چرا ارث زن نصف ارث مرد است؟

تب‌های اولیه

95 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
چرا ارث زن نصف ارث مرد است؟


موضوع نصف شدن ارث زنان در برخی موارد به معنای ناقص بودن یا نصف بودن شخصیت و ارزش زنان نیست که برخی به غلط آن را تبلیغ می کنند.
در دین مبین اسلام شخصیت انسانی زن برابربا مردان بوده و در رسیدن به درجات کمال انسانی هیچ تفاوتی بین این دوجنس قرار داده نشده است که آیات قرآن و احکام دین مبین اسلام به خوبی گویای آن است.
قانون ارث موضوع مالی و اقتصادی است که در اسلام بر پایه عدالت اجتماعی بنیان نهاده شده و در آن مسئولیت های اجتماعی و خانوادگی هر یک از زن و مرد رعایت شده است. اگر از درون نظام حقوق اسلام به ارث نگاه شود، سهم زنان که هیچ مسئولیت اقتصادی بر دوش ندارند، کاملا منصفانه و ضامن کرامت و عزت نفس زن مسلمان است.
در زمان ظهور اسلام و نزول قرآن کریم، محرومیت زنان از ارث میان همه اقوام ملل بشری در سطح دنیا وجود داشت و زن به هیچ یک از عناوین همسر، مادر، دختر و یا خواهر ارث نمی برد. اسلام در زمینه ارث ، انقلاب به وجود آورد و اولین نظام حقوقی جهانی بود که به زنان حق ارث عطا کرد و تمام قوانین ظالمانه دوران جاهلیت را که بر پایه اعتقادات و آداب و رسوم قبیله ای بود منسوخ نمود. در دوران جاهلی نه تنها به زن ارث نمی دادند بلکه بدون توجه به رضایت او همانند دیگران اموال متوفی وی را به ارث می بردند. این قانون جاهلی به وسیله قرآن کریم منسوخ شد. (1)
اسلام، احکام ارث را بر اساس جنسیت مرد یا زن بودن وضع نکرده ، بلکه براساس مسؤلیت مالی و موقعیتی است که این دو در خانوار دارند. در پاره ای از موارد زن بیش از مرد سهم می برد، بنابراین سهم ارث متناسب با نظرگاه کلی اسلام نسبت به خانواده، تقسیم وظایف و مسؤلیت ها سازگار و عادلانه است.
در بحث ارث زنان سه فرض مطرح است که معمولا یک فرض آن ذکر می شود و از دو فرض دیگر غفلت می شود:
1 – در مواردی زن و مرد همتا و مساوی ارث می برند، مانند صورتی که میت (فرزند) پدر و مادر داشته باشد که هر کدام به طور یکسان یک ششم ارث می برند و سهم پدر به عنوان مرد بودن بیش از سهم مادر نیست.
2 – در مواردی زن کمتر از مرد ارث می برد، مانند دختر که کمتر از پسر ارث می برد.
3 – در مواردی سهم زن بیش از سهم مرد می باشد، مانند موردی که میت غیر از پدر و دختر، وارث دیگری نداشته باشد که در این جا پدر یک ششم می برد و دختر بیش از آن . نیز مانند موردی که میت دارای نوه باشد و فرزندان او در زمان حیات وی مرده باشند که در این جا نوه پسری سهم پسر را می برد و نوه دختری سهم دختر را، یعنی اگر نوه پسری دختر باشد و نوه دختری پسر باشد، دختر دو برابر پسر ارث می برد. (2)
بنابراین ،سوال را به صورت کلی نمی توان طرح کرد که چرا ارث زن نصف مرد است، زیرا در مواردی ارث زن و مرد مساوی و در موارد دیگر ارث زن از مرد بیشتر است و فقط در برخی از موارد است که ارث از مرد کمتر است، پس بهتر است سؤال را این طور مطرح کنیم: چرا در برخی موارد ارث زنان نصف مردان است؟
اما رضا علیه السلام در پاسخ به این سئول فرمود: «زن وقتی که شوهر کرد، مالی به عنوان مهر می گیرد و هزینه زندگی وی بر عهدة مرد است و مرد باید نفقه و سایر مخارج زن را بدهد، ولی بر عهده زن چیزی نیست، از این جهت حق مرد بیشتر است».(3)
اما صادق علیه اسلام فرمود :«علتش این است که اسلام سربازی را بر زن واجب نکرده و مهر و نفقه را بر مرد لازم شمرده است از جرائم اشتباهی که خویشاوندان مجرم باید دیه بپردازند ، زن از پرداخت دیه و شرکت با دیگران معاف است».(4)
با توجه به این دو روایت و با نگاه به احکام دیگر اسلام متوجه می شویم که نصف شدن ارث زن نسبت به مردان در برخی موارد با توجه به مسولیت های اقتصادی در خانواده و جامعه مانند دادن نفقه ومهر و دیه عاقله و شرکت در جهاد و پرداخت حقوق واجب اجتماعی که بر عهده مردان نهاده شده تنظیم شده است و دین اسلام برای ایجاد تعادل میان مسئولیت و حق این احکام را وضع نموده است .طبیعی است که دین اسلام وقتی مسئولیت مالی بیشتری را بر دوش مردان قرار داده حق بیشتری را نیز در ارث قرار داده تا بین مسئولیت و حق تعادل بر قرار شود. و چون به موضوع مهریه و نفقه(دادن خرج خانواده) نگاه کنیم بخشی از این حقوق(اموال مردان) به زنان برگشت می نماید.
گذشته از این که احکام ارث به لحاظ مصلحت های اجتماعی وضع شده و در مواردی که مصلحت اقتضا کند یا شخص تمایل داشته باشد که بازماندگانش به یک اندازه از اموال او بهره برند، می تواند از حق وصیت خود برای تقسیم سهام و برابری آن استفاده کند.
پی نوشت ها :
1 – نساء (4) آیه 18.
2 – عبدالله جوادی آملی، زن در آینه جمال و جلال، ص 346.
3 – حر عاملی، وسائل الشیعه، ج17، ص 437.
4 – علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج4، ص 360

اول نگاهي به تاريخ و اديان بياندازيم
روميان با تمدن درخشاني كه داشتند ، زنها رو مثل ديگر اموال، ملك مرد محسوب ميكردند و موجوداتي ناقص ميشمردند.۱ طبق اسناد تاريخي حقوق روم دختران و زنان بطور كلي از ارث محروم بودند.
در تمدن يونان نيز چنين بود. در تمدن هند هم طبق قوانين «مانو» زن محروم از ارث بود و هرگاه متوفي جزدختر، فرزند ديگري نداشته باشد بايد دختر رو مكلف به توليد پسر كرده تا آن پسر بتواند وارث جد مادري خود شود . ۲
در چين و ژاپن، بويژه در عصر كنفوسيوس، پدر مالك زن و فرزندان به شمار مى‏رفت؛ حتى حق داشت، آنها را بكشد. دختران و زنان از ارث محروم بودند. اگر همه فرزندان پدر، دختر بودند، پدر پسرى را به فرزندى قبول كرده و او را وارث خود قرار مى‏داد.
در حقوق اروپايى بنا به اصل همخونى هر كس كه از نظر خون به متوفى‏نزديكتر باشد، به تنهايى ارث مى‏برد و ديگران را از ارث محروم مى‏سازد.در انگلستان نيز تا چندى قبل، تمامى اموال پدر، فقط به پسر ارشد منتقل مى‏شد و اگر فرزند ارشد پسر نداشت، ارث منحصر به فرزندان ذكور (پسر)بود.
وضعيت زن در ميان اعراب جاهليت از همه جا اسف‏انگيزتر بود. زن در ميان آنان، مانند كالا خريد و فروش مى‏شد و از هرگونه حقوق اجتماعى و فردى، حتى ارث به طور كلى محروم بود.
در تمدن ايران باستان، زن جزئى از اموال و دارايى متوفى به شمار مى‏آمد. ميان آريايى‏ها محروميت دختر از ارث، يك قاعده بود؛ ولى هرگاه پدر مى‏مرد و دختر ازدواج نكرده بود، مى‏توانست به اندازه نصف سهم پسر از تركه پدرش برخوردار گردد. در اين نظام -با توجه به اين كه نكاح با محارم و تعدد زوجات رايج بود- بسيار اتفاق مى‏افتاد كه از ميان زنان، زنى كه بيشتر از ديگران محبوب شوهر بود، به عنوان يكى از پسران وى پذيرفته شده و تمامى اموال شوهر به او تعلق مى‏گرفت و بقيه زنها، از ارث محروم بودند.۳
همچنين در تمدن ايران باستان به دخترانى كه شوهر كرده بودند نيز به جهت اين كه مال پدر به خارج از خانواده منتقل نشود، ارث نمى‏دادند؛ ولى به دخترانى كه هنوز ازدواج نكرده بودند، به اندازه نصف سهم پسر ارث مى‏دادند. بنابراين، اگر دخترى ازدواج مى‏كرد (مشروع يا نا مشروع)، از پدر يا كفيل خود ارث نمى‏برد.۴
در شريعت يهود، اصل كلى مبتنى بر محروميت زنان از ارث بود. از تورات، چنين برداشت مى‏شود كه تا وقتى فرزند پسر وجود داشته باشد، دختر ارث نمى‏برد و چنانچه براى متوفى پسرى‏نباشد، ارث او به دخترانش مى‏رسد. در آئين مسيحيت نيز قانون تورات معتبر است.
در آئين زرتشت تقسيم ارث بلحاظ جنسيت ميباشد يعني اگر متوفي پدر باشد دختر نصف پسر و اگر متوفي مادر باشد هر دو مساوي ارث ميبرند در دين زرتشت محور تفاوت، مبتنى بر جنسيت است؛ به گونه‏اى كه مرد در بهره‏مندى از ارثيه زن، با زن مساويست ؛ ولى زن در بهره‏مندى از ارثيه مرد، سهمى معادل نصف مرد دارد؛ يعنى با محروميت جزئى روبه‏رو است.
اسلام احكام ارث را بر اساس مرد يا زن بودن (عامل جنسيت، كه در اقوام ملل غير اسلام كه ذكر شد) وضع نكرده است؛ بلكه بر اساس مسؤوليت مالى و موقعيتى كه آن دو در خانواده دارند و به ملاحظه مسؤوليتها و تكاليفى كه بر عهده آنها نهاده شده است، قرار داده است. بنابراين، سهم الارث متفاوت، با ديدگاه كلى اسلام نسبت به خانواده و تقسيم وظائف و مسؤوليتها، سازگار و عادلانه است.
در نظام حقوقى اسلام به دليل مسؤوليتهاى اقتصادى و اجتماعى كه بر عهده مرد نهاده شده است، از قبيل نفقه زن و فرزند، پرداخت مهريه ، هزينه زندگى زن هنگامى كه در عده به سر مى‏برد، شركت در جهاد و هزينه سفر و سپردن نفقه خانواده در آن ايام به زن و فرزند، پرداخت ديه در بعضى از جنايات اشتباهى خويشاوندان (به عنوان عاقله)، پرداخت مخارج ساير نزديكان تهيدست (مانند پدر و مادر و خواهر و...)، در پاره‏اى موارد براى مرد، سهم دو برابر در نظر گرفته شده است؛ حتى اگر اين سهم با مسؤوليتها سنجيده شود، اين مرد است كه سهم الارثش به نصف نصيب زن مى‏رسد و اين مرد است كه فريادش بايد بلند شود.
ملاك در قوانين ارث در اسلام، تنها زن يا مرد بودن نيست و اين گمان كه هميشه زن صرفا به دليل جنسيت، نصف مرد ارث مى‏برد، ناشى از بى‏دقتى و عدم مطالعه و تحقيق، در احكام ارث در اسلام است؛ زيرا گاهى سهم الارث آن دو مساوى است در بعضى موارد نيز سهم زن بيش از مرد است . پس بايد چنين بگوييم كه چرا در مواردي سهم زن نصف مرد است.
خلاصه چون مخارج و احتياجات مالى مرد بيشتر از زن است (زنان در مقابل درآمدى كه دارند، مخارجشان بسيار كمتر است.) اسلام سهم الارث مرد را بيشتر از زن قرار داده تا طبق اصل تقسيم مال بر اساس حاجت (هر كس به مقدار نيازمندى و حاجتش)، تعادلى ميان درآمد و مخارج آنها برقرار گردد.
۱-محمد عبدالمنعم البدراوى، مبادى القانون الرومانى ۲-زن از نظر حقوق اسلامى، ص 151
۳ـ موسى عميد، پيشين، صص 15ـ14؛ سيد محمدحسين طباطبايى، پيشين، ص226.
۴-تاريخ اجتماعى ايران از زمان ساسانيان تا انقراض امويان، ص42. به نقل از: مرتضى مطهرى، پيشين، ص222

در هر بحثى انصاف لازم و از اصول اوليه عقلى است
بحثهاى فوق حاوى نكات غير منصفانه اى است مانند :
1_اينكه در توجيه نصف بودن ارث زن نسبت به مرد در اسلام به اثبات اين كوشيده ايد كه در آنزمان ساير ملل جهان اصلأ به زنها ارث نميداده اند در نتيجه از آنجا كه اسلام براى زن نصف ارث قرار داده لذا اين قانون از آنها برتر بوده و در دفاع از حقوق زن است بسيار روش غير منطقى است
آيا كسى ميتواند در دفاع از قاتل يك نفر با اثبات اينكه حتى همه نزديكانش بيشتر از دو نفر را كشته اند اين قاتل را خوب دانسته و حكم به آزادى او دهد ؟
2_ اينكه همه دنيا در آنزمان حق ارث زنان را نداده اند يا اصلأ زن را آدم بحساب نمى آورده اند بجز اشكال بى ربطى به موضوع درستى حكم قرآن حاوى نكات بحث برانكيزى است
اول اينكه امروزه كه تقريبأ اكثريت جهان معتقد به تساوى ارث زن و مرد هستند آيا مجازيم دوباره از روش مقايسه فوق استفاده كنيم ؟ نتيجه اش جيست ؟
دومأ اين دليل بى ربط شما مستلزم اعتقاد به اين نكته است كه قرآن يا حداقل بسيارى از احكام قرآن مشمول حكم زمان است و امروزه كه شرايط تغيير كرده است لذا احكام بايد عوض شوند
3_ مشكل بعدى عدم واقعيت ادعاى فوق است كه در آن زمان اين حكم بهترين حكم نسبت به ساير جهان بوده است زيرا نه تنها نويسنده منبع ادعاهايش را كتاب مسلمانان منتقد تمدن هاى مذكور ذكر كرده كه اعتبار ندارد بلكه در موضوع مثالهاى ارث ناخواسته اعتراف كرده است كه در ايران زرتشت هم زن نصف ارث داشته است
البته طبق نظر زرتشتيان كه هنوز به دين وفادار مانده اند و طبق اسناد و كتب آنها زن و مرد در زرتشت از حقوق يكسان برخوردار بوده اند
در ضمن كتاب تاريخ انكلوساكسونها برخلاف ادعاى شما درباره بريتانيا را اثبات ميكند طبعأ اعتبار كتاب فوق بسى بالاتر از اعتبار كتابى است كه شخصى بعد از قرنها درباره آنها بنويسد
4_ ايراد بعدى روش يك بام و دو هوا كردن شماست
در دفاع از اسلام اين تفاوت ارث را ناشى از توجه به وظايف و نقش اجتماعى بيشتر مرد دانسته ولى در زرتشت آنرا ناشى از مبناى اختلاف جنسيت دانسته ايد
به كدام دليل عقلى حكم زرتشت مبنى بر نصف بودن ارث زن ( البته به زعم شما و الا زرتشتيان و اسناد تاريخى خلاف اين را اثبات ميكنند ) ناشى از همان توجه زرتشت به اختلاف وظايف زن و مرد در جامعه نبوده است ؟ همه شرايطى كه ذكر كرده ايد و بسيارى كه نكرده ايد در ايران هم حاكم بوده جرا زرتشت نميتوانسته با علم به آنها اين حكم را داده باشد و فقط و فقط بر مبناى جنسيت حكم داده باشد ؟
آيا انصاف معنيش دفاع از خود و تخريب رقيب به هر توجيهى است ؟
5_ ذكر جند مثال براى اثبات اينكه نصف بودن ارث زن موردى است و شرايطى هست كه زن بيشتر يا مساوى مرد ارث ببرد بسيار ابتدايى و ناشى از عدم اطلاع از روش مقايسه معقول است
اشكال وارده به اسلام نصف بودن ارث خواهر نسبت به برادر است نه مقايسه با استثنائات مطرح شده شما
مثل اين مورد كه خود احتمال و غلط بودنش قصه اى است : اكر متوفى فرزندانش مرده باشند و نوه هايش زنده باشند نوه دختريش بسر و نوه بسريش دختر باشد دختر سهم بسر متوفى و بسر سهم دختر متوفى را ميبرند يعنى در اينجا دختر بيشتر از بسر ارث ميبرد !
