آشنایی با شیخ شلتوت

[=&quot]علامه شيخ محمود شلتوت[/]
[=&quot] [/]
[=&quot]مقدمه:[/]
[=&quot]علامه محمود شلتوت يکي از بزرگان جهاد در راه خداوند بود که با قلب پاک و شخصيت بارز علمي به نداي سيد جمال الدين اسدآبادي و شيخ محمد عبده که در شرق و غرب طنين‌انداز شده بود لبيک گفته و دريافت که اگر امر عقيدت و شريعت در اسلام با روحي خالي از تعصيب عرضه شود، قطعاً مسلمانان اخوت و برادريشان و وحدت و الفت دل‌هايشان را باز خواهند يافت. و دين مبين اسلام به احسن وجه و در کاملترين شکل ممکن بر جهانيان عرضه خواهد شد چرا که تعصب و فرقه‌گرائي، ثمره‌اي جز تفرقه و جدائي بين مسلمانان نخواهد داشت و اسلام به معناي واقعي کلمه با آن آموزه‌ها و ريشه‌هاي پر ارزش خود هيچ‌گاه به جهانيان عرضه نخواهد شد. از جمله تاليفات پر ارزش و گرانمايه ايشان کتاب الاسلام عقيده و شر[/]يعة[=&quot] است که عصاره يک عمر تفکر اين مرد بزرگ در عرصه تقريب و انسجام ميان مسلمانان جهان است.[/]
[=&quot]1) زندگينامه[/]
[=&quot]ايشان در 23 آوريل سال 1893 در يکي از بخش‌هاي استان بحيره مصر در خانواده‌اي کاملاً علمي ديده به جهان گشود- بعد از تحصيلات مقدماتي در مکتب خانه روستا به شهر اسکندريه هجرت و در دانشکده اسکندريه مشغول تحصيل شد.[/]
[=&quot]ايشان بعد از اتمان تحصيلات به عنوان استاد در همان دانشکده مشغول تدريس گرديد. تدريس و تحصيل شيخ محمود شلتوت هم زمان بود با انقلاب مردمي در مصر. ايشان نيز نسبت به حضور اشغالگران بي‌تفاوت نبوده و با زبان و قلمش در خدمت انقلاب مردم مصر بود. ايشان به علت تسلط بر ادبيات عرب و چيرگي در نويسندگي به دانشگاه الازهر مصر دعوت شد.[/]
[=&quot]در سال 1937 عضو جمعيت علماي اعلام مصر گرديد و در سال 1950 سرپرست مباحثات فرهنگي اسلامي الازهر شد. و در نهايت به رياست اين دانشگاه گمارده شد. ايشان در طول حيات فکري‌اش بارها مورد تقدير و نکوداشت قرار گرفت که به عنوان نمونه دانشگاه شيلي و جاکارتا دکتراي افتخاري به ايشان اهداء نمودند.[/]
[=&quot] مشهورترين تاليفات ايشان:[/]
[=&quot]1ـ تفسير قرآن کريم. 2- المستوليه المدنيه والجنائيه في الشريعه الاسلام. 3- منهج القران في بناء المجتمع. 4- الاسلام عقيده و شريعه. 5- الفتاوي. 6- من توجيهات الاسلام. 7- القتال في الاسلام. 8- فقه القرآن. 9- مقارنه المذاهب في الفقه. 10- الي القرآن الکريم.[/]
[=&quot]2) نقش شيخ شلتوت در دارالتقريب[/]
[=&quot]جماعت تقريب مذاهب اسلامي در کشور مصر و در شهر قاهره در سال 1360 هجري قمري با هدف تقريب بين مذاهب اسلامي تاسيس گرديد دارالتقريب در واقع ايشان جايگاه مهرورزي و اکتشاف حقيقت و دست يافتن به گستره علوم مذهبي و مناظره بين همه مسلمانان بود.[/]
[=&quot]دانشگاه الازهر بر اين اساس اصول تقريب بين مذاهب مختلف را پي ريزي نمود و مقرر داشت که هر دو فقه سني و شيعه بر اساس دليل و برهان و بدون هيچ گونه تعصبي تدريس شود و نيز در ادامه آن تصمصم بر تاسيس مجمع تحقيقات اسلامي استوار شد که در آن نمايندگان تمام مذاهب اسلامي گرد هم آمده و از نقطه نظرات يکديگر بهره‌مند مي‌شدند تا در اين تعامل و مشارکت علمي به وحدت و انسجام نائل آيند.[/]
