دین پیامبر اسلام قبل از بعثت
تب‌های اولیه
همه مسلمان جز شمار اندکی ، بر این باورند که پیامبران الهی پیش از آن که به رسالت برگزیده شوند، موحّد و خدا پرست بوده و اندیشه خود را به شرک نیالوده اند. رشد و پرورش در دامان مادرانی پاک دامن و پدرانی درستکار، یکی از زمینه‌های فراهم آمدن چنین ایمانی است:
«پس آنان را در بهترین ودیعت جای به امانت سپرد و در نیکوترین قرارگاه مستقر کرد، از پشتی به پشت دیگرش داد، همگی بزرگوار و زهدان هایی پاک و بی عیب و عار» (1)
درباره دین پیامبر گرامی اسلام پیش از نبوت، دیدگاههای گوناگونی پدید آمده و گزینه هایی همچون یهودیت، مسیحیت، دین حنیف (شریعت حضرت ابراهیم(علیه السلام” و دین اسلام مطرح شده است؛(2) اما آن چه تردیدی را بر نمی‌تابد، یکتا پرستی آن حضرت و بیزاری وی از بت‌ها است. با این همه برخی از مسلمانان پاره‌ای از آیات قرآن را دستاویز خویش ساخته و زندگی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) پیش از بعثت را آمیخته با شرک و بت پرستی دانسته اند.
- نقد و بررسی
1- رسول خدا صلی الله علیه وآله به گواهی تاریخ و تأکید روایات دارای نیاکانی یکتاپرست بوده و اجداد ایشان پیرو دین حنیف و تابع حضرت ابراهیم علیه السلام به شمار می‌آمدند. این، خود از شواهدی است که عصمت آن حضرت از شرک را پذیرفتنی می‌سازد.
2- امیرمؤمنان بارها در برابر مردمی که با سرگذشت پیامبر خدا آشنا بودند، بر عصمت وی از خردسالی و پیراستگی او از شرک و گناه تأکید میورزد و پیشینه درخشان او و خاندانش را یادآور می‌شود.
در یکی از خطبه‌های نهج البلاغه در این باره چنین می‌خوانیم:
«و لقد قرن الله به من لدن ان کان فطیماً اعظم ملک من ملائکته یسلک به طریق المکارم و محاسن اخلاق العالم لیله و نهاره»
هنگامی که از شیر گرفته شد، خدا بزرگترین فرشته از فرشتگانش را شب و روز همنشین او فرمود، تا راه‌های بزرگواری را پیمود و خوی‌های نیکوی جهان را فراهم نمود. (3)
3- پیامبر اکرم در سنین خردسالی در سفری به شام با راهبی به نام بحیرا برخورد نمود. وقتی بحیرای راهب نشانه‌های پیامبر خاتم را در سیمای محمّد نوجوان مشاهده کرد و برای آزمودنش او را به دو بت لات و عزّی سوگند داد، همگان این جمله به یاد ماندنی را از آن حضرت شنیدند:
«لا تسألنی بهما، فوالله ما اَبغضتُ شیئاً بغضهما»
مرا به این دو بت سوگند مده، به خدا قسم هیچگاه چیزی نزد من منفورتر از آن دو نبوده است. (4)
پیامبر اسلام قبل از بعثت و در میان مردم مشرک عربستان از چه دینی پیروی می‌کرده است؟
4- در منابع تاریخی از اعمال عبادی رسول اکرم صلی الله علیه وآله که پیش از بعثت انجام می‌گرفته همچون نماز، روزه، حج و طواف خانه خدا سخن به میان آمده و عزلت گزینی در غار حرا از عادات دیرینه حضرت به شمار رفته است. البته پاره‌ای از مشرکان نیز خانه کعبه را محترم شمرده، کارهایی را به عنوان اعمال حج انجام می‌دادند، اما حج پیامبر با عادات آنان ـ که با شعار شرک قرین بود ـ همخوانی نداشت و سازگاری آن با حج ابراهیمی در مناسکی چون وقوف در عرفات آشکار می‌گشت. پرهیز آن حضرت از گوشت مردار نیز از چشم تاریخ پوشیده نمانده و برگ دیگری بر شواهد دین باوری وی افزوده است.
5- پس از بعثت، مخالفان کینه توز پیامبر از هیچ نسبت ناروایی خودداری نورزیدند و حتی وی را دیوانه و ساحر نامیدند، اما هیچگاه افکار عمومی را برای متهم ساختن پیامبر به انحراف عقیدتی یا عملی پیش از بعثت آماده ندیدند. مشرکانی که از پذیرش دعوت پیامبر سر باز زده، می‌گفتند:
«آیا ما را از پرستش آنچه پدرانمان می‌پرستیدند باز می‌داری؟»
اگر می‌توانستند این را نیز می‌افزودند که تو خود نیز پیش از این سر بر آستان بت می‌ساییدی.(5)
پاورقی‌ها
1- نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، خطبه 94، ص87
2- بحارالانوار، ج 18، ص 281ـ271، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج 1، ص 158، تنزیه انبیأ، ص 118ـ116
3- نهج البلاغه، خطبه 192، ص 222
4- شرح الشفأ، ج 2، ص 208، همچنین، ر.ک: السیرة النبویة، ابن کثیر، ج 1، ص 245
5- شرح الشفأ، ج 2، ص 201
