند: «بيعت به معناى تعهد و پيمان است. بيعت‏ كنندگان تعهد مى‏ دهند تا نسبت به كسى كه با او بيعت مى‏ كنند، وفادار باشند و اين بستگى دارد به آن چه از جانب بيعت‏ شونده پيشنهاد مى‏ شود».(3) بنابراين بيعت تعهدى است كه با پيشنهاد مقام والايى، در مسأله معينى، از بيعت‏ كنندگان تعهد و وفادارى اخذ مى‏ كند.(4)
بيعت در اسلام:
بيعت‏ هايى كه در صدر اسلام انجام‏ شده، در زمينه‏ هاى مختلفى است از جمله:
1. بيعت «عقبه اولى» در موسم حج بين پيامبر (ص) و دوازده نفر از انصار به وقوع پيوست. «عبادةبن صامت» بيعت ياد شده را چنين گزارش مى‏ كند: «ما با پيامبر اكرم (ص) پيش از آنكه بر ما جنگ و نبرد واجب شود، بيعت نساء را به جاى آورديم. مفاد آن بيعت اين بود كه: به خدا شرك نورزيم دزدى و زنا نكنيم فرزندان خود را نكشيم بهتان و افترا نبنديم خدا و پيامبر را در امور معروف نافرمانى نكنيم و».(5)
چنان كه ملاحظه مى‏ شود بيعت در اينجا به معناى ايمان به اسلام و اطاعت از احكام اسلامى است.
2. بيعت «عقبه دوم» بين پيامبر (ص) و 73 مرد و دو زن به وقوع پيوست. در جريان اين بيعت پيامبر (ص) فرمود: «از شما بيعت مى‏ گيرم بر اينكه از هر چه اهل و عيال خويش را محافظت مى‏ كنيد، از من نيز صيانت و محافظت كنيد».(6) در اينجا بيعت، نوعى اخذ تعهّد و پيمان دفاعى است.
3. بيعت «شجره رضوان»، سومين بيعت پيامبر است كه در سال هفتم هجرت با جمع كثيرى از مردم در حديبيه (نه مايلى مكه) بسته شد و بيعت بر جهاد و نبرد و نيز تجديد بيعت دوم بود.
ابن عمر مى‏ گويد: «ما با پيامبر (ص) بيعت بر اطاعت و پيروى كرديم و پيامبر (ص) به دنبال آن فرمود: آن قدر كه توانايى داريد».(7)
از آنچه گذشت روشن مى‏ شود كه بيعت در عصر پيامبر (ص) و امامان (ع)، به معناى انتخاب و توكيل زعامت و رهبرى سياسى نيست.
آيةالله معرفت در اين باره مى‏ نويسد: «بيعت در دوران حضور (عهد رسالت و حضور امامان معصوم) تنها نقش يك وظيفه و تكليف شرعى، در رابطه با فراهم ساختن امكانات لازم براى اولياى امور را ايفا مى‏ كرد. و مقام «ولايت و زعامت» سياسى پيامبر و امامان معصوم، از مقام «نبوت و امامت» آنان نشأت گرفته بود و بر مردم واجب بود تا امكانات لازم را براى آنان فراهم سازند تا آنان بتوانند با نيروى مردمى، مسؤوليت اجراى عدالت را به بهترين شكل به انجام رسانند و اگر مردم از اين وظيفه سرباز مى‏ زدند، هيچ‏ گونه كاستى در مقام امامت و زعامت سياسى آنان وارد نمى‏ ساخت و در آن صورت، مردم تمرد كرده و از اطاعت اولى‏ الامر خويش تخلف ورزيده بودند.»(8)
4. بيعت با اميرالمؤمنين (ع) كه انتقال عملى و واگذارى قدرت سياسى به ايشان و اعلام وفادارى و فرمانبرى از آن حضرت بود.
در پایان باید عرض کنم که دست بر ران راست زدن هم نوعی بیعت با امام زمان (عجل الله)است که امام معصوم به ما آموخته اند،وما هم از امام پیروی می نماییم.
_________________________________________
پى‏ نوشت‏
(1) براى آگاهى بيشتر ر. ك: ابن‏منظور، لسان‏العرب، ماده» بيع «.
(2) توبه (9)، آيه 111.
(3) معرفت، محمدهادى، ولايت فقيه، ص 82.
(4) براى آگاهى بيشتر ر. ك: همان، صص 82- 92.
(5) معالم المدرستين، ج 1، ص 154 چاپ دوم سيره ابن هشام، ج 2، ص 40.
(6) معالم المدرسين، ج 1، ص 155 سيره ابن هشام، ج 2، ص 47.
(7) صحيح بخارى،) كتاب الاحكام (، باب البيعه، ج 5 صحيح مسلم،) كتاب الامارة، باب البيعه على السمع و الطاعة فى ما استطاع (، ص 90 سنن نسائى،) كتاب البيعه، باب البيعة فى ما يستطيع الانسان (به نقل از معالم المدرستين، ج 2، ص 156.
(8) ولايت فقيه، ص 91.

پست جمع بندی موضوع
پرسش:
چرا بعد از دعای عهد سه بار روی پای راست می زنیم؟

پاسخ:
باسلام وعرض ادب به شما پرسشگر گرامی
دلیل آن که ما بعد از دعای عهد سه بار بر روی پای راست می زنیم این است که :
1- پیروی از امام خود می کنیم زیرا امام صادق (علیه السلام) که این دعا از جانب ایشان صادر شده است جنین عملی را انجام می داده اند.و حضرتش در مورد این دعا می فرمایند:« هر كه چهل صباح اين عهد را بخواند از ياوران قائم ما باشد و اگر پيش از ظهور آن حضرت بميرد خدا او را از قبر بيرون آورد كه در خدمت آن حضرت باشد و حق تعالى به هر كلمه هزار حسنه او را كرامت فرمايد و هزار گناه از او محو كند و آن عهد اين است اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيع....ِ وَ عَجِّلْ لَنَا ظُهُورَهُ إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيدا وَ نَرَاهُ قَرِيبا بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ پس سه مرتبه دست بر ران راست خود مى‏ زنى و در هر مرتبه مى‏ گويى الْعَجَلَ الْعَجَلَ يَا مَوْلايَ يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ »

2-این حرکت نوعی بيعت است،وبیعت يک برنامه اجتماعي براي رسميت دادن به حکومت يک حاکم و به معناي اعلام پذيرفتن او وتسليم در برابر اوست، جلوه ي ظاهري بيعت، دست در دست حاکم گذاشتن و فشردن دست اوست، و در پس اين پرده ي ظاهري، عهد وپيمان ها و گواهي هاي متعددي است که بيعت کننده به آن ها تعهد مي کند واین حرکت خود نوعی بيعت عملي ما با امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)است،لذا در آخر دعای عهد سه بار به پاي راست مي زنيم و مي گوييم: «العجل العجل، يا مولاي يا صاحب الزمان»