[=&quot]علامه شلتوت اين تشکيلات را مي‌ستايد و مي‌فرمايد: «اين نهضت دارالتقريب که بر اساس انديشه جمع‌آوري مذاهب مختلف اسلامي صورت گرفت. طولي نکشيد که از حقائق استوار علمي در جهان و تاريخ فکر اسلامي به شمار آمد و هم چنين با روح اصلاح طلبي، محبت و برادري ميان مسلمانان سايه افکند- بي‌ترديد اين خود به منظور تحقق بخشيدن به احکام خداوند بود. آن جا که فرمود تنها افراد با ايمانند که با هم طرح برادري ريخته و ميان يکديگر صلح برقرار مي‌کنند».[/]
[=&quot]استاد شلتوت در آن ايام در تکوين و پيدايش جمعيت تقريب مشارکت ويژه‌اي داشته و در يکي از جلسات آن پيشنهاد نمود که به جاي تعبير فرقه يا طايفه براي مسلمانان همه آن‌ها را مذاهب اسلامي بناميم و همين‌گونه نيز متحقق شد و اين اصل براي همه فرقه‌هاي مسلمانان در دارالتقريب ثابت ماند.[/]
[=&quot]ايشان پيرامون اهميت دارالتقريب در دنياي اسلام و فلسفه وجودي آن اين گونه مي‌فرمايد:[/]
[=&quot]مسلمانان بايد افتخار کنند که عملاً در تقريب و نزديک ساختن مذاهب خود به يکديگر از ديگران سبقت جسته‌اند چرا که بواسطه دارالتقريب روحي از اصلاح و محبت و برادري ميان پيروان اسلامي به يادگار ماند و به وسيله آن روحي از صلابت و محبت و برادري ميان پيروان اسلام پديدار شد- که در واقع مصداق گفتار خداوند که مي‌فرمايد:[/]
[=&quot]«انما المومنون اخوه فاصلحوا بين اخويکم و اتقوالله لعلکم ترحمون، قرار گرفتند» [/]
[=&quot]3ـ اقدامات تقريبي شيخ شلتوت[/]
[=&quot]از مهمترين تفکرات او در زمان رياست دانشگاه الازهر دوري از تعصبات فرقه‌اي و مذهبي بود که در اين باره مي‌فرمود:[/]
[=&quot]«مهم‌ترين هدف اساسي در برنامه من عبارت است از پيکار با تعصبات و فرقه‌گرائي و تحقيق و بررسي علوم ديني در محيطي پر از صفا و برادري، بحثِ دريافتنِ بهترين راهي که بتوان به تحکيم روابط دين و ايمان خدمتي کرد و پيروي از دليل قوي، از هر افقي که بدرخشد.[/]
[=&quot] اگر مسلمانان به اين مطالب جامه عمل بپوشانند قطعاً نيروئي بس بزرگ تشکيل مي‌دهند که مي‌توانند با فراغت و آسودگي به عظمت شأن و منزلت خود پي‌ببرند و از بار مشکلات گذشته که مولود تعصب بود رهائي يابند و در جهان همچون يک روح در پيکرهاي مختلف در آيند.[/]
[=&quot]و لذا براي پيشبرد اهداف تقريبي خود اقدامات مهمي نيز صورت دادند.[/]
[=&quot]1ـ از مهمترين اقدامات او در هنگام رياست در دانشاه الازهر، تدريس فقه شيعه در کنار دروس فقه مذاهب اهل سنت بود به صورت فقه مقارن که افق نويني به روي اساتيد و دانش پژوهان الازهر گشود- بر اساس فقه مقارن يک محقق تمام نظريات و آراء فقهي مذاهب اسلامي را مطالعه نموده و هر حکمي که دليلش قوي‌تر بوده را به اجراء در مي‌آورده است. وي در مقايسه بين ادله علماي مذاهب مختلف يک اصل را قبول داشت و آن اين بود که هر دليل که قوي‌تر باشد، مورد قبول است حال از مذهب خودش باشد، يا از مذهب ديگري. و تاکيد داشت که فقهاي مسلمان بايد به دور از تعصب‌ها و هواهاي نفساني هر رأي و انديشه‌اي که در تحکيم مباني اسلام موثر‌تر است و رفاه خانواده و اجتماع را بهتر تامين مي‌کند، از يکديگر بپذيرند.[/]
[=&quot]از ثمرات مهم تاسيس رشته فقه مقارن مقايسه برخي احکام اسلامي و برتري يافتن نظر شيعه بود که بعدها به صورت قانوني رسمي مصر درآمد. شيخ شلتوت در اين باره مي‌فرمايد:[/]
[=&quot]«فراموش نمي‌کنم که تطبيق و مقارنه ميان مذاهب را در دانشگاه شريعت درس مي‌دادم و آراي مذاهب را در يک مسئله عرض مي‌کردم. از جمله نظر مذهب شيعه را مطرح مي‌نمودم و آن را بر مي‌گزيدم چون پيرو دليل بودم و در بسياري از مسائل طبق نظر شيعه فتوا مي‌دادم از جمله پيرامون قانون‌هائي که به احوالات فردي و شخصي ربط مي‌يافت». آآپ [/]