عدم دانش به همين موارد اطلاق ميشه
اولأ ايراد به اينه كه جرا زن و مرد با شرايط برابر ارث متفاوت دارند اينجا اصلأ شرايط يكسان نيستند سوال اينه وقتى همين نوه ها خواهر و برادر داشته باشند جرا خواهر نصف برادر ارث ميبره نه اينكه نسبت به دختر عمه يا بسردايى ..
دومأ همينكه دختر اينجا از بسر ارثش بيشتره خودش ناشى از اينه كه به بسر متوفى ( باباى دختره ) دو برابر دختر متوفى ( مادر بسره ) ارث رسيده است ايراد به همين اختلافه آنوقت شما با ذكر دليلى كه خود ناشى از موضوع ايراده سعى داريد خلاف آنرا ثابت كنيد ؟
تازه با فرض وجود موردى كه بدون استفاده از اين اختلاف ارث دختر بيشتر از بسر ارث ببره خودش اشكاله نه خوبى قانون و اينم به همان اندازه اولى مشكل داره
آيا من از اين روش شما استفاده كنم شما جواب داريد به اين سوال كه :
@ نوشتيد تو بعضى از قوانين قديم دنيا مرد صاحب زن بوده و حتى ميتونسته زن را بكشه الان هم يه مرد ميتونه دختريابسرش را بكشد و كسى قصاصش نكنه ؟ تازه جديدأ تو ايران جريمش ميكند يكسال تا دوسال زندان تازه با عنوان جريمه جرم از منظر اجتماعى !
اما وقتى يك زن دختر يا بسرش رو بكشه بايد اعدام بشه يا شوهرش را راضى كنه از اعدامش بكذره
لذا بهتره از مطلب غير مربوطه مثال نياريد و الا ازين روش بقيه هم مثل مثال بنده استفاده ميكنند
6_ نوشتين طبق قرآن و دستورات اسلام زن و مرد از حقوق يكسان ( البته نه مشابه ) برخوردارند
جرا در باره هر موضوع جندتا آيه ذكر ميشه اما حتى يه آيه در اين باره ذكر نميكنيد ؟
شخصأ بيش از ده بار قرآن را خوانده ام حتى يك آيه مبنى بر تساوى حقوق زن و مرد نداره ( البته متن اصلى نه ترجمه فارسيش )
فقط شما به اين آيه استناد كرديد كه اى مسلمانان اكرمترين شما نزد خدا با تقواترين شماست
اما معنى اين آيا اينه :
اي مردهاى مسلمان ..
زيرا ايها الذين برا فقط و فقط جمع مذكره
بعد اكه منظور خدا هم زن و مرد باشه جرا بعضى جاها زنها را هم به خطابش اضافه كرده
مثل ايهاالمسلمون والمسلمات ؟
يا اكه منظورش هر دو باشه وقتى اومده اي مردان مسلمان زنان و فرزندانتان براى شما فتنه هستند ترجمش جى ميشه ؟
7_ ام آيات زيادى حاكى از عدم تساوى زن و مرده
تو سوره بقره واضحأ آمده كه ما مرد را بر زن برترى داديم به همان برترى كه بعضيا به بعضيا داديم @
يا آيات ارث و ديه و حق فرزند و ..
8_ اكه وظايف اجتماعى مرد باعث اين اختلافه و نه جنسيت امروزه كه همه شرايط عوض شده حكمش جيه ؟ الان خيلى از زنها نان آور خونه هستند قيم فرزندان هستند و... آيا به اين زنها ارث كامل بايد داد ؟
درثانى اين وظايف تناقضى با تساوى ارث ندارند مثلأ وقتى مرد و زن ارث برابر ببرند مرد كه ازدواج كنه زنشم ارثيش را مياره و باز كمبودش تو شرايط مالى خانواده جبران ميشه
و وقتى فرض شما بر اينه شرايطى كه نوشتين و اغلب مستحبند يا به ندرت بيش ميان توسط مرد بعلت اعتقاد به اسلام رعايت بشن جرا ارث برابر نباشه و فرض بر انجام دستورات اسلام از سوى زن نذاريم كه به شوهرش كمك مالى بكنه و مالشو بده به او
يا جرا بايد ارث زن را نصف كنيم و وابسته و نيازمند باشه كه مجبور باشيم در صورت اتفاق طلاق نفقه بهش بديم جرا ارثش را كامل نديم و بهش نفقه تعلق نديم ؟
@@ بنده هرجند با اين قانون ارث و ديه و .. اسلام درباره زنان مخالف هستم دليل اصلى نوشتنم فقط تذكر روش غلط دفاع شماست

بنام خدا
پرداختن به این موضوع مستلزم توجه به چند مقذمه است:
اول) عمدۀ تفاوت ها و اختلافات موضوعی موجود در نوع نگرش به جهان هستی، انسان و قوانین موضوعه در بارۀ انسان، بسته به جهان بینی هر مکتبی است، اسلام بعنوان جامعترین و کاملترین دین الهی برگرفته از جهان بینی الهی است و قوانین و باید و نباید های بشری آن نیز از این نوع جهان بینی نشأت می گیرد از آنسوی مکاتب مادی اعم از نظام های سرمایه داری و مارکسیستی حاکم بر جهان نیز برگرفته از جهان بینی مادی بوده و قوانین شان نیز تابع باید و نبایدهای مادی و نوشته شده توسط مدعیان دروغین حقوق بشر، به مدد عقل محدود بشری شان است که بدلیل ضعف و نقصان آن و عدم امکان بشر در شناخت کامل و دقیق از هدف خلقت جهان و انسان، نیازها، ظرفیت ها، مسئولیت ها و پیامدهای انسانی به وضع قانون پرداخته و هر از چند گاهی بسته به شرایط و موقعیت ها و کسب آگاهی های جدید، دستخوش تغییر و دگرگونی بنیادین می گردد.
اما قوانین ثابت الهی که از همان ابتدا مصالح و مفاسد و نوع جهت گیری انسان و فاکتورهای اصلی مورد نیاز بشر در آن لحاظ گردیده مستغنی از تغییر و دگرگونی است.
دوم) مکاتب و جوامع بشری عموماً به مسائل و امور پیرامونی خود و به خواسته ها و باید و نبایدهای زندگی نظیر مسألۀ مورد اشاره (ارث و تساوی حقوق زن و مرد) یا به نگاه افراطی نظر می افکنند که حاصل آن ادعای لزوم برابری و تساوی حقوق زن و مرد، ارث و سایر آزادی های مطروحه است و سردمداران آن، به زعم خود با تکیه بر عقل و اندیشۀ محدود بشری و محروم از نور وحی و بدون توجه به کُنه مصالح و مفاسد امور و انسان و صرفاً با قضاوت ظاهری، به تدوین قوانین موضوعۀ انسانی می پردازند و یا به دامنۀ تفریط می گرایند و با همان جمود و محدودیت نگرش، نسبت به حقیقت انسان و فاکتورهای ظاهری و باطنی وجودی اش، در مواردی حقوق زن یا مرد را (اکثراً حقوق زن) بطور کامل و مطلق نادیده گرفته و پایمال می کنند و این مسأله را در مکاتب خود نوعی مصلحت اندیشی فردی و اجتماعی قلمداد می کنند. و بدلیل این افراط و تفریط گرائی های ماقبل تاریخی اما در قالب هایی مدرن و متجددمآبانه، بگونه ای ظالمانه شاهد آنیم که هر دو گروه، اسلام را به بی عدالتی و عدم رعایت حقوق زن و مرد محکوم می کنند.
در حالیکه اسلام با نگاه جامع خود و با توجه به تفاوت های جسمی و روحی زن و مرد و نیازها، ظرفیت ها، مسئولیت ها و پیامدهای مثبت و منفی آن و بر اساس اصل اعتدال و میانه روی، که اکیداً و مکرراً به آن توصیه نموده، بایدها و نبایدها و قوانین مورد نیاز بشری را تشریع نموده است.
سوم) وجود اختلاف و تفاوت در نوع قوانین الهی حاکم در اسلام که مشتمل بر دو نوع احکام و قوانین (ثابت و متغیر) است و در همۀ امور بشری شایع و متعدد است در مقایسه با قوانین بشری که به غایت در اکثر آنها متغیر الاحوال و بی ثباتند، نشان قوت و استحکام احکام الهی و اسلامی است مضافاً اینکه جامعیت و تمامیت و کمال نگاه خداوند بعنوان خالق انسان به همۀ زوایای وجودی انسان در مقایسه با نگاه بشری، امری عقلانی و مورد پذیرش خداباوران دین محور است.
چهارم) دستیابی به فهم درست و دقیق از این مطلب (تفاوت حقوق زن و مرد و از جمله ارث) مستلزم توجه به سیر منطقی بحث و نگاه تطبیقی و منطقی و معتدلانه به همۀ زوایا و ارکان بحث بوده و البته برای رسیدن به نتیجۀ مطلوب و منطقی، پرهیز از کلی نگری، کلی گوئی، بررسی جزء به جزء موضوع و در نهایت انطباق همۀ اجزاء بر پیکرۀ بحث و نیز پرهیز از شاخه به شاخه شدن جدل وار و به حاشیه بردن بحث، امری ضروری است.
اما پاسخ به سؤال:
علت تفاوت ارث زن و مرد
اینکه زن و مرد دارای تفاوت های متعدد در زمینه های جسمی و روحی و عاطفی اند مورد قبول همگان است. پروفسور «ریک» که سالیان دراز به تفحص و جستجو در احوال زن و مرد پرداخته و کتاب بزرگی درباره تفاوتهای زن و مرد نگاشته است می گوید:" زن و مرد جسمهای متفاوت و از نظر ترکیب به کلی با هم فرق دارند.احساس این دو گروه هیچ وقت مثل هم نخواهد بود. وی چندین تفاوت غیر از این دو مورد کلی را از تفاوتهای زن و مرد به ترتیب بر می شمارد."(1)
از نظر اسلام زن و مرد دو انسان مکمل یکدیگر و محتاج به همدیگرند و هر یک جدای از دیگری ناقص است. بنابراین هیچگاه از همۀ جهات مساوی و مشابه نیستند و تفاوتها و اختلافات انکار ناپذیری از نظر جسمی و روحی دارند که لازمۀ نقش و وظیفۀ هر یک در جهان خلقت است. زیرا اگر هر دو از هر نظر با هم مساوی بودند نمی توانستند نیاز های همدیگر را بر آورده کنند.
با وجود تمام این اختلافات، اسلام می گوید باید بین آنان عدالت برقرار باشد و لازمه برقراری عدالت بین زن و مرد این است که حقوق دو طرف متفاوت و بر اساس توانایی و وظائف و تکالیف آنان باشد. زیرا اگر توانایی و وظائف و تکالیف زن و مرد متفاوت ولی حقوق شان مساوی باشد قطعا به یک طرف ظلم خواهد شد. (پرداختن مساوی در شرایط و توانائی های نامساوی و اختلافات وجودی الزاماً عادلانه نیست)
یکی از حقوق زن و مرد حق ارث بردن آنان از یکدیگر است. با نگاهی به تاریخ ملل گذشته و اقوام نزدیک به زمان صدر اسلام می توان پی برد که در میان رومیان، یونان قدیم، هند و مصر و چین و بالاخره در میان اعراب، زنان هیچ حقی در ارث نداشتند.(2) که در یادداشت های دیگر به تفصیل اشارت گردید.
اسلام در چنین جوی سنن نادرست اجتماعی را شکست و براساس عدالت، قوانین ارث را پایه گذاری کرد و آیات ارث را در جامعه جهانی نازل کرد. از نظر اسلام؛ پسر دو برابر دختر، برادر دو برابر خواهر و شوهر دو برابر زن(3) ارث می برند.
البته لازم به تذكر است كه قاعده‏ى دو برابر بودن سهم مرد نسبت به زن، يك قاعده‏ى كلى نيست و در شرع و قانون، مواردى وجود دارد كه در ارث بردن، فرقى ميان زن و مرد نيست؛ مانند پدر و مادر ميت كه هر دو به صورت مساوى ارث مى‏برند و فرقى بين آنها وجود ندارد. (ذکر موارد آن بحثی جداگانه می طلبد)
روایات ائمۀ اهل البیت (ع) علت این تفاوت در ارث را مربوط به تکالیف و هزینه های مالی دانسته که تنها بر عهده ی مرد گذاشته شده است و زن نسبت به آنها هیچ تکلیفی ندارد. مواردی از قبیل:
1. «مهریه»: در بعضی روایات(4) یکی از علل کمتر بودن ارث زن، گرفتن مهریه از مرد برشمرده شده است.
2. «نفقه»: یکی دیگر از حقوق مالی که در طول زندگی زناشویی بر عهده ی مرد است نفقه یا همان خرج روزانه زن و فرزندان و تامین خوراک، پوشاک و مسکن و ... آنان است. این مقدار از هزینه مالی سهم بسیار زیادی در دارائیهای مرد دارد، بطوری که اگر بخواهد در طول زندگی مشترک این هزینه را جمع کند شاید دهها برابر ما زاد ارث او از ارث زن شود. این هزینه فقط بر عهده مرد است و در صورت عدم دارایی یا عدم پرداخت مرد، زن مجبور به پرداخت این گونه از هزینه ها نیست.
در تفسير نمونه، مثالى بيان شده كه براى روشن شدن موضوع مفيد مى‏باشد و آن اينكه: "اگر فرض كنيم مجموع ثروت‏هاى موجود دردنيا 30 ميليارد تومان باشد كه از طريق ارث، تدريجاً در ميان زنان و مردان جهان (دختران و پسران) تقسيم گردد، از اين مبلغ 20 ميليارد تومان سهم مردان و 10 ميليارد تومان سهم زنان است. زنان مطابق معمول ازدواج مى‏كنند و هزينه‏ى زندگى آنان بر دوش مردان خواهد بود و به همين دليل، زنان مى‏توانند ده ميليارد تومان خود را پس انداز كنند و در بيست ميليارد سهم مردان عملاً شريك خواهند شد، زيرا سهم مرد، خرج زن و فرزندان مى‏شود، پس درواقع، نيمى از سهم مردان كه ده ميليارد تومان مى‏شود، مصرف زنان خواهد شد. با اضافه كردن اين مبلغ به ده ميلياردى كه زنان پس انداز كرده بودند، در مجموع صاحب اختيار 20 ميليارد خواهند بود."(5)
در اینجا ممکن است این سؤال مطرح شود که چرا در صورتی که زنان شرایطی مساوی با مردان دارند و آنها هم نان آور خانه محسوب می گردند و فقدان آنها در خانواده نیز ضرر بزرگی را متوجه خانواده می کند، در ارث بردن با مردان مساوی نیستند؟
در جواب باید بگوئیم که: اگرچه از دیدگاه اسلام کار در بیرون منزل برای زنها در صورتی که شئون اخلاقی و دینی رعایت شود، ممنوع نگشته است ولی اسلام به جهت رعایت مسائل مهم و اساسی جامعه، زنها را بیشتر به کارها و حل مشکلات درون منزل تشویق می کند.(7)
و این هم با روحیه و عواطف و احساسات زنها سازگارتر است و هم ترقی و تعالی و پیشرفت بهتر جامعه و آینده را در پی دارد. آینده از آن افرادی است که امروز کودکند و در دامن خانواده در حال رشد و تربیت هستند و در واقع نقش زنها در جامعه یک نقش بنیادی و اساسی است. یعنی آماده سازی و پرورش زیر ساختها ی جامعه توسط زنها صورت می گیرد و به جهت ایفای این نقش خطیر، تلاش در بیرون خانه از آنها خواسته نشده و از این جهت تامین هزینه های خانواده بر دوش مرد قرار داده شده و طبیعی است که در چنین ساختاری ارث مرد بیشتر باشد.

3. «پرداخت دیة قتل خطاء»: اگر شخصی قتل خطائی انجام دهد دیه او بر عاقله اش است، و دیه عاقله بر عهده مردان است و در این مورد بر زنان چیزی واجب نیست.
4. «جهاد»: علت دیگری که در روایت برای بیشتر بودن ارث مرد بیان شده واجب بودن جهاد بر مردان (با پرداخت تمام هزینه های مالی آن) است.
بعلاوه در روایات نیز به دلایل آن تأکید شده است؛ وقتی این سؤال (تفاوت ارث) از امام صادق (ع) پرسیده شد حضرت علت این اختلاف در ارث را چنین فرمود: «...این برای این است که اسلام سربازی(جهاد) را از عهده زن برداشته و به علاوه مهر و نفقه را (به نفع او بر مرد لازم شمرده است، و در بعضی جنایات خطایی (اشتباهی) که خویشاوندان جانی باید بپردازند (دیه عاقله)، زن از شرکت در پرداخت دیه معاف است و هیچ کدام از این هزینه ها بر عهده زن نیست پس ارث او کمتر از مرد است».(6)
موارد یاد شده و بیان استدلالی و صریح امام معصوم (ع) دلیل بر تفاوت ارث زن و مرد است.
نتیجه اینکه اگر احکام و دستورات مختلف و متعدد اسلام را کنار هم بگذاریم (نه اینکه نگاه جزئی و بخشی به احکام اسلام) داشته باشیم. بدرستی در می یابیم که اگر ارث زن، نصف ارث مرد قرار داده شده است و یا در مواردی مساوی، همه و همه از روی حکمت و مصلحت و بمنظور پیشگیری از مفاسد بوده است.(8)
التماس دعا

پاورقی_____________
1. نظام حقوق زن در اسلام، مرتضی مطهری، ص 166.
2. علامه طباطبائی، ترجمه تفسیر المیزان، ج 4، ص 57 – 354.
3. نساء،12
4. علل الشرانع، ج 2، ص 293، چاپ اعلمی.
5. تفسير نمونه، ج3، ص 288، انتشارات دار الكتب الاسلامية.
6. الكافي ج : 7 ص : 85 عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّخَعِيِّ قَالَ سَأَلَ الْفَهْفَكِيُّ أَبَا مُحَمَّدٍ ع مَا بَالُ الْمَرْأَةِ الْمِسْكِينَةِ الضَّعِيفَةِ تَأْخُذُ سَهْماً وَاحِداً وَ يَأْخُذُ الرَّجُلُ سَهْمَيْنِ فَقَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ ع إِنَّ الْمَرْأَةَ لَيْسَ عَلَيْهَا جِهَادٌ وَ لَا نَفَقَةٌ وَ لَا عَلَيْهَا مَعْقُلَةٌ إِنَّمَا ذَلِكَ عَلَى الرِّجَالِ
7. بعنوان نمونه به این قطعه تاریخی توجه فرمائید: وقتی رسول گرامی اسلام در تقسیم کار در منزل حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه (س)، فرمود: کارهای منزل بر عهده زهرا (س) و تدبیر امور بیرون منزل بر دوش علی (ع) است حضرت فاطمه (س) فرمود: جز خدا کسی نمی داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه مسرور وخوشحال شدم. بحار الانوار، ج 34، ص 81 و 31. وسائل الشیعه، ج 14، ص 123. تفسیر البرهان، ج 1، ص 282
8. برای مطالعۀ بیشتر ر. ک: به مجموعه تحقیقات انجام شده در مرکز تحقیقات مؤسسه رواق حکمت سایت اسلام کوئست،www.islamquest.net

فلسفه تفاوت ارث زن و مرد در اسلام
عسكرى اسلام‏پور(1)
چكیده:
از جمله اشكالاتى كه طرفداران برابرى همه جانبه حقوق زنان با مردان مطرح مى‏كنند، موضوعِ ارث زن در اسلام است؛ اینان مى‏گویند: چرا اسلام ارث زن را كه ناتوان‏تر از مرد است، نصف مرد قرار داده است؟ آیا این ظلم به زن نیست؟
نگارنده در این نوشتار مختصر، بر آن است كه با كنكاش در منابع حقوق اسلام، فلسفه این حكم اسلامى را تبیین كند.
در این نوشتار، ابتدا تاریخچه ارث زن در میان اقوام و ملل پیش از اسلام و در ادیان آسمانى غیر از اسلام، بررسى مى‏شود. سپس به چگونگى ارث زن در اسلام اشاره مى‏شود و ضمن پاسخ به اشكالهاى مطرح شده، فلسفه تفاوت ارث زن و مرد، بیان مى‏گردد و بر این نكته تأكید مى‏شود كه قانون ارث در فقه، بر اساس عدالت اقتصادى، اجتماعى و روانى و طبق اصل تقسیم مال بر پایه حاجت، وضع شده است.
مقدمه:
یكى از موضوعهایى كه براى طبیعى مسلكان صدر اسلام و طرفداران برابرى همه جانبه زنان با مردان در عصر كنونى، بهانه‏اى شده براى حمله به اسلام، موضوع ارث زنان است. اشكال به این صورت مطرح مى‏شود كه اسلام در باب ارث با تصویب كمتر بودن نصیب زن از مرد، شخصیت و ارزش انسانى زن را نادیده گرفته است!
طرفداران امروزین حقوق زن مى‏گویند: دیگر جهان آزاد و افكار زنده نمى‏تواند قبول كند كه هرگاه مثلا شوهر بمیرد، زن از او یك چهارم (در صورت نداشتن فرزند) و یا یك هشتم (در صورت داشتن فرزند) ارث ببرد؛ ولى چنانچه زن بمیرد، شوهر یك دوم (در صورتى كه زن فرزند نداشته باشد) و یا یك چهارم (در صورت داشتن فرزند) از اموال او را به عنوان میراث، مالك شود!
چرا زن بیچاره كه ناتوانتر است باید یك سهم و مرد كه تواناتر است دو سهم ببرد؟ آیا این از انصاف و عدالت به دور نیست؟
نگارنده براى آن كه اشتباه طرفداران تساوى حقوق زنان با مردان را روى دایره تحقیق ریخته و فلسفه این حكم اسلامى را در باب ارث، از روى منابع حقوق اسلامى توضیح دهد، بعد از بیان مفهوم ارث، در بخشهاى زیر به بحث و تحقیق مى‏پردازد:
1ـ تاریخچه ارث زن در میان اقوام و ملل مختلف؛
2ـ ارث زن، در ادیان الهى غیر از اسلام؛
3ـ فلسفه تفاوت ارث زن و مرد.
مفهوم «ارث»، در لغت و اصطلاح
در قاموس اللغة آمده است:
ارث و میراث به معناى بقاء و باقیمانده چیزى است و وارث به معناى باقى، یكى از نامهاى خداوند است.
ارث در لغت عرب از «ورث یرث، ورثا و ارثا...» به معناى‏انتقال مال یا دارایى متوفى به دیگرى (خویشاوندان نسبى یا سببى)، بدون عقد (قهرا) است.(2)
همچنین در فرهنگ معین براى واژه ارث، چند معنا ذكر شده است، از جمله:
«میراث بردن، مال و دارایى شخص متوفى را صاحب شدن، تركه، باقى گذاشتن مالى پس از مرگ خود، خواه با وصیت نامه باشد یا بدون آن، حقوقى كه شخص به سبب مرگ افراد، مستحق مى‏گردد.»(3)
اغلب فقهاى اسلام «ارث» را تعریف نكرده‏اند؛ چنان كه محقق حلى در شرایع الاسلام بحث ارث را با موجبات آن آغاز نمود. ولى شهید ثانى در شرح لمعه مى‏نویسد:
میراث، صیغه مفعال، و اصل آن از موراث بوده و «یاى» آن منقلب از واو است. میراث یا از ارث گرفته شده یا از موروث. بنابر اول [معناى مصدرى]، یعنى: استحقاق انسان، نسبت به مال متوفى، اصالتا به دلیل خویشاوندى نسبى یا سببى و بنابر معناى دوم (مفعولى)، یعنى: آن چیزى كه انسان در اثر فوت دیگرى، مستحق مى‏شود.(4)
و نیز در مفتاح الكرامة آمده است:
میراث عبارت است از آنچه كه انسانى با مرگ دیگرى در اثر رابطه خویشاوندى نسبى و یا سببى اصالتا استحقاق پیدا مى‏كند.(5)
در قانون مدنى ایران نیز مانند اغلب قوانین دنیا، ارث تعریف نشده؛ با این حال، در ماده 140 قانون یاد شده، ارث را از اسباب تملك شناخته شده است و در تعریف آن آمده است:
«انتقال قهرى دارایى و تركه متوفى به ورثه او. منظور از دارایى، حقوق مالى متوفى است كه هنگام فوت، دارا بوده است.»(6)
تاریخچه ارث زن در میان اقوام و ملل مختلف
از زمانى كه بشر، مفهوم مالكیت را درك كرد و زندگى جمعى پا گرفت، هركس از جهان رخت برمى‏بست، اموال و دارایى‏اش به تصاحب دیگران درمى‏آمد. قبل از اسلام در میان اقوام و ملل متمدن و غیر متمدن جهان، این مصادره تابع زور مدارى بود؛ به گونه‏اى كه هركس نیرومندتر بود، اموال شخص متوفى را به تصاحب درمى‏آورد و افراد ضعیف و ناتوان و از جمله زنان و كودكان را محروم مى‏ساخت.
در اینجا، براى فهم بهترمطلب، نگاهى اجمالى مى‏افكنیم به تاریخچه ارث زن در میان اقوام و ملل مختلف قبل از اسلام:
1ـ ارث زن در روم
رومیان با وجود این كه تمدن درخشانى داشته‏اند، زنان را همانند دیگر اموال، ملك مرد محسوب مى‏كردند و موجوداتى ناقص و ضعیف الارده مى‏انگاشتند.(7)
آنان، براى خانواده و دودمان استقلال اجتماعى خاصى قائل بودند؛ استقلالى كه آن را از نفوذ و تأثیر حكومت نسبت به حقوق افراد آن خانواده در برابر هم، مصون دارد. در حقیقت، هر خانواده‏اى در حوزه خانوادگى خود از لحاظ امر و نهى و قوانین جزائى و سیاسى، استقلال داشت. طبق همین اصل، سرپرست هر خانواده مورد اطاعت آن خانواده بود و نسبت به آنها سمت فرمانروایى و قیمومت كامل داشت و افراد خانواده از قبیل زن و فرزند و بردگان و خدمتگزاران، همگى در تحت سیطره و سرپرستى‏اش بودند و با وجود او، مالك چیزى نبودند. از این رو، هنگامى كه یكى از دختران آن خانواده، مالى را كه به عنوان مهریه به اذن سرپرست، مالك گردیده بود و یا یكى از پسران كه به اذن او صاحب مالى شده بود، از دنیا مى‏رفت، سرپرست آن خانواده براساس سیطره و مالكیت مطلق خود، تمامى آن اموال را به ارث مى‏برد.
بر طبق الواح دوازده‏گانه ژوستیى نیانوس، امپراطورى روم كه از كهنترین اسناد تاریخى حقوق روم است، دختران و زنان به طور كلى از ارث محروم بودند و میراث فقط به فرزندان پسر تعلق داشت. هیچ كس حق نداشت كه حتى، تنها فرزند دختر ازدواج نكرده خود را وارث خویش قرار دهد.(8) اگر پدرى تنها چند دختر داشت، مى‏بایست براى یكى از آنها شوهرانتخاب كند، تا بتواند شوهر دخترش را وارث خود قرار دهد.(9)
در روم قدیم، نه تنها زن از ارث محروم بود، بلكه اساسا محجور به شمار مى‏رفت و مى‏بایست در تحت قیمومیت پدر، شوهر، برادر، پسر و یا یكى از اقوام ذكور منسوب به شوهر كه در میان اقوام او بر دیگران مقدم بود، قرار مى‏گرفت.(10)
از مطالب ذكر شده، درمى‏یابیم كه در تمدن روم هرگز به زنان تحت عنوان دختر، همسر، مادر یا خواهر ارث نمى‏دادند؛ زیرا این موضوع موجب مى‏شد كه مال و ثروت، از خانواده‏اى به خانواده دیگر منتقل شود و از آن‏جا كه آنان براى بیت (دودمان و خانواده) اصالت و استقلال قائل بودند، (چنان كه اشاره شد) هرگز به این موضوع كه با استقلال و اصالت بیت منافات داشت، تن در نداده و آن را جایز نمى‏دانستند.
