جمع بندی درخواست بررسی و توضیح حدیثی از امام باقر (ع)

با این حال اگر بپذیریم روایت مذکور حتما از امام سلام الله علیه صادر شده است،باید تفسیر شود که البته برخی از بزرگان در این باره توضیحاتی ارایه کرده اند.
این توضیح لازم است که روایت دارای دو بخش است. در بخش اول بهانه پرسش و یا شبهه وجود دارد ولی در بخش دوم موضوع کاملا واضح است.
علاوه، این نکته را می پذیریم که در روایات گاهی به جملاتی بر می خوریم که در ظاهر و نگاه ما مقصود روشنی ندارد، یا ممکن است آن عبارت ناقص یا غلط به دست ما رسیده باشد.
بر فرض صحت روایت موصوف و کامل بودن جملات آن، می بایستی آن را تاویل کنیم و علم اصلی اش را به خدای متعال وا گذاریم.
تفسیر برخی از بزرگان در باره روایت مذکور
1. فیض کاشانی بعد از بیان این روایت توضیح داده اند که:"ولعلّ صدر الحديث إشارة إلى عالم المثال التابع لهذا العلم. وقوله: "أرضاً غير هذه الأرض وسماء غير هذه السماء". وأمّا ذيله؛ فإمّا إشارة إلى القرون السالفة والأمم الماضية، وإمّا إشارة إلى عالم المثال"(1)
ممکن است ابتدای روایت به عالم مثال اشاره کند یعنی عالم برزخ که تابع عالم دنیا است. همان طور که فرمود: "أرضاً غير هذه الأرض وسماء غير هذه السماء" و انتهای روایت به قرون قبل و ملت های سابق اشاره داشته باشد یا که به عالم مثال مربوط است.
2.سید عبد الله شبّر (از علمای دو قرن پیش) بیان دیگری دارد. وی ضمن اشاره به دو روایت پی در پی از امام باقر سلام الله علیه که در روایت اول حضرت به هفت گروه عالمیان(مردمان) اشاره می کند که روی زمین بودند و از فرزندان آدم نبودند و هر کدام از آن عالمیان را جدا جدا در عالم مربوط به خودشان سکنی داده. و در ادامه خدای متعال آدم ابو البشر را آفرید (2)
و در روایت دوم که به موضوع پرسش اشاره دارد "و يمكن الجمع بين هذا الخبر و سابقه بحمل السبعة على الأنواع و هذا على الأشخاص و مضمون هذين الخبرين مذكور في كتب أساطين المحدثين و لم يتعرض أحد من المتكلمين لذلك بنفی و لا إثبات و أدلة العقل ان لم تعضده لا تنفيه فينبغي التسليم. إلا أن الأخبار الواردة في ذلك لم تصل إلى حد يوجب القطع، فينبغی إيكال العلم إلى اللّه".(3)
ممکن است میان این خبر(روایت مورد سوال) و خبر سابق(عالمیان هفت گانه) این گونه جمع شود که که مقصود از آدمیان (عالمیان) انواع هفت گانه عالم وجود باشد نه انسان ها و مقصود از روایت دوم، اشخاص باشند.
شبّر به نکته قابل توجهی اشاره می کند که مضمون این دو خبر یا روایت در کتاب های بزرگان حدیث آمده است و کسی از متکلمین هم به نفی یا اثبات آن اعتراضی نکرد. در ضمن این موضوع اگر عقل آن را همراهی نمی کند، اما نفی هم نمی کند. پس سزاوار آن است تسلیم مفهوم آن شویم جز آن که اخبار وارده در این باره به اندازه ای نیست که قطع آور باشد. در نتیجه علم آن به خدای متعال واگذار می شود.
پی نوشت ها:
1.‏فیض کاشانی محسن،رسایل،تهران،انتشارات مدرسه عالی شهید مطهری،سال 1387 خورشیدی،چاپ اول، ص 21
2.علامه مجلسی محمد باقر، بحار الانوار،تهران،انتشارات اسلامیه،چاپ مکرر، جلد 54، ص 319