[=&quot]2ـ از ديگر اقدامت تقريبي ايشان در زمينه تفسير قرآن کريم بوده که 14 سال از عمر شريف را با اخلاص و با ديدگاه اتحاد مسلمانان از منظر قرآن، به آن پرداخت. در اين تفسير ايشان با روش نويني که از استاد بزرگ شيخ محمد عبد فرا گرفته بود، به کشف وحدت موضوعي سوره‌ها پرداخت تا از اين راه قرآن را از بند آراي مذاهب و مفسريني که در طول تاريخ عقائد و آراي گوناگون و احياناً تفرقه‌انگيز خود را بر قرآن تحميل کرده‌اند آزاد سازد تا آن جا که همه مسلمانان را بدين وسيله از همه اختلافات و تعصبات فرقه‌اي برهاند.[/]
[=&quot]از طرفي اين تفسير چون با اسلوبي نوين، عظمت و اعجاز بلاغت و فصاحت سوره‌ها را آشکار مي‌ساخت، قطعاً در جهان اسلام منحصر به فرد بود چرا که فلسفه تدوين اين گونه تفسير قرآن توسط شيخ شلتوت اقدامي بس بزرگ بود براي يکپارچه سازي جهان اسلام به دور از هر نوع عقده‌هاي فرقه‌گرائي و اختلافات هميشگي. در همين راستا بود، نوشتن مقدمه‌اي علمي به کتاب وزين تفسير مجمع البيان اثر مفسر بزرگ شيعه علامه طبرسي.که به عنوان بهترين تفسير در دارالتقريب دانشگاه الازهر به چاپ رسيده بود.[/]
[=&quot] شيخ شلتوت اين کتاب را ستوده مي‌فرمايد:[/]
[=&quot]«اين کتاب نخستين و کامل‌ترين کتابِ جامع تفسيري است، که توانسته است در بر گيرنده ويژگيهائي چون فراواني مباحث- ژرفاي مطالب- نظم يگانه است و مهمتر از همه اين تفسير به دور از تعصبات مذهبي است و علامه طبرسي به عنوان عالمي آزاد‌انديش و به دور از تعصب بود که هيچ‌گاه در احساسات مذهبي خود افراط نمي‌نمود. و اعتقادات خويش را بر مخالفين خود تحميل نمي‌کرد».[/]
[=&quot]3ـ هم فکري با نمايندگان مذاهب گوناگون اسلامي[/]
[=&quot]ايشان در اغلب جلساتي که در دارالتقريب از نمايندگي اسلامي تشکيل مي‌دادند شرکت مي‌جست و در راه وحدت و هم‌بستگي با آنان هم‌فکري مي‌نمود و از اين اجتماعات اين‌گونه ياد مي‌کند:[/]
[=&quot]«آرزو داشتم تا در جلسات دارالتقريب مصري در کنار ايراني. لبناني و عراقي و پاکستاني و غيره، قرار گيرم و حنفي و مالکي و شافعي و زيدي و امامي و حنبلي در کنار يکديگر نشسته تا با تعامل علمي هر کدام از فرقه‌هاي ديني، دنياي اسلام به يکي شدن و اتحاد و هم‌بستگي نائل آيد».[/]
[=&quot]چنان که با آيت الله العظمي بروجردي و آيت الله حکيم و ساير علماي قم و نجف و علماي اهل سنت کردستان باب مکاتبه را گشود و اين ارتباط آن قدر قوي و خالصانه و صادقانه بود،[/]
[=&quot]که آيت‌الله بروجردي زبان به تمجيد شخصيت شيخ شلتوت و اقدامات تقريبي ايشان مي‌گشود.[/]
[=&quot]4ـ اخلاص شيخ محمود شلتوت در محبت به اهل بيت (ع)[/]
[=&quot]ايشان در عين حال که عالمي سني و حنفي مذهب بود، در عين احترام به خلفاء راشدين، در مورد امام علي (ع) مي‌نويسد: علي (ع) شير خدا و مظهر صفت جلال خداست.[/]
[=&quot]و با اخلاصي که داشت بعضي از شبهاي جمعه در دعاي کميلي که در دارالتقريب برگزار مي‌شد، شرکت مي‌نمود.[/]
[=&quot]وي از مظالم بني‌اميه نسبت به امام حسين (ع) و ساير اهل بيت متأثر بود و در دوران رياست او در الازهر براي روز عاشورا احترام خاص قائل بود، و مراسم عزاداري به پا مي‌داشت-[/]
[=&quot] ادامه دارد..................[/]