2ـ ارث زن، در تمدن یونان
یونانیان، تمدن شكوفایى داشتند. افلاطون و ارسطو به عنوان مشاهیر آن تمدن كهن، معتقد بودند كه زن، تنها براى خدمت به مرد و دوام نسل به وجود آمده است و شخصیتى بین انسان و حیوان دارد.(11)
در تمدن یونان نیز، میراث خانوده به فرزندان پسر مى‏رسید و زنان و كودكان به طور كامل از ارث محروم بودند. البته بعد از مدّت زیادى، طریق مخصوصى براى ارث دادن به دختران و زنان، در بین آنها رایج شد؛ مثلاً براى این كه دختر بتواند ارث ببرد، كسى را به پسرخواندگى قبول نموده و بعدا دختر خود را به ازدواج او در مى‏آوردند؛ در نتیجه چون پسرخوانده ارث مى‏برد، زن و شوهر عملاً در ثروت خانوادگى شریك مى‏شدند؛ بدین طریق، دختر مى‏توانست نصیبى از میراث خانواده داشته باشد و یا از طریق وصیت، اموالى به زن یا دختر مى‏دادند. در هر صورت، اصل‏كلى، محرومیت‏زن از ارث بوده است.(12)
3ـ ارث زن، در هند، مصر، چین و ژاپن
در دنیاى قبل از اسلام، موضوع تبعیض در ارث و محروم كردن زنان، اختصاص به روم و یونان نداشت؛ بلكه در شرق دنیاى آن روز؛ یعنى هند و چین و ژاپن، همچنین مصر كه ریشه در تمدن كهن داشت، این محرومیت حكمفرما بود؛ به‏گونه‏اى كه در مصر قدیم، تركه متوفى به پسر بزرگتر منتقل مى‏شد و برادران و خواهران دیگر، مى‏بایست زندگى مشتركى را به ریاست برادر ارشد داشته باشند. به هر حال، زنان از ارث بردن محروم بودند.(13)
در تمدن هند، طبق مجموعه قوانین «مانو»، زن از ارث محروم بود و تحت قیمومت مرد قرار داشت. طبق این قانون، پس از مرگ پدر، اموال او به فرزندان پسرش منتقل مى‏شد. هرگاه متوفى جز دختر، فرزند دیگرى نداشته باشد، باید دخترش را مكلف به تولید پسرى كرد، تا آن پسر بتواند وارث قانونى جد مادرى خود گردد.(14)
در برخى از قبایل هندى، زن پس از شوهرش به عنوان تركه به ارث مى‏رسید و یا بر اساس رسم «ساتى» او را به همراه جسد شوهرش در آتش مى‏افكندند و یا او را خفه كرده و به همراه شوهرش در گور مى‏نهادند و این امر را نشانه اعلام وفادارى و عشق زن هندى(15) به شوهرش قلمداد مى‏كردند. در برخى از قبایل هندى، زن حكم دام را داشت و در بین ورثه تقسیم مى‏شد.(16)
در چین و ژاپن، بویژه در عصر كنفوسیوس، پدر مالك زن و فرزندان به شمار مى‏رفت؛ حتى حق داشت، آنها را بكشد. گاهى زن وظیفه داشت، براى اثبات وفادارى به شوهر، خود را بكشد. مادران همواره آرزوى داشتن پسر مى‏كردند. دختران و زنان از ارث محروم بودند. اگر همه فرزندان پدر، دختر بودند، پدر پسرى را به فرزندى قبول كرده و او را وارث خود قرار مى‏داد.(17)
4ـ ارث زن، در اروپا
در حقوق اروپایى بنا به اصل همخونى consanyvinite)) هر كس كه از نظر خون به متوفى‏نزدیكتر باشد، به تنهایى ارث مى‏برد و دیگران را از ارث محروم مى‏سازد.
این طرز تفكر، در پاره‏اى كشورها تا قرون اخیر ادامه داشت؛ به گونه‏اى كه در قانون مدنى به اصطلاح مترقى كشور فرانسه، در مناطق ژرمنى براى زن مطلقا حقى قائل نبودند. قانون مدنى ناپلئون، زن را در شمار ورثه قرار داد؛ البته در موردى كه هیچ یك از طبقات وراث نسبى تا دوازدهمین درجه وجود نداشته باشند. بنابراین، كمتر موردى اتفاق مى‏افتاد كه زن از دارایى شوهر ارث ببرد. سرانجام آخرین مرحله ترقى زن در این قانون، در مارس 1891 میراث ثابتى براى زن پیش‏بینى شد كه در هر صورت از میراث شوهر محروم نگردد.(18)
در انگلستان نیز تا چندى قبل، تمامى ماترك پدر، تنها به پسر ارشد منتقل مى‏شد و اگر متوفى فرزند ارشد پسر نداشت، ارث منحصر به فرزندان ذكور بود.(19)
5ـ ارث زن، در جاهلیت
وضعیت زن در میان اعراب جاهلیت از همه جا اسف‏انگیزتر بود. زن در میان آنان، مانند كالا خرید و فروش مى‏شد و از هرگونه حقوق اجتماعى و فردى، حتى ارث به طور كلى محروم بود.
اموال متوفى را فقط رشیدترین پسران كه قدرت سوار شدن بر مركب جنگى و دفاع از دودمان و خانوده را داشت، به ارث مى‏برد و حتى پسران كوچك نیز از ارث محروم بودند.
اعراب جاهلیت، نه تنها زن را از ارث محروم مى‏كردند، بلكه گاهى را جزء اموال و دارایى متوفى به حساب مى‏آوردند و به صورت سهم الارث تصاحب مى‏كردند. اگر متوفى، پسرى از زن دیگر داشت، وى جامه‏اش را بر سر زن پدر، یا روى خیمه‏اش افكنده و بدین وسیله او را تصاحب مى‏كرد و پس از آن، اگر لازم مى‏دانست، با همان مهریه اولیه با او ازدواج مى‏كرد یا او را به عقد ازدواج دیگرى درمى‏آورد و مهریه‏اش را تصاحب مى‏كرد یا آن كه آن زن فدیه‏اى مى‏داد و خود را از قید و مالكیت پسر متوفى خارج مى‏ساخت و یا تا آخر عمر در خانه او مى‏ماند و پس از مرگ اموالش به عنوان میراث به پسر مى‏رسید.(20) در تأیید این سخن، علامه طباطبایى؛ در تفسیر گران‏سنگ المیزان مى‏فرماید:
گفته‏اند در دوران جاهلیت، شخصى به نام ابوقیس اسلت ازدنیا رفت و پسرش، لباس خود را بر روى همسر پدرش كبشیه بنت معن افكند و او را به عقد ازدواج خویش درآورد و سپس وى را ترك كرد و از دادن نفقه‏اش خوددارى نمود. زن نزد رسول اكرم9 آمد و عرض كرد: یا رسول الله، نه از شوهر ارث بردم و نه آزادم گذارده‏اند شوهر دیگر برگزینم.
قرآن كریم در سوره نساء،(21) ضمن اشاره به این رویه سخیف، آن را تحریم كرده است. در هرصورت، اعراب جاهلیت نه تنها زن را از ارث محروم مى‏كردند، بلكه او را جزء اموال متوفى به ارث مى‏بردند.
شایان توجه است كه محرومیت از ارث زنان در میان اعراب، علل مختلفى‏داشت؛ علت عمده آن، جلوگیرى از انتقال ثروت خانواده‏اى به خانواده دیگر بود؛ زیرا آنان سهم زن را در تولید مثل، كم و ضعیف مى‏دانستد. مؤید این سخن، مثلى است كه در میان اعراب رواج داشت: «و انما اُمهات الناس اوعیه»(22) یعنى: مادران (زنان) فقط ظروفى هستند كه در آن، نطفه مردان پرورش مى‏یابد و فرزند به وجود مى‏آید. بنابراین، اعراب جاهلیت براى مردان، نقش اصلى را در تولید مثل قائل بودند. به اعتقاد آنها فرزندزادگان پسرى یك مرد، فرزند او و جزء خانواده او شمرده مى‏شدند؛ اما، فرزندزادگان دخترى او، فرزندان او و جزء خانواده او به حساب نمى‏آمدند؛ بلكه جزء خانواده پدر شوهر محسوب مى‏شدند و این مطلب، در شعر معروف جاهلى منعكس است:
بنونا بنو ابنائنا و بناتنا بنوهن ابناء الرجال الاباعد(23)
یعنى: فرزندان پسران ما، فرزند هستند، اما فرزندان دختران ما، پسران مردان بیگانه‏اند. بر اساس همین تفكر، به دختر ارث نمى‏دادند، تا چه رسد به نوه دخترى.
یكى دیگر ازعوامل محرومیت زنان از ارث در میان اعراب، ضعف قدرت رزمى آنها بود؛ زیرا شعار اعراب این بود: «لا یرثنا الا من یحمل السیف و یحمى البیضه» یعنى: آن كسى كه نمى‏تواند شمشیر بكشد و از قبیله دفاع نماید، نباید از ارث بهره ببرد.(24) در تفسیر القرآن العزیز آمده است:
در میان اعراب جاهلیت، زنان و كودكان به این دلیل كه نه سوارى مى‏دانستند و نه قدرت حمل سلاح و جنگ با دشمن، از ارث محروم بودند.(25)
6ـ ارث زن در ایران
در تمدن ایران باستان اساسا زن جزئى از اموال و دارایى متوفى به شمار مى‏آمد. میان آریایى‏ها محرومیت دختر از ارث، یك قاعده بود؛ ولى هرگاه پدر مى‏مرد و دختر ازدواج نكرده بود، مى‏توانست به اندازه نصف سهم پسر از تركه پدرش برخوردار گردد. در این نظام (با توجه به این كه نكاح با محارم و تعدد زوجات رایج بود.)، بسیار اتفاق مى‏افتاد كه از میان زنان، زنى كه بیشتر از دیگران محبوب شوهر بود، به عنوان یكى از پسران وى پذیرفته شده و تمامى تركه شوهر به او تعلق مى‏گرفت و بقیه زنان، از ارث محروم بودند.(26)
همچنین در تمدن ایران باستان به دخترانى كه شوهر كرده بودند نیز به جهت این كه مال پدر به خارج از خانواده منتقل نشود، ارث نمى‏دادند؛ ولى به دخترانى كه هنوز ازدواج نكرده بودند، به اندازه نصف سهم پسر ارث مى‏دادند. بنابراین، اگر دخترى ازدواج مى‏كرد (مشروع یا نا مشروع)، از پدر یا كفیل خود ارث نمى‏برد.(27)
ارث زن، در ادیان الهى (غیر از اسلام)
یهودیت و مسیحیت و اسلام از ادیان مشهور الهى‏اند و از آنجایى كه به اعتقاد شیعه، دین زرتشت نیز صاحب كتاب آسمانى بود، در نتیجه در زمره ادیان الهى قرار دارد.(28) در این قسمت از بحث، به دیدگاه‏هاى این سه دین؛ یعنى یهودیت، مسیحیت و زرتشت مى‏پردازیم:
1ـ ارث زن، در دین یهود
در شریعت یهود، اصل كلى مبتنى بر محرومیت زنان از ارث بود. از تورات، چنین برداشت مى‏شود كه تا وقتى فرزند پسر وجود داشته باشد، دختر ارث نمى‏برد و چنانچه براى متوفى پسرى‏نباشد، ارث او به دخترانش مى‏رسد. در آیه 8 از باب 27 سفر اعداد چنین آمده است:
«و بنى اسرائیل را خطاب كرده، بگو: اگر كسى بمیرد و پسرى نداشته باشد، ملك او را به دخترش منتقل كنید.»(29)
به طور كلى، محرومیتهاى زن از ارث در دین یهود عبارت است از:
الف) هرگاه شخصى فوت كند و پدر و مادر او زنده باشند، پدر به تنهایى در طبقه دوم وراث قرار مى‏گیرد؛ ولى مادر با محرومیت كلى از ارثیه فرزندش مواجه مى‏شود و اگر وراث متوفى تنها پدر و مادر باشند نیز، تنها پدر از تركه فرزندش ارث مى‏برد(30) و مادر به طور كلى در هیچ یك از طبقات ارث قرار نمى‏گیرد.
ب) در صورتى كه پدر (متوفى) داراى فرزند پسر و یا حتى نوادگان پسرى باشد، دختر بهره‏اى از ارثیه پدر نخواهد داشت؛(31) ولى دخترانى كه در زمان حیات پدر به خانه شوهر نرفته‏اند، تا زمانى‏كه شوهرى براى آنها پیدا نشده، برادران موظفند كه تمام مخارج و لوازم تعلیم و تربیت آنها را به عهده بگیرند و هنگامى كه مى‏خواهند به خانه شوهر بروند به آنان جهیزیه بدهند؛ به مقدارى كه جهیزیه هریك از دختران، نباید كمتر از یك دهم سهم ارث پسران باشد و پدران مى‏توانند، بر حسب وصیت، سهم ارث دختران خود را نصف سهم پسران تعیین كنند.
ج) اگر چه زن، درطبقه اول از وراث شوهر قرار دارد، ولى این امر در صورتى است كه همسر، اولادى نداشته باشد؛ اما اگر داراى اولاد باشد، تنها حق دارد مهریه و جهیزیه خود را (كه در واقع اموال خود اوست) مالك گردد و در صورتى كه اولاد نداشته باشد، علاوه بر مهریه و جهیزیه، یك چهارم تركه شوهر را به ارث مى‏برد.(32) البته ظاهر عبارت شرح تورات، محرومیت كلى زن از ارث شوهر است؛ آنجا كه مى‏گوید:
«این افراد از خویشاوندان خود ارث مى‏برند؛ ولى آن خویشاوند وارث آنان نمى‏شود: مرد نسبت به مادرش، شوهر نسبت به همسرش و فرزندان خواهر نسبت به دایى خود. این اشخاص، اموال خود را براى یك خویشاوند به ارث مى‏گذارند؛ ولى خود، وارث آن خویشاوند نمى‏شوند: زن نسبت به فرزندش، زن نسبت به شوهرش و...»(33)
با مطالعه در دین یهود با فهرستى از محرومیتهاى زن در ارث روبه‏رو مى‏شویم كه محور اصلى آنها عبارت است از: ملاك قرار دادن نسبت پدرى در بهره‏مندى از ارث و محروم كردن منسوبان مادرى، ترجیح مردان بر زنان در میان منسوبان مادرى و محرومیت كلى مادر و جزئى همسر از ارث. اگر چه در بعضى از مقررات متأخر یهودیان، برخى اصلاحات در این موارد صورت گرفت، ولى وضعیت كلى (محرومیت زنان از ارث) همچنان به قوّت خود باقى است.
2ـ ارث زن، در دین مسیحیت
در آیین حضرت مسیح7 نیز قانون تورات معتبر است؛ زیرا طبق نقل أناجیل موجود، مسیح7 گفته است كه من نیامده‏ام تا چیزى از احكام تورات را تغییر دهم. بنابراین، در كتب و رسائل مذهبى موجود آنها، بحثى درباره ارث نمى‏یابیم. تنها در چند مورد، از مشتقات كلمه ارث سخن گفته شده كه همگى در باره ارث معنوى یا اخروى است.(34)
3ـ ارث زن، در آیین زرتشت
عمده‏ترین محرومیتهاى موجود در ارث زن و امتیازات او در دین زرتشت، به این شرح است:
الف) طبق مقررات رسمى احوال شخصیه زرتشتیان، وقتى زن و شوهر در یك حادثه‏اى با هم بمیرند و یا اگر تنها یكى از آنها فوت كند، تقسیم ارث بین اولاد آنها بر اساس جنسیت متفاوت خواهد بود؛ بدین ترتیب كه نسبت بین ارثیه پدر، هر پسر دو برابر سهم یك دختر بهره‏مند خواهد شد و نسبت به ارثیه مادر، دختر و پسر به طور مساوى سهم خواهند برد.(35) در این حكم، از یك طرف، شاهد نوعى محرومیت جزئى زن از ارثیه پدرش هستیم و از سوى دیگر مشاهده مى‏كنیم كه مرد (پسر) از امتیازى معادل زن (دختر) در بهره‏مندى از ارث مادر، برخوردار است.
ب) در صورت انحصار وراث متوفّى در چند برادر و خواهر، اگر متوفى مرد باشد، سهم هر برادر دو برابر سهم هر خواهر خواهد بود؛ حال آن كه اگر متوفى زن باشد، سهم هر برادر، با سهم هر خواهر مساوى است.
ج) در صورت انحصار ورّاث متوفّى در عمو وعمه، اگر متوفى مرد باشد، سهم عمو دو برابر سهم عمه است؛ ولى اگر متوفى زن باشد، عمو و عمه با هم به طور مساوى ارث خواهند برد.
د) اگر متوفى، مرد و ورثه او منحصر در خاله و دایى باشند، دایى دو برابر خاله ارث خواهد برد؛ ولى در همین صورت اگر متوفى زن باشد، سهم الارث دایى و خاله مساوى است.
ه) در صورت انحصار ورّاث در عمو و دایى، خویشاوندان پدرى یعنى عموها ترجیح داده شده و همه ارثیه را مالك مى‏شوند.
و) در فرض انحصار ورّاث در پدر بزرگ و مادر بزرگ، سهم پدر بزرگ از میراث متوفى مرد دو برابر سهم مادر بزرگ است؛ حال آن كه سهم آن دو، از میراث متوفى زن به طور مساوى خواهد بود.(36)
با دقت در این موارد، در مى‏یابیم كه در آیین زرتشت، زن تحت عناوین متعدد در صورتى كه متوفى مرد باشد، با محرومیت جزئى از ارث مواجه است و بهره‏اى معادل نصف مرد دارد. البته در این آیین، زن و مرد، تحت عنوان پدر و مادر از ارث مساوى برخوردارند.
همچنین زن و شوهر در صورتى كه تنها وارث باشند، به طور مساوى از ارث بهره‏مند مى‏گردند و هر دو، نصف دارایى را به ارث مى‏برند. اما درصورتى كه متوفى شوهر باشد و از خود فرزند نیز داشته باشد، سهم الارث همسر او یك ششم و اگر متوفى زوجه باشد و فرزند هم داشته باشد، سهم شوهر او، برابر با سهم پسر و دختر متوفى خواهد بود.(37)
در آیین زرتشت به موارد نادرى برمى‏خوریم كه زن در بعضى موارد در بهره‏مندى از ارث داراى امتیازهایى است. به دو مورد اشاره مى‏كنیم:
1ـ در صورت منحصر بودن ورثه در دختر، پسر و همسر، هرگاه متوفى مرد باشد، یك ششم تركه، سهم همسر و بقیه آن، به نسبت پسر دو برابر دختر، تقسیم مى‏گردد؛ اما اگرمتوفى زن باشد، یك هشتم تركه، سهم شوهر و بقیه آن به طور مساوى بین پسر و دختر تقسیم مى‏شود.(38) در این مورد مشاهده مى‏شود كه در شرایط برابر، به زن یك ششم و به مرد یك هشتم از تركه اختصاص یافته است.
2ـ در بند دهم از فصل بیست و چهارم قانون مدنى زرتشتیان در زمان ساسانیان آمده است:
«اگر دخترى بعد از فوت پدر به دنیا بیاید، خرج عروسى او از ماترك پدر پرداخت مى‏شود.»(39)
بنایراین، در دین زرتشت محور تفاوت، مبتنى بر جنسیت است؛ به گونه‏اى كه مرد در بهره‏مندى از ارثیه زن، از سهم برابر با زن برخوردار است؛ ولى زن در بهره‏مندى از ارثیه مرد، سهمى معادل نصف مرد دارد؛ یعنى با محرومیت جزئى روبه‏رو است، جز در دو موردى كه از امتیاز برخوردار است.
در این قسمت به مطالعه و تحقیق درباره تاریخچه ارث زن در دوران قبل از اسلام پایان مى‏دهیم. به نظر نگارنده، همین مختصر، گویاى همه ناگفته‏ها خواهد بود و وضع ارث زن را در این تمدنها و ادیان به روشنى نشان مى‏دهد.
بنابراین، دنیاى قبل از اسلام، براى زن حقوق ارثى مستقل و مسلّمى قائل نبود، یا اصلا به او ارث نمى‏داد و یا اگر مى‏داد به صورت سهم قطعى و مفروض نبود؛ بلكه احتمال داشت كه به عنوان وصیت، مالى را براى زن بگذارد و یا به عنوان پسر خوانده و در واقع به جاى پسر ارشد، او را وارث و اداره كننده اموال خود قرار دهد؛ چنان كه «شاه زن» درایران از چنین وضعى برخوردار بود. به دیگر عبارت، محرومیت زن از ارث، سنت رایج و حاكم بر دنیاى قبل از اسلام بود؛ به گونه‏اى كه زن تحت هیچ یك از عناوین: همسر، مادر، دختر و خواهر (كه در شریعت اسلام تشریع شده) ارث نمى‏برد؛ مگر احیانا تحت عناوین دیگر، به او مالى داده مى‏شد كه در آن صورت هم داراى استقلال كامل مالى و اختیارى در صرف اموالش نداشت.
میراث زن، در شریعت اسلام
با ظهور اسلام وتعلیمات ویژه آن، موقعیت زن وارد مرحله نوینى گردید. در این دوره بود كه زن در سایه دستورات حیات‏بخش اسلام، از كلیه حقوق فردى و اجتماعى و انسانى‏برخوردار شد. اسلام درباره حقّ برخوردارى زن از ارث (حق فردى)، انقلاب عظیمى به وجود آورد و به زنان، حق ارث عطا كرد و تمام قوانین ظالمانه دوران جاهلیت را (كه بر پایه اعتقادات و آداب و رسوم قبیلهاى بود) نسخ نمود.
اسلام نه تنها حق ارث براى زنان تشریع نمود، بلكه به ارث برده شدن زنان را (كه در آن عصر امرى رایج بود) نیز ممنوع كرد.(40)
قرآن كریم در سوره نساء، با عادات و رسوم غلطى كه زنان، كودكان و افراد تانوان را از ارث محروم مى‏ساخت، به مبارزه برخاست و بر روى تمام آن قوانین غلط، خط بطلان كشید:
«لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الأَْقْرَبُونَ وَ لِلنِّساءِ نَصِیبٌ مِمّا تَرَكَ الْوالِدانِ وَ الأَْقْرَبُونَ مِمّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ نَصِیباً مَفْرُوضاً»؛(41)
یعنى: براى مردان از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان از خود به جا مى‏گذارند سهمى است. براى زنان نیز از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان به جا مى‏گذارند سهمى است؛ خواه آن مال كم باشد یا زیاد.
بنابراین، هیچ كس حق ندارد كه سهم دیگرى را غصب كند. سپس در پایان آیه شریفه براى تأكید مطلب مى‏فرماید: «این سهمى است تعیین شده و لازم الأداء.» تا هیچ‏گونه تردید در این بحث باقى نماند.
در این آیه شریفه، كلمه نساء، عطف به رجال نشده است، یعنى گفته نشد «للرِّجال و النِّساء نصیبٌ مِمّا ترك...»؛ در حالى كه به حسب قاعده مى‏بایست این‏گونه بیان مى‏شد؛ ذكر حكم میراث زن در جمله جداگانه، بدان جهت است كه استقلال زنان را در ارث همانند مردان بیان كند.(42)
تحول بخشیدن قرآن كریم به ارث بردن زن، مورد پذیرش دنیاى آن روز نبود و براى ملل و اقوام آن عصر، تازگى داشت. اتفاقا در آن هنگام یكى از انصار به نام اوس بن ثابت، از دنیا رفت و از او زنى با چند دختر و پسر خردسال باقى ماند. بعد از فوت او پسرعموهایش، تمام اموال و دارایى‏اش را تصرف كردند و چیزى به زن و فرزندان او ندادند. آنها به نزد پیامبر اكرم9 شكایت بردند. رسول خدا9 پسر عموهاى متوفى را احضار كرد. آنها استدلال كردند: چون دختران و پسران خرد سال و همسر متوفى، قادر به سواركارى و جنگ با دشمن نیستند، بلكه ما باید شمشیر دست بگیریم و از خود و آنها دفاع كنیم، ازاین رو، آنها بهره‏اى از ارث ندارند.
در این هنگام، آیه یاد شده نازل شد و پیامبر9 به آنها دستور داد كه اموال متوفى را به فرزندان و همسرش، بازگردانند تا چگونگى تقسیم آن در میان آنها در پرتو آیات شریفه بعد روشن گردد.(43)
این آیه شریفه، علاوه برنسخ قوانین جاهلیت، حكم كلى و قاعده و سنّتى جدید را تشریع فرمود كه تا آن زمان در ذهن مسلمانان، نامأنوس بوده است. در این آیه شریفه، تأسیس یك قانون و قاعده كلى است كه هیچ تخصیص و تقییدى برنمى‏دارد و شامل همه وارثان، اعم از زن و مرد، كوچك و بزرگ، قوى وضعیف، حتى نوزاد و جنین در رحم مادر مى‏شود.
علاوه بر آن كه به نظر شیعه، نظر به عمومیت آیه شریفه، «تعصیب» كه سبب برترى مردان طبقه بعدى بر زنان آن طبقه مى‏شود، باطل است. توضیح این كه گاهى مجموع سهام، از مجموع مال، كمتر است و چیزى اضافه باقى مى‏ماند؛ مثلاً: اگر مردى از دنیا برود و تنها یك دختر و مادر از او باقى بماند، در این صورت سهم مادر یك ششم و دختر سه ششم مى‏باشد كه مجموع آنها (سهام) چهار ششم مى‏شود؛ در نتیجه دو ششم باقى مى‏ماند؛ در اینجا، دانشمندان و فقهاى اهل سنت معتقدند كه این اضافى را باید به عَصَبه؛ یعنى مردان طبقه بعد (كه بلا واسطه یا به واسطه مردى به متوفى مربوط مى‏شوند، مثل برادرهاى متوفى در این مثال) داد و این را اصطلاحا تعصیب مى‏نامند؛ اما فقهاى شیعه قائلند كه آن اضافى را باید در میان آن دو (مادر و دختر متوفى) به نسبت 1و3 تقسیم كرد؛ زیرا با وجود طبقه قبل (مادر و دختر)، نوبت به طبقه بعد (مانند برادرهاى متوفى) نمى‏رسد. به علاوه، دادن مقدار اضافى به مردان طبقه بعد، شبیه قوانین دوران جاهلیت است كه زنان را بدون دلیل، از ارث محروم مى‏ساختند؛ پس مطابق این آیه شریفه، زنان نیز باید از سهم الارث خویش بهره برند و اگر فرزند پسر، مانع طبقه بعدى است، فرزند دختر نیز چنین است و از این جهت، تفاوتى بین زن و مرد نیست.(44)
به حكم قرآن كریم، به زن كه تا آن زمان نه تنها حق ارث نداشت (بلكه خود جزء اموال و میراث متوفى به حساب مى‏آمد.) حق ارث داده شد و به دنبال آن به او، حق تصرف در اموال (همانند مردان) عطا شد؛ چه زن، شوهر داشته باشد و چه نداشته باشد. در هرحال، از نظر اسلام، زن حق تصرف استقلالى در اموالش دارد و هیچ ولایتى براى شوهر بر اموال وى نیست.
در نظام حقوقى اسلام، زن برحسب عناوین همسر، فرزند (دختر)، مادر و خواهر، از ارث بهره‏مند مى‏شود كه به طور تفصیل به هر مورد مى‏پردازیم:
1ـ ارث زن، به عنوان همسر
همسر در تمام طبقات با همه ورثه شریك مى‏شود؛ اگر متوفى (شوهر) فرزند نداشته باشد، همسرش یك چهارم و اگر فرزند داشته باشد، یك هشتم ارث مى‏برد. قرآن كریم در این باره مى‏فرماید: «وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمّا تَرَكْتُمْ إِنْ لَمْ یَكُنْ لَكُمْ وَلَدٌ فَإِنْ كانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ»(45) یعنى: و اگر فرزندى نداشته باشید، پس از انجام وصیت و پرداخت دیون (بدهكاریها)، یك چهارم میراثتان از آنِ زنانتان است واگر داراى فرزند بودید (اگر چه این فرزند از همسر دیگر باشد)، یك هشتم تركه متعلق به آنهاست.
شایان توجه است كه اگر متوفى (شوهر) چند همسر داشته باشد، یك چهارم یا یك هشتم تركه كه به همسران مى‏رسد، به طور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود. مستند این حكم، روایت است:
«ولاتزاد المرأه على الربع و لا تنقص من الثمن و ان كنَّ اربع او دون ذلك فهُنَّ فیه سواء.»(46)
یعنى: همسر هیچ‏گاه سهمش بیش از ربع (یك چهارم) و كمتر از ثمن (یك هشتم) نمى‏شود؛ چهار نفر باشند یا كمتر، همه آنها در همان یك چهارم یا یك هشتم، به طور مساوى شریكند.
در قانون مدنى جمهورى اسلامى ایران كه بر احكام اسلام و فقه پویاى امامیه مبتنى است، زن همپاى مرد، هم ازحیث «نسب» و هم از جهت «سبب» ارث مى‏برد. در ماده 891 این قانون آمده است:
«زن به عنوان همسر، به سبب، ارث مى‏برد؛ نه حاجب وارثان نسبى میشود و نه هیچ وارثى مى‏تواند مانع از ارث بردن او گردد.»
همچنین در مبحث میراث زوج و زوجه بیان مى‏دارد كه به مجرد انعقاد پیمان زناشویى، زن داراى حق ارث در اموال شوهر، به میزان معین، مى‏شود و هرگاه این پیمان گسسته شود، درطلاق رجعى تا پایان زمان عِدّه حق ارث ثابت است و اگر طلاق، در زمان بیمارى‏اى كه به مرگ انجامید واقع شود، تا یك سال از تاریخ آن، زن حق ارث دارد؛ اگر چه طلاق بائن باشد. مشروط بر این كه زن شوهر نكرده باشد.(47)
قانون مزبور، درباره نصیب همسر از ارث، مقرر مى‏دارد كه همسر یا همسران در صورت فوت شوهر و بدون اولاد، ارث آنها یك چهارم و با وجود اولاد یك هشتم تركه است.
اگر متوفى (شوهر) چند همسر داشته باشد، سهم الارث آنها (كه با نبود فرزند یك چهارم و با وجود فرزند یك هشتم است)، به طور مساوى بینشان تقسیم مى‏شود.(48)
2ـ ارث زن، به عنوان فرزند
اگر دختر، تنها فرزند خانواده باشد، تمامى تركه به او مى‏رسد و اگر همه فرزندان متوفى دختر باشند، اموال به صورت مساوى بینشان تقسیم مى‏گردد؛ ولى اگر متفاوت باشند (بعضى پسر و بعضى‏دختر)، پسر دو برابر دختر، ارث مى‏برد؛ قرآن كریم در این باره مى‏فرماید:
«یُوصِیكُمُ اللّهُ فِی أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُْنْثَیَیْنِ»(49)
یعنى: خداوند به شما درباره فرزندانتان سفارش مى‏كند كه (از میراث) براى پسران، دو برابر سهم دختران قائل شوید.
در این آیه شریفه، حكم ارث طبقه اوّل وارثان (فرزندان و پدر و مادر) بیان شده است. ناگفته پیداست كه هیچ رابطه خویشاوندى نزدیكتر از رابطه فرزند و پدر و مادر نیست. از این رو، قرآن كریم آنها را بر طبقات دیگر وراث، مقدّم داشته است.
نكته در خور توجّه این است كه قرآن كریم براى اهتمام به حق زن، هنگام تعیین سهام ارث، ارث زن را اصل و مبنا قرار داده وآن را معیار ارث معرفى مى‏نماید. آنگاه مى‏فرماید: «للذَّكر مثلُ حظِّ الانثیین» به بیان روشن‏تر، هنگام بیان سهم برادر، چنین نمى‏فرماید كه خواهر نصف سهم برادر مى‏برد كه معیار اصلى، سهم برادر باشد؛ بلكه معیار و اصلِ مفروض و مسلم را ارث خواهر (كه دختر متوفى است) قرار مى‏دهد و سهم برادر (كه پسر متوفى مى‏باشد) را دو برابر سهم خواهر مى‏داند تا اصل ارث زن، قطعى باشد. این طرز بیان، یك نوع تأكید بر ارث بردن دختران و مبارزه با سنتهاى جاهلى آن عصر است كه زنان را به طور كلى از ارث محروم مى‏كردند.
در ماده 907 قانون مدنى ایران نیز در این باره (ارث فرزند) آمده است:
«اگر متوفى، پدر و مادر نداشته و یك یا چند اولاد داشته باشد، تركه‏اش به طریق ذیل تقسیم مى‏شود: اگر براى متوفى تنها یك فرزند باشد، خواه پسر، خواه دختر، تمام تركه به او مى‏رسد. اگر اولاد متعدد باشد، ولى همه آنها پسر یا دختر، تركه بین آنان به طور مساوى تقسیم مى‏شود. اگر اولاد متعدد باشند و بعضى از آنها پسر و بعضى دختر، پسر دو برابر دختر ارث مى‏برد.»
3ـ ارث زن، به عنوان مادر
موارد ارث مادر بدین قرار است:
1ـ هرگاه متوفى، غیر از مادر، وارثى نداشته باشد، در این صورت تنها وارثش همین مادر خواهد بود؛ یك سوم مال را «بالفرض» و بقیه را «بالرّد» مى‏برد.
2ـ هرگاه متوفى، فقط مادر و همسرى داشته باشد، مادر سه چهارم تركه را مى‏برد؛ یك سوم را بالفرض و باقى را بالرّد.
3ـ هرگاه متوفى، فقط مادر و شوهرى داشته باشد، مادر نصف تركه را مى‏برد؛ یك سوم را بالفرض و باقى را بالرّد.
4ـ هرگاه متوفى، وارثى غیر از مادر و پدر نداشته باشد، مادر یك سوم تركه را مى‏برد. در صورتى كه متوفى ، حاجبى مانند: دو برادر یا چهار خواهر، یا یك برادر و دو خواهر ابوینى، یا ابى نداشته باشد، گر چه این افراد، خودشان نه با پدر ارث مى‏برند و نه با مادر؛ ولى حاجب مى‏شوند و نمى‏گذارند مادر بیش از یك ششم ارث ببرد.
5ـ هرگاه متوفى، مادر و یك دختر داشته باشد، مادر یك چهارم تركه را به طور كامل مى‏برد.
6ـ اگر متوفى، مادر و پدر و برادرانى داشته باشد كه حاجب بیش از یك ششم شوند، در این صورت مادر یك ششم تركه را مى‏برد و همچنین اگر پسر یا پسرانى با مادر باشند، مادر یك ششم مى‏برد.
7ـ اگر متوفى، مادر و دو دختر داشته باشد، مادر یك پنجم تركه را مى‏برد.
8ـ هرگاه متوفى، مادر و دختر داشته باشد، مادر كمتر از یك پنجم و بیشتر از یك ششم مى‏برد.
قرآن كریم در باره ارث مادر مى‏فرماید:
«وَ لأَِبَوَیْهِ لِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمّا تَرَكَ إِنْ كانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِنْ لَمْ یَكُنْ لَهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أَبَواهُ فَلأُِمِّهِ الثُّلُثُ فَإِنْ كانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلأُِمِّهِ السُّدُسُ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصِی بِها أَوْ دَیْنٍ»(50)
یعنى: و اگر متوفى فرزندى داشته باشد، هر یك از پدر و مادر، یك ششم میراث مى‏برند و اگر فرزندى نداشته باشد و میراث‏بران، تنها پدر و مادر، باشند، مادر یك سوم دارایى را مى‏برد. امّا اگر برادرانى داشته باشد، سهم مادر پس از انجام وصیت متوفى و پرداخت دیونش، یك ششم است.
قانون مدنى ایران در ماده 906 و 908، درباره ارث زن، به عنوان مادر مقرر مى‏دارد:
«هر گاه براى متوفى، وارث دیگرى جز پدر یا مادر نباشد، تمام ارث از آنِ اوست و اگر متوفى فرزند داشته باشد، پدر و مادر یك ششم تركه را به ارث مى‏برند و اگر براى مادر حاجبى نباشد و پدر و مادر با هم باشند، یك سوم اموال را مادر به ارث مى‏برد.»
بنابراین، سهم الارث مادر، نه تنها كمتر از پدر نیست؛ بلكه گاهى، از سهم پدر هم بیشتر است؛(51) چنان كه صاحب تفسیر گران‏سنگ المیزان در این باره (زیادتى ارث مادر) مى‏فرماید:
از آن جهت كه مادر از جهت خویشاوندى به فرزند نزدیكتر است و تماس و برخوردش با فرزند، بیشتر از تماس و برخورد پدر است، اضافه بر آن كه مادر در وضع حمل و حضانت و پرورش فرزند، رنج بیشترى‏تحمل مى كند، شارع مقدس خواسته است جانب مادر را غلبه دهد و او را شایسته احترام بیشترى نسبت به پدر معرفى كند.(52)
4ـ ارث زن، به عنوان خواهر
درباره ارث خواهر، در قرآن كریم دو آیه نازل شده است:
در آیه دوازدهم سوره نساء مى‏خوانیم:
«وَ إِنْ كانَ رَجُلٌ یُورَثُ كَلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِكُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ فَإِنْ كانُوا أَكْثَرَ مِنْ ذلِكَ فَهُمْ شُرَكاءُ فِی الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصى بِها أَوْ دَیْنٍ غَیْرَ مُضَارٍّ وَصِیَّةً مِنَ اللّهِ وَ اللّهُ عَلِیمٌ حَلِیمٌ»
یعنى: اگر مردى از دنیا برود، كلاله(53) (خواهر یا برادر) از او ارث مى‏برند. یا زنى از دنیا برود و برادر و خواهرى داشته باشد، هریك از آنها یك ششم تركه را به ارث مى‏برند.
این حكم در صورتى است كه از متوفى یك برادر یا یك خواهر باقى بماند؛ اما اگر بیش از یكى باشند، مجموعا یك سوم مال را به ارث مى‏برند (یك سوم مال را در میان خود تقسیم مى‏كنند.)
سپس، اضافه مى‏كند: این در صورتى است كه وصیت متوفى قبلاً انجام گیرد و دیون (بدهكارى) او از آن (تركه) خارج شود.
البته وصیت در صورتى نافذ است جنبه زیان رسانیدن به ورثه نداشته باشد؛ بدین معنا كه بیش از ثلث، نباشد؛ زیرا طبق روایاتى كه از پیامبر اكرم9 و ائمه اطهار: وارد شده است، وصیت بیش از ثلث تركه، «اضرار» به ورثه‏بوده و بدون رضایت‏آنها نافذ نیست؛ در روایات، تعبیرات شدیدى در این باره وارد شده است. از جمله در حدیثى مى‏خوانیم: «ان الضرار فى الوصیه من الكبائر.»(54) یعنى: زیان‏رسانیدن به ورثه و محروم ساختن آنها از حق مشروعشان، به وسیله وصیتهاى نابجا، از گناهان كبیره است.
از تعبیر «هم شركاء فى الثلث» (برادران و خواهران مادرى اگر بیش از یك نفر باشند، در ثلث مال شریكند.) استفاده مى‏شود كه آنها یك ثلث را در میان خود به طور مساوى تقسیم مى‏كنند و زن و مرد در اینجا تفاوتى ندارند؛ زیرا مفهوم «شركت» بیانگر مساوى بودن سهام است.
در آیه 176 همان سوره آمده است: «از تو (درباره خواهران و برادران) سؤال مى‏كنند. بگو: خداوند، حكم كلاله (خواهران و برادران) را براى شما بیان مى‏كند.» سپس به چند حكم اشاره شده است:
الف) هرگاه مردى از دنیا برود و فرزندى نداشته باشد و یك خواهر داشته باشد، نصف میراث او به آن خواهر مى‏رسد.
ب) اگر زنى از دنیا برود و فرزندى نداشته باشد و یك برادر (پدر و مادرى یا پدرى تنها) از خود به یادگار بگذارد، تمام ارث او به آن برادر مى‏رسد.
ج) اگر كسى از دنیا برود و دو خواهر از او به یادگار بمانند، دو ثلث از میراث او را مى‏برند.
د) اگر ورثه متوفى چند خواهر و برادر باشند (از دو نفر بیشتر)، تمام میراث او را بین خود به طور مساوى تقسیم مى‏كنند؛ به طورى كه سهم هر برادر دو برابر سهم یك خواهر شود.
در پایان این آیه شریفه آمده است: خداوند این حقایق را براى شما بیان مى‏كند تا گمراه نشوید و راه سعادت را بیابید (و حتما راهى را كه خدا نشان مى‏دهد، راه صحیح و واقعى است)؛ خداوند به هر چیز داناست.
نكته شایان توجه در دو آیه این است كه بحث هر دو آیه، درباره ارث كلاله (خواهران و برادران) است. آنچه در بدو امر به ذهن مى‏رسد، این است كه ظاهرا مفاد دو آیه با هم منافات دارد؛ اما با كمى دقت وتأمّل در مضمون آن دو درمى‏یابیم كه هر كدام، از ارث یك دسته خاص از خوهران و برادران سخن مى‏گوید و هیچ‏گونه تنافى و تضادى بین دو آیه نیست.
در هر دو آیه، از ارث كلاله (خواهران و برادران) بحث شده است. با این تفاوت كه مراد از كلاله در آیه دوازدهم، خواهران و برادران مادرى (امّى) است و آیه 176، از خواهران و برادران پدر و مادرى(ابوینى) یا تنها پدرى (ابى)، سخن مى‏گوید و هیچ تضادى میان این دو آیه وجود ندارد. مؤیّد این نكته، آن است كه غالبا كسانى كه با واسطه با متوفى ارتباط دارند، مقدار ارثشان به اندازه همان واسطه است؛ یعنى برادر و خواهران مادرى به اندازه سهم مادر مى‏برند كه یك سوم است و برادران و خواهران پدرى، یا پدر و مادرى، سهم پدر را مى‏برند كه دو سوم است و از آنجا كه آیه دوازدهم سوره نساء در ارث برادران و خواهران، بر محور یك سوم است و آیه 176 سوره نساء بر محور دو سوم، روشن مى‏شود كه آیه اوّل درباره آن دسته از برادران وخواهرانى است كه تنها از طریق مادر با متوفى خویشاوندند؛ ولى آیه دوم درباره خواهران و برادرانى است كه از طریق پدر، یا پدر و مادر با متوفى نسبت دارند. افزون براین، روایات وارده از حضرات معصومین: نیز این حقیقت را اثبات مى‏كند؛ در هر حال، چنانچه یك ثلث یا دو ثلث ارث به برادر یا خواهر تعلق گرفت، باقى‏مانده طبق قانون اسلام میان سایر وراث تقسیم مى‏شود.
در قانون مدنى، درباره ارث خواهر چنین آمده است:
«اگر وارث متوفى، تنها یك خواهر باشد، همه اموال از آنِ اوست و اگر متوفى، تنها منسوبین از طریق مادر دارد، میراث او بین آنها به طور برابر، تقسیم مى‏گردد. اگر متوفى، منسوبین پدر و مادرى (ابوینى) یا پدرى (ابى) داشته باشد، ارث مرد دو برابر زن است و اگر وارث متوفى، تنها برادرزادگان و خواهرزادگان باشند، براى آنان سهم كسى است كه به واسطه او ارث مى‏برند؛ هر چند خواهرزادگان، پسر و برادرزادگان دختر باشند، دختران بیش از پسران ارث مى‏برند.»(55)
فلسفه تفاوت ارث زن و مرد
اسلام احكام ارث را بر اساس مرد یا زن بودن (عامل جنسیت، كه در اقوام ملل غیر اسلام كه ذكر شد، مورد توجه بوده است.) وضع نكرده است؛ بلكه بر اساس مسؤولیت مالى و موقعیتى كه آن دو در خانواده دارند و به ملاحظه مسؤولیتها و تكالیفى كه بر عهده آنها نهاده شده است، قرار داده است. بنابراین، سهم الارث متفاوت، با دیدگاه كلى اسلام نسبت به خانواده و تقسیم وظائف و مسؤولیتها، سازگار و عادلانه است. در این بخش از بحث، به مهمترین اشكالهایى كه درخصوص تفاوت ارث زن و مرد به فقه پویاى اسلام شده است، اشاره مى‏كنیم:
اشكال اول: آیه شریفه «للذكر مثل حظ الانثیین» كاشف از نگاه مردانه شریعت اسلام، به نظام ارث است و حكایت ازآن دارد كه در اسلام، شخصیت زن، نصف شخصیت مرد به حساب مى‏آید.(56)
این اشكال اختصاصى به دگراندیشان كنونى ندارد بلكه از جانب بعضى از طبیعى مسلكان(57) صدر اسلام نیز مطرح شده است. در جواب مى‏گوییم: آنچه از روح اسلام و مطالعه در ابواب مختلف آن به دست مى‏آید این است كه هرگونه تبعیض و امتیازات نابجا از نظر اسلام، محكوم است و شریعت اسلام شدیدا با آن مخالف است و هرگاه در بعضى از موارد، نشانه‏هایى از برترى بعضى افراد، بر بعضى دیگر، مشاهده گردید، نشانه ترجیح داشتن در انسانیت و حقوق انسانى نیست؛ بلكه باید دید كه كدام یك از عوامل اقتصادى، اجتماعى، اخلاقى، روحى و... در آن موارد وجود داشته كه باعث آن نوع اختلافها و امتیازها شده است. به عبارت دیگر، در پاره‏اى موارد كه بظاهر آثار اختلاف و تبعیض میان افراد به چشم مى‏خورد، هرگاه به طور دقیق و همه جانبه در اطراف آن بررسى كنیم، روشن خواهد شد كه نه تنها آن امتیازها عمیق و ریشه‏دار نیست، بلكه به یك معنا نمى‏توان آن را اختلاف و تفاوت دانست.
كمتر بودن سهم الارث زن در برخى موارد، دلیل بر این نیست كه اسلام، ارزش و شخصیت زن را نادیده گرفته است؛ بلكه صرفا به سبب عوامل اقتصادى و اجتماعى است. با توجه به نكات زیر كه زیربناى فلسفه تفاوت میراث زن و مرد است، حقیقت این امر روشن خواهد شد:
1ـ اندیشمندان علم اقتصاد معتقدند كه براى به وجود آوردن یك اجتماع به تمام معنا سالم و شایسته كه از هرگونه افراط و تفریط و سركشى و طغیان به دور باشد، رعایت مسائلى لازم است كه اجراى‏اصل «هر كس به مقدار نیازمندى و حاجتش» در مرحله نخستین آنهاست.
2ـ حكمت تفاوت میراث زن و مرد به وسیله حضرات معصومین: بیان شده است(58) و این انتقاد سابقه دیرینه دارد و دانشمندان مسلمان بارها به آن اشاره كرده‏اند. در نظام حقوقى اسلام به دلیل مسؤولیتهاى اقتصادى و اجتماعى كه بر عهده مرد نهاده شده است، از قبیل نفقه زن و فرزند، بذل مهر و صداق، هزینه زندگى زن هنگامى كه در عده به سر مى‏برد، شركت در جهاد و هزینه سفر و سپردن نفقه خانواده در آن ایام به زن و فرزند، پرداخت دیه در بعضى از جنایات اشتباهى خویشاوندان (به عنوان عاقله)، پرداخت مخارج سایر نزدیكان تهیدست (مانند پدر و مادر و خواهر و...)، در پاره‏اى موارد براى مرد، سهم دو برابر در نظر گرفته شده است؛ حتى اگر این سهم با مسؤولیتها سنجیده شود، این مرد است كه سهم الارثش به نصف نصیب زن مى‏رسد و این مرد است كه فریادش باید بلند شود.(59)
3ـ قوانین ارث در نظام حقوقى اسلام، بر اساس موقعیت اجتماعى و به حكم وضع طبیعى‏اى كه هر كدام از زن و مرد دارند، تنظیم شده است و ملاك، تنها زن یا مرد بودن نیست و این گمان كه همیشه زن صرفا به دلیل جنسیت، نصف مرد ارث مى‏برد، ناشى از بى‏دقتى و عدم مطالعه و تحقیق، در احكام ارث در اسلام است؛ زیرا گاهى سهم الارث آن دو مساوى است؛ مانند سهم الارث پدر و مادر وقتى كه با فرزند متوفى همراه شوند كه پدر و مادر یكسان ارث مى‏برند و یا متوفى، تنها منسوبین به مادر داشته باشد؛ علاوه بر این، در بعضى موارد سهم زن بیش از مرد است؛ مانند: صورتى كه وارث متوفى منحصر به پدر و مادر و شوهر باشد كه مادر یك سوم و پدر یك ششم تركه را به ارث مى‏برد(60) و یا موردى كه همسر با چند برادر و خواهر همراه شود.
4ـ احكام ارث به لحاظ مصالح اجتماعى، وضع شده و در مواردى كه مصلحت اقتضا نماید یا خود شخص تمایل داشته باشد كه ورثه‏اش به یك اندازه از اموال او بهره برند، مى‏تواند از حق وصیت خود براى تقسیم سهام و برابرى آن استفاده نماید.
5ـ دین مبین اسلام در تمام مواردى كه شخصیت انسانى، ملاك قانونگذارى است، حقوق كاملاً یكسانى براى زن و مرد وضع كرده است؛ همچون: آزادى در ایمان، ثواب و عقاب، تعلیم و تربیت، شغل، ازدواج و...یگانه ملاك برترى در این شریعت، كرامتى است كه با تقوى(61) به دست مى‏آید؛ نه با اموال و دارایى. اگر مرد تقواى بیشترى داشته باشد، از زن برتر است واگر زن با تقواتر باشد، او برتر است. سهم الارث، ارزش و فضیلت نیست؛ بلكه مسؤولیت‏آور است و نمى‏تواند بیانگر شخصیت زن از دیدگاه اسلام باشد.(62)
نتیجه توضیحات ارائه شده این است كه چون مخارج و احتیاجات مالى مرد بیشتر از زن است (زنان در مقابل درآمدى كه دارند، مخارجشان بسیار كمتر است.) اسلام سهم الارث مرد را بیشتر از زن قرار داده تا طبق اصل تقسیم مال بر اساس حاجت (هر كس به مقدار نیازمندى و حاجتش)، تعادلى میان درآمد و مخارج آنها برقرار گردد.(63)
دكتر گوستاولوبون در این باره مى‏گوید:
«احكام ارث در قرآن مبنى بر انصاف و داد است. اگر خوانندگان، آیاتى را كه در این باب نقل شده است مطالعه كنند، نظریه ما را تصدیق مى‏نمایند. اگرچه فروعاتى را كه فقها در این باره استخراج نموده‏اند، تمام آن در این آیات درج نیست؛ ولى با كمال وضوح ذكر شده. خلاصه، وقتى كه این احكام را با قوانین ارث انگلیس و فرانسه مقایسه نمودم، از ملاحظه آن، درباره زنان شوهردار كه مى‏گویند، دین اسلام با آنها به طور انصاف رفتار نكرده، دریافتم كه این اشكالات، هیچ پایه و اساسى ندارند؛ بلكه نسبت به احكام ارث ما (فرانسه)، اسلام حقوق زنان را بیشتر مراعات كرده است. حقوق قانونى را كه براى زنان منكوحه از روى قرآن و كتب فقهى مقرر شده، از حقوق زنان اروپا به مراتب بیشتر و بالاتر است؛ زنان اسلام تنها مهر نمى‏گیرند، بلكه املاك شخصى آنها نیز كاملاً در تصرف خودشان است و براى هزینه و مصارف خانوادگى، ملزم نیستند كه دینارى پرداخت نمایند و هر وقت كه طلاق داده شوند، لباس و مخارج خود را باید بگیرند و هرگاه شوهر فوت كند، زن تا یك سال از اموال او مخارج خود را گرفته و علاوه بر آن از باقى مانده ثروت همسرش نیز سهم معینى به او داده مى‏شود. علاوه بر حقوقى كه برشمردیم، مسلمین زنان خود را بسیار احترام مى‏كنند و نظر به مراتب و جهات ذكر شده، وضع زنان مشرق تا این پایه خوب و رضایت‏بخش است كه تمام جهانگردان باانصاف، آن را تصدیق نموده‏اند.»(64)
اشكال دوّم: ایراد دیگرى كه بعضى از غربیها و مستشرقان و دگراندیشان به قوانین ارث مى‏گیرند، این است كه قوانین ارث به اقتضاى شرایط زمانى و مكانى صدر اسلام، تنظیم شده كه امروزه دگرگون گشته است (گویا منظور آنان این است كه تاریخ مصرفش گذشته است.) و لازم نیست كه اعتقاد به جاودانه بودن همه احكام و قوانین داشته باشیم؛ زیرا به دگرگون شدن شرایط، حكم نیز تغییر مى‏یابد.
پاسخ: اولاً: شكى نیست كه پاره‏اى از احكام، تابع مصالح موقت مى‏باشند و به اقتضاى شرایط زمانى و مكانى، وضع مى‏شوند، همانند احكام حكومتى؛ ولى اجماع مسلمین بر این است كه آیات ارث از «محكمات» قرآن كریم است و احكام آن، زمان بردار نیست و به هیچ وجه مقید نشده است.(65)
ثانیا: احكام ارث زن و مرد، بر اساس مسؤولیتهایى است كه بر عهده هریك نهاده شده است و قرابتى كه شخص با متوفى دارد. به تعبیر دیگر، حكمتهاى مربوط به قوانین ارث، زمان بردار نیست.
ثالثا: اگر احكام ارث، احكام امضایى بود، مى‏بایست همانند احكام دوره جاهلیت با اندك تفاوتى، وضع مى‏شد؛ درحالى كه انقلاب حقوقى اسلام در این زمینه در نوع خود، بى‏نظیر بوده و به تأیید تمام مورخان و مفسران گران‏قدر، موجب حیرت و اعتراض مردم واقع شده است.(66)
اشكال سوم: ما در عصرى زندگى مى‏كنیم كه زنان همانند مردان در اجتماع سهیمند و در نان‏آورى و تأمین مایحتاج زندگى و اقتصاد خانواده و كشور، سهم قابل توجهى دارند و از موقعیت اجتماعى مساوى و گاه برتر، برخوردارند. دورانى كه زن در خانه مى‏نشست و از تأمین مایحتاج زندگى معاف بود گذشت.(67)
پاسخ: هرچند، امروزه به اقتضاى شرایط زمانى و نیازهاى خانوادگى، گاه زنان پا به پاى مردان در جارج از منزل به كار مشغولند و در تأمین اقتصاد خانواده نقش دارند و شراكت آنان در امور مربوط به زنان و مطابق با شأن ومنزلت آنان امرى پسندیده است؛ ولى هرگز از نظر شریعت اسلام، زنان ملزم به تأمین مخارج زندگى خویش و خانواده نیستند. علاوه بر آن، مى‏توانند تمام درآمد خود را پس‏انداز كنند و این وظیفه مرد است كه مخارج زن را از هر جهت تأمین كند؛ گرچه مرد، فقیر و زن، توانگر (دارا) باشد. البته زنانى كه تخصص ویژه‏اى كسب نموده‏اند و جامعه نیاز مبرم به حضور آنان دارد، براى اجتماع كنونى مفیدند و در واقع علاوه بر كمك به اقتصاد خانواده، در تعالیم و پیشرفت جامعه نقش بسزایى دارند؛ اما زنان دیگر، علاوه بر آن كه كارشان در خارج از منزل، بر مشكل بیكارى نیروى كار و مردانى كه مسؤول تأمین زنان و خانواده مى‏باشند، مى‏افزاید، در پاره‏اى موارد موجب از هم پاشیدگى و انحلال خانواده و در بعضى جوامع، اسباب انحراف افراد و تضییع حقوق كودك و حتى خود زن است. حكمت تعیین سهم الارث در نظر اسلام، پابرجاست؛ زیرا در صورتى، كرامت و عزت زن مسلمان حفظ مى‏شود كه از لحاظ مالى تأمین باشد و از روى ناچارى به كارى كه به كرامت و شرافت او در تضاد است، تن درندهد و این وقتى تضمین مى‏شود، كه وى ملزم به شركت در امور اقتصادى خانواده نباشد؛ هر چند در صورتى كه توانایى داشته باشد مى‏تواند بارى از دوش شریك زندگى خود بردارد و اسلام، مانع اشتغال زن البتّه با رعایت شؤونات اسلامى نیست.
اشكال چهارم: اسلام باید با زندگى عصر جدید همراه گردد تا از قافله عقب نماند؛ وگرنه اخلاق عمومى، سازمانهاى بین المللى وحقوق بشر كه اساس فعالیت و برنامه‏ریزیهاى بسیارى از نظامهاى حقوقى را برهم زده و دولتها را ناچار به برابر ساختن حقوق زن و مرد ساخته‏اند، واكنشهاى نامطلوبى از خود نشان مى‏دهند. بنابراین، بر فقهاى عظام لازم است كه براى برابرى ارث زن و مرد، چاره اندیشى كنند و با انجمنهاى دفاع از تساوى حقوق زنان همراه گردند.(68)
پاسخ: اولا: نباید تحولات اقتصادى و رشد علوم تجربى در غرب را دلیلى بر رشد و درك صحیح آنان از علوم انسانى وحقوق بشر تلقى كرد. این تحول حقوقى در غرب وام‏دار نیازهاى اقتصادى و صنعتى قرنهاى 18و19 میلادى است؛ نه آن كه تحقیقات جامعه شناختى سبب این دگرگونى حقوقى شده باشد و نمى‏توان تحولات حقوقى جدید را ناشى از تكامل انسانى‏در جامعه غربى به حساب آورد.
ثانیا: آمار و ارقام، نشانگر مصائب و مشكلاتى است كه معلول افراط غربیها در این زمینه مى‏باشد؛ حتى پاره‏اى از اندیشمندان غربى، به برترى نظام اسلام بر نظامهاى حاكم بر غرب، اعتراف كرده‏اند و تنها راه نجات غرب از بحران اخلاقى و رهایى از بى بند و بارى جنسى را پناه آوردن به قوانین اصیل و انسان‏ساز شریعت اسلامى برشمرده‏اند.(69)
در تأیید سخن پیش گفته، سخن چند تن از دانشمندان غربى را یادآور مى‏شویم:
ادموند برك(70) در دائرة‏المعارف آمریكا مى‏نویسد:
«حقوق اسلامى بر همه كس، اعم از پادشاه یا خدمتگزار اجرا مى‏گردد، تار و پودش به بهترین وجه، آراسته و استوار آمده؛ آنسان كه به راستى عمیق‏ترین و برجسته‏ترین قانون به شمار مى‏آید كه تاكنون، بشریت با آن روبه‏رو گشته است.»
2ـ استاد میان محمد شریف در كتاب خود، منابع فرهنگ اسلامى چنین مى‏نگارد:
«یكى از درخشانترین سیماهاى فقه اسلامى كه بر حقوق روم ممتازش ساخته، این است كه آزادى فردى و حقوق زنان و كودكان در آن تثبیت گردیده، علاوه قانونى جهانى و قابل اجرا براى همه كس است.»(71)
اشكال دیگرى كه پرچمداران تساوى حقوق زن و مرد بر قوانین ارث اسلام مى‏گیرند، این است كه با سست شدن علاقه‏هاى عشیره‏اى و قبیله‏اى، دیگر زن پیوند ناهمگونى از قوم دیگر و بیگانه‏اى نیست كه با پیوند زناشویى به خانواده اصلى، وصل شود و با مرگ طرف قرارداد (شوهر)، از ستون اصلى خانواده جدا گردد. بدون تردید، در این عصر صنعت و تكنولوژى آن تعصّبات قومى كه مانع ارث بردن زن بود، از بین رفته است.
در پاسخ این اشكال باید گفت كه این دیدگاه، ناشى از عدم فهم نظام خانواده در اسلام است.
اسلام، بیش از همه نظامها به خانواده احترام مى‏گذارد و هرگز زن را پیوندى ناهمگون به خانواده شوهر، به حساب نمى‏آورد؛ بلكه پیوند میان زن و شوهر را بسیار زیبا بیان مى‏كند: «هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ»(72) یعنى: زنان لباس شما هستند و شما لباس آنها. لباس از یك سو انسان را از سرما و گرما و خطر برخورد اشیا به بدن حفظ مى‏كند و عیبهاى او را مى‏پوشاند و از سوى دیگر زینتى است براى تن آدمى؛ این تشبیه كه در آیه یاد شده آمده است به همه این نكات اشاره دارد. خداوند متعال در جمله‏اى كوتاه، اما بسیار زیبا و رسا، علاقه جسمى و روحى زن و مرد را بیان داشته است كه همان‏گونه كه لباس، بدن را مى‏پوشاند و باید به اندازه قامت انسانى باشد، نه كوتاه و نه بلند، نه گشاد و نه تنگ، زن و مرد هم، راز یكدیگر را مى‏پوشانند و هركدام در دیگرى ذوب مى‏شوند؛ بدون كم و زیاد، بدون برترى و تفاخر. بنابراین، هر دو یك روحند در دو بدن؛ بلكه یك روح و یك جسمند. هر كدام، حافظ منافع دیگرى و نگهبان جان و اسرار او مى‏باشد و از آن طرف هر یك حقوق و تكالیفى دارد.
قرآن كریم مى‏فرماید: «وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ»(73) یعنى: زن همان اندازه كه در اجتماع وظایف سنگینى به عهده دارد، از حقوق قابل توجهى نیز برخوردار است.
اسلام، زن را مانند مرد، داراى روح كامل انسانى و اراده و اختیار دانسته و او را در مسیر تكامل كه هدف خلقت است، مى‏بیند. به همین جهت، هر دو را در یك صفّ قرار داده و با خطابهاى: «یا ایها الناس» و «یا ایها الذین آمنوا» مخاطب ساخته و انجام برنامه‏هاى تربیتى و اخلاق عملى و... را براى آنها لازم كرده است.
اسلام، هرگز زنان را سربار، مصرف كننده و اجیر به حساب نیاورده؛ بلكه براى‏زن، شخصیتى همسان با مرد قائل است و نقشى كه زن در خانواده ایفا مى‏كند را همانند مرد بلكه بالاتر شمرده است. احترام و اكرام او، دلیل بر بزرگى و بزرگوارى، و اهانت به او، دلیل پستى دانسته شده است.
همواره در شریعت اسلام توصیه به رفتار نیك با زنان شده(74) و هرگز به اندازه‏اى كه توجه به زن و سفارش زن به مرد شده، سفارش به مرد نشده است. چنین نگرشى به خانواده، در هیچ یك از ادیان دیگر اعم از الهى و غیرالهى وجود ندارد.(75) بنابراین، هر چند ممكن است انتقاد پیش‏گفته به دیگر فرهنگها وارد باشد؛ ولى به شریعت اسلام وارد نیست. غفلت از آیات قرآن كریم و روایات متواتر، سبب بیان این ایراد شده است.
طرفداران دفاع از حقوق زنان بدانند كه زن مسلمان هیچ‏گاه از كمى و كاستى قوانین الهى شكایت ندارد؛ بلكه از بى عدالتى‏هاى موجود در جامعه و از رفتار ناشایست و غیر اسلامى و احیانا غیر انسانى برخى از مردان و حكومتها گله دارد. در حقیقت، از عدم اجراى قوانین حیات‏بخش اسلام، ناراضى است. علاوه بر آن كه تساوى در مسئله ارث (همان‏گونه كه از پاره‏اى نظرها به دست آمد.) مشاركت در تأمین مخارج زندگى مشترك را به دنبال دارد و اگر این امر تحقق یابد و تأمین مخارج بر زنان نیز لازم شود، ممكن است زنان براى لقمه‏اى نان و تأمین معاش، تن به كارى دهند كه با شرافت و حیثیت و كرامت انسانى آنان سازگار نباشد و مفاسد اجتماعى و اخلاقى و خانوادگى را در پى دارد؛ ولى اگر نظام حقوقى اسلام رعایت شود، لزومى در استثمار زنان براى تأمین معاش نیست؛ مگر آن‏كه خود بخواهند و توانایى كافى داشته باشند.
بنابراین، اخلاق عمومى و شأن و منزلت اسلامى زن، اقتضا مى‏كند كه وى از تكلیف تأمین مایحتاج زندگى معاف باشد، تا خودش و بنیان خانواده آسیب نبینند و جوامع اسلامى از پیامدهاى نامطلوب جوامع غربى عارى باشد. البته اگر شرایط زنى مساعد كه با مرد، همراهى (تشریك مساعى) كند و شركت در تأمین معاش داشته باشد، این احسانى است كه از سوى آن زن به شوهرش مى‏شود؛ نه آن كه وظیفه باشد.
هشدار
غفلت اندیشمندان، محققان و قانونگذاران جوامع اسلامى، از فهم نظام حقوقى اسلام و برنامه‏هاى اجتماعى مترقى آن، هرگز بخشودنى نیست و بى‏گمان افراط و تفریطهایى‏به دنبال خواهد داشت كه جوامع غربى دچار آن هستند. نسبت به تساوى حقوق باید گفت كلام حق وعدل، همان است كه نه تفریط قرنهاى گذشته غرب درست است و نه افراط قرن حاضر؛ بلكه نظام متعادل اسلامى، بهترین قانون در تأمین حقوق و مصالح زنان است.
قانون ارث در اسلام بر پایه عدالت اقتصادى و اجتماعى و روانى، قانونگذارى شده و در آن مسؤولیتهاى اجتماعى و خانوادگى هریك از زن و مرد رعایت شده و اگر از درون نظام حقوقى اسلام، به قانون ارث بنگریم، سهم زنان كه هیچ مسؤولیت مالى بر دوش ندارند، كاملاً منصفانه و ضامن كرامت و عزّت زنان مسلمان است. تمام این اشكالها ناشى از كج‏فهمى‏ها وعدم دقت در دستورات حیات بخش دین مبین اسلام است؛ وگرنه اسلام بذات خویش، بسیار غنى است.
1ـ محقق و نویسنده.
2ـ راغب اصفهانى، مفردات الفاظ القرآن، ص555؛ منجد الطلاب، ص666؛ الفیّومى، المصباح المنیر، ج 2، ص373.
3ـ فرهنگ معین، ج1، ص194.
4ـ شهید ثانى، الروضة البهیه فى شرح اللمعة الدمشقیه، ج2، ص288.
5ـ محمدجواد العاملى، مفتاح الكرامة، ج8 ، ص4.
6ـ نیز ر.ك.: حسن امامى، حقوق مدنى، ج3، ص169.
7ـ محمد عبدالمنعم البدراوى، مبادى القانون الرومانى.
8ـ فوستل دوكولانژ، تمدن قدیم، ترجمه نصرالله‏فلسفى، صص 66، 67 و 327.
9ـ ر.ك.: ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج4، صص 44 و 194.
10ـ ویل دورانت، پیشیبن، ج7، ص90؛ منتسكیو، روح القوانین، ترجمه على اكبر مهدوى، ص230.
11ـ حسن صدر، حقوق زن در اسلام و اروپا، ص 15.
12ـ سید محمدحسین طباطبائى، المیزان فى تفسیر القرآن، ج4، ص239؛ سید حسن صدر، پیشین، ص32؛ سید على حائرى، حقوق مدنى ایران، ج4، ص133؛ پرویز اوصیا، نقد حقوقى‏ارث(پایان نامه)، ص14. به نقل از: فوستل دوكولانژ، پیشین، موسى عمید، ارث در حقوق مدنى ایران، ص11.
13ـ موجز احكام المیراث، ص4.
14ـ زن از نظر حقوق اسلامى، ص 151.
15ـ چنان كه صائب تبریزى مى‏گوید: چون زن هندو، كسى درعاشقى مردانه نیست/ سوختن بر شمع خفته كارهر پروانه نیست.
16ـ ر.ك.: ویل دورانت، پیشین، ج2، ص706.
17ـ ر.ك.: همان، ج3، صص1066و1147.
18ـ سید حسن صدر، پیشین، صص 256و242.
19ـ همان، صص 272 ـ 270.
20ـ مصطفى خفاجى، احكام المواریث فى الشریعه اسلامیه، ص4؛ تفسیر ابوالفتوح رازى، ج3، ص132؛ مرتضى مطهرى، نظام حقوق زن در اسلام، ص222؛ طبرسى، مجمع البیان، انتشارات اسلامیه، تهران، 1373 ق.، ص24؛ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، صص 249 ـ 248.
21ـ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، صص 271 ـ 270.
22ـ جعفر سبحانى، فروغ ابدیت، ج 1، ص 50.
23ـ ناصر مكارم شیرازى و دیگران، تفسیر نمونه، ج11، ص275.
24ـ یحیى نورى، حقوق زن در اسلام و جهان، مؤسسه مطبوعاتى فراهانى، چاپ سوم، ص 138.
25ـ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، ص334؛ قاضى بیضاوى، تفسیرالقرآن العزیز، ذیل آیه 7 سوره نساء.
26ـ موسى عمید، پیشین، صص 15ـ14؛ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، ص226.
27ـ تاریخ اجتماعى ایران از زمان ساسانیان تا انقراض امویان، ص42. به نقل از: مرتضى مطهرى، پیشین، ص222.
28ـ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، ص358؛ محمدبن حسن شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، ج11، صص 100ـ98؛ محمدحسن نجفى، جواهرالكلام، ج21، صص 230ـ228.
29ـ كتاب مقدس، چاپ انجمن پخش كتب مقدسه، ص253.
30ـ ر.ك.: بند اول ماده هفتم مقررات اصلاحى ارث كلیمیان جهان، مصوب 1355.
31ـ تورات، سفر اعداد، باب27، آیه8؛ راب.ا.كهن، گنجینه‏اى از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرگانى، ص348؛ یوسف بهنود، احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه، صص 44ـ43.
32ـ عزت الله فهیمى، بررسى تطبیقى ارث اقلیتهاى دینى درحقوق اسلام و ایران، دانشگاه قم، چاپ اول، 1381، ضمائم (پاسخهاى انجمن كلیمیان تهران) صص 262ـ237.
33ـ راب.ا.كهن، پیشین.
34ـ قاموس مقدس، ص903.
35ـ آیین‏نامه زرتشتیان ایران، مواد 52 و 55.
36ـ همان، مواد 53،57،61 و65.
37ـ همان، مواد52،53،57،62و55.
38ـ همان، مواد52 و53.
39ـ رستم شهرزادى، قانون زرتشتى در زمان ساسانیان، ص78.
40ـ نساء / 18.
41ـ همان منبع/ سوره نساء/7.
42ـ محمدبن على الشوكانى، فتح القدیر، ج1، ص428.
43ـ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، ص226؛ ناصر مكارم شیرازى و دیگران، تفسیرنمونه، ج3، ص274؛ فاضل مقداد، كنزالعرفان فى فقه القرآن، تهران، ص387؛ محمود شهابى، ادوار فقه، ج1، ص146؛ سید على حائرى، پیشین، ج6، ص133؛ مرتضى مطهرى، ص221؛ موسوعة الجمال عبدالناصر فى الفقه الاسلامى، كتابخانه گنج دانش، ج 4، ص281.
44ـ رافعى، نظام الاسرة، ص227.
45ـ نساء/12.
46ـ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج4، ص188، ح4؛ شیخ طوسى، تهذیب الاحكام، ج9، ص249، ح7.
47ـ برگرفته ازمواد 940، 943 و944 قانون مدنى.
48ـ برگرفته از بند 2 ماده 900 و ماده 901 و942 قانون مدنى.
49ـ نساء/11.
50ـ نساء/11.
51ـ مادر، به فرض ارث مى‏برد و پدر به قرابت. بنابراین، هر گاه مادر حاجب نداشته باشد و براى متوفى جز پدر و مادر و شوهر، وارثى نباشد، سهم مادر از پدر بیشتر است؛ زیرا نصف مال، از آن شوهر و ثلث آن براى مادر است و مادر، به فرض ارث مى‏برد و بقیه به پدر مى‏رسد.
52ـ سید محمدحسین طباطبائى، پیشین، ص218.
53ـ درباره معناى «كلاله» علامه راغب اصفهانى در مفردات الفاظ القرآن مى‏نویسد: كلاله به كسانى گفته مى‏شود كه از متوفى ارث مى‏برند؛ در حالى كه پدر و مادر، یا فرزند او نیستند (برادر و خواهر متوفى).
54ـ الطبرسى، مجمع البیان، ذیل آیه 12 سوره نساء.
55ـ مواد 917، 919، 920 و922 قانون مدنى.
56ـ سلوى مخاش، المرأة العربیه و المجتمع التقلیدى المختلف، ص31.
57ـ مانند: ابن ابى العوجا. وى مردى بود كه در قرن دوم مى‏زیست و به خدا و مذهب اعتقاد نداشت. او از آزادى آن عصر سوء استفاده مى‏كرد وعقاید الحادى‏اش را همه جا ابراز مى‏داشت...یكى‏از اعتراضات وى به اسلام همین بود كه مى‏گفت: « ما بالُ المرأة المسكینة الضعیفة تأخذ سهما و یأخذ الرجل سهمین؟» امام باقر علیه‏السلام در پاسخش فرمود: این گونه تقسیم سهم الارث به این دلیل است كه اسلام جهاد را از عهده زن برداشته، مهریه و نفقه را به نفع او بر عهده مرد قرار داد؛ همچنین در برخى جنایات اشتباهى، خویشاوندان مرد فرد جانى عهده دار پرداخت دیه هستند؛ زن از همه اینها معاف است. محمدبن حسن حرّ عاملى، پیشین، ج17، صص 438ـ436.
58ـ محمد بن حسن حرّ عاملى، پیشین، صص 437ـ436؛ محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج10، ص212؛ شیخ طوسى، پیشین،ص398،ح1420. امام‏رضا علیه‏السلام در بیان حكمت تفاوت مى‏فرماید: «ان المرأة اذا تزوجت، اخذت و الرجل یعطى فلذلك وفّر على الرجال» یعنى: زیرا زن در هنگام ازدواج (مهریه) دریافت مى‏كند، در حالى كه مرد (مهریه) پرداخت مى‏كند. به همین جهت، سهم بیشترى از ارث به مردان تعلق مى‏گیرد. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج2، ص258؛ تفسیر برهان، ج1، ص367.
59ـ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، صص 218ـ199.
60ـ همان، ص229.
61ـ حجرات/13.
62ـ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، صص 218ـ199.
63ـ شبهات حول الاسلام، ص108.
64ـ گوستاولوبون، تمدن اسلام و غرب، صص 524ـ495.
65ـ باجورى، المرأة فى الفكر الاسلامى، ج2، ص140؛ ناصر كاتوزیان، ارث، ص206: «قواعد مربوط به ارث زن، صریح است و رویه قضایى و اندیشