جمع بندی منظور از معروف در آیه شریفه «و عاشروهُنَّ بالْمَعْرُوف» چیست؟
تبهای اولیه
[="]در فرهنگ های لغت آمده است که « معروف» به معنای شناخته شده است و مقصود از آن، کار نیک بر اساس فطرت است.[/]
[="]رفتار به معروف یعنی هر فردی از افراد جامعه در برابر مسئولیتی که دارد، حقوقی هم داشته باشد، مانند معلمان، پزشکان و ... که در جامعه دارای حقوقی هستند.[/]
[="]چند نمونه از رفتارهای شایسته و معروف عبارتند از :[/]
[="]1 _ رعایت حق مالکیت زن «[/][="]ٍ لِلرِّجالِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ[="][1][/]» [/]
[="]2_ رعای وضعیت روحی و جسمی زن در روابط زناشوئی «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُ[/][="]م[="][2][/]» باید به خوبی دانست که زنان فقط وسیله ارضای غرایز جنسی نیستند ؛ پس نگاه مقطعی و ابزاری به آنها شایسته نیست و باید به آنان با نگاه کریمانه نظر کرد .[/]
[="]3_ احترام و تعظیم زن به عنوان فردی موثر در اجتماع و خانواده ؛ در نگاه قرآن، زن و مرد کمک یکدیگر هستند و باعث زینت هم می شوند:« [/][="]هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنّ[="][3][/]» [/]
[="]رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:« برادرم جبرئیل به من خبر می داد و همواره سفارش زنان را می نموود تا آنجا که من گمان کردم برای شوهر جایز نیست که به همسرش اف بگوید .(بدانید که ) شما ، زنان را به عنوان امانت خدا گرفته اید[="][4][/]».[/]
[="]امیرمومنان علی علیه السلام می فرماید:«.....انّهنّ امانه الله عندکم فلا تضاروهنّ و لا تعضلوهنّ» ؛ « به ایشان زیان نرسانید و بر ایشان سخت نگیرید.[="][5][/]» [/]
[="]همچنین می فرماید :« و احسنا لهنّ المقال لعلهنّ یحسن الفعال[="][6][/]» ؛ « با زنان خوش گفتار و نیکو سخن باشید تا ایشان هم خوش رفتار باشند.» [/]
[="]این روایت در واقع به یک نکته روانشناختی زن اشاره دارد و آن این مسئله است که گفتگو و واحترام به زنان برای آنها بسیار خوشایند است .[/]
[="]از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند: « خیرکم خیرکم للنساء و انا خیرکم لنسائی[="][7][/]» ؛ « بهترین شما خوش رفتار ترین شما نسبت به همسرش است و من بهترین شما نسبت به همسرانم هستم » و نیز « بهترین مردان امت من کسانی هستنتد که به اهل خانه خود تعدّی رواندارند و بر آنها رحمت آرند و ستم نکنند[="][8][/].» [/]
[="]در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است که :« به همسر خدمت نمی کند مگر صدیق یا شهید یا مردی که خداوند برای او خیر دنیا و آخرت را بخواهد[="][9][/]» .[/]
[="]در روایات دیگری, پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله , علی علیه السلام و فاطمه سلام الله علیها را به عنوان الگویی برای خانواده ایده آل، به تقسیم کار خانه بر اساسا معروف امر می نماید و کار بیرون و تهیه هیزم ....را بر عهده عل علیه السلام و کار خانه و تهیه آرد و نان را بر عهده فاطمه سلام الله علیها قرار قرارمی دهند[="][10][/].[/]
[="]اگرچه که بسیاری از موارد مذکور در متن روایات الزامی نیست اما نشانه معروف است تا یک خانواده ایده آل و پویا باشد.[/]
[/HR] [="][1][/][="] . نساء:32[/]
[="][2][/][="] .بقره:223[/]
[="][3][/][="] .بقره :187[/]
[="][4][/][="] . مستدرک الوسائل ،ج 2،ص551.[/]
[="][5][/][="] .همان [/]
[="][6][/][="] .همان [/]
[="][7][/][="] . همان ،ج3،ص117.[/]
[="][8][/][="] .ر.ک. مکارم الاخلاق، ص413.[/]
[="][9][/][="] .مستدرک الوسائل، ج13،ص49.[/]
[="][10][/][="] .همان، ج 12، ص24و نیز ج17، ص64.[/]
سوال:
«وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»منظور از معروف در این آیه چیست؟
پاسخ:
در فرهنگ های لغت آمده است که « معروف» به معنای شناخته شده است و مقصود از آن، کار نیک بر اساس فطرت است.
رفتار به معروف یعنی هر فردی از افراد جامعه در برابر مسئولیتی که دارد، حقوقی هم داشته باشد، مانند معلمان، پزشکان و ... که در جامعه دارای حقوقی هستند.
چند نمونه از رفتارهای شایسته و معروف عبارتند از :
1 _ رعایت حق مالکیت زن «ٍ لِلرِّجالِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ[1]»
2_ رعای وضعیت روحی و جسمی زن در روابط زناشوئی «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُم[2]» باید به خوبی دانست که زنان فقط وسیله ارضای غرایز جنسی نیستند ؛ پس نگاه مقطعی و ابزاری به آنها شایسته نیست و باید به آنان با نگاه کریمانه نظر کرد .
3_ احترام و تعظیم زن به عنوان فردی موثر در اجتماع و خانواده ؛ در نگاه قرآن، زن و مرد کمک یکدیگر هستند و باعث زینت هم می شوند:« هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنّ[3]»
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:« برادرم جبرئیل به من خبر می داد و همواره سفارش زنان را می نموود تا آنجا که من گمان کردم برای شوهر جایز نیست که به همسرش اف بگوید .(بدانید که ) شما ، زنان را به عنوان امانت خدا گرفته اید[4]».
امیرمومنان علی علیه السلام می فرماید:«.....انّهنّ امانه الله عندکم فلا تضاروهنّ و لا تعضلوهنّ» ؛ « به ایشان زیان نرسانید و بر ایشان سخت نگیرید.[5]»
همچنین می فرماید :« و احسنا لهنّ المقال لعلهنّ یحسن الفعال[6]» ؛ « با زنان خوش گفتار و نیکو سخن باشید تا ایشان هم خوش رفتار باشند.»
این روایت در واقع به یک نکته روانشناختی زن اشاره دارد و آن این مسئله است که گفتگو و واحترام به زنان برای آنها بسیار خوشایند است .
از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند: « خیرکم خیرکم للنساء و انا خیرکم لنسائی[7]» ؛ « بهترین شما خوش رفتار ترین شما نسبت به همسرش است و من بهترین شما نسبت به همسرانم هستم » و نیز « بهترین مردان امت من کسانی هستنتد که به اهل خانه خود تعدّی رواندارند و بر آنها رحمت آرند و ستم نکنند[8].»
در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است که :« به همسر خدمت نمی کند مگر صدیق یا شهید یا مردی که خداوند برای او خیر دنیا و آخرت را بخواهد[9]» .
در روایات دیگری, پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله , علی علیه السلام و فاطمه سلام الله علیها را به عنوان الگویی برای خانواده ایده آل، به تقسیم کار خانه بر اساسا معروف امر می نماید و کار بیرون و تهیه هیزم ....را بر عهده عل علیه السلام و کار خانه و تهیه آرد و نان را بر عهده فاطمه سلام الله علیها قرار قرارمی دهند[10].
اگرچه که بسیاری از موارد مذکور در متن روایات الزامی نیست اما نشانه معروف است تا یک خانواده ایده آل و پویا باشد.
«وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»؛ و با آنان، بطور شايسته رفتار كنيد. (1)
معاشرت، به معنای مصاحبت، رفاقت، اختلاط و دوستی است. (2)
معروف، به معنای شناخته شده و آن كار نيکی است که مطابق با فطرت سليم، عقل، شرع و عرف باشد. (3)
كلمه معروف، به معناى هر امرى است كه مردم در مجتمع خود آن را بشناسند، و آن را انكار نكنند، و بدان جاهل نباشند. امر به معاشرت با زنان، معاشرتى است كه در بين مسلمانان معروف باشد. (4)
لذا آیه شریفه دستور می دهد که با همسرانتان مطابق عدل، انصاف، انسانيت، و مطابق با آنچه عقل فطرى و سنت هاى شايسته اجتماع بپسندد و بشناسد، معاشرت و همزيستى نمایید.
مراد ار عرف هم، عرف نزد شوهر و مادرش نیست، بلکه عرف عقلاء منصف، مراد است به گونه ای که هیچ بدی و ناپسندی در آن دیده نشود. لذا شوهر بایستی در عمل و رفتار، انصاف داشته و حقوق زن را اداء کند و در گفتار، با بیان زیبا و وزین سخن بگوید. (5)
[/HR] [1] . نساء:32
[2] .بقره:223
[3] .بقره :187
[4] . مستدرک الوسائل ،ج 2،ص551.
[5] .همان
[6] .همان
[7] . همان ،ج3،ص117.
[8] .ر.ک. مکارم الاخلاق، ص413.
[9] .مستدرک الوسائل، ج13،ص49.
[10] .همان، ج 12، ص24و نیز ج17، ص64.
___________
- نساء، 19.
- ر.ک: التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج 8، ص 137؛ مجمع البحرين، ج 3، ص 404؛ المفردات في غريب القرآن، ص 567.
- المفردات في غريب القرآن، ص 561؛ قاموس قرآن، ج 4، ص 326؛ التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج 8، ص 98.
- ترجمه الميزان، ج 4، ص 405.
- ر.ک: مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 3، ص 41؛ تفسير الصافي، ج 1، ص 434؛ التفسير المبين، ص 102؛ تفسير جوامع الجامع، ج 1، ص 245؛ پرتوى از قرآن، ج 6، ص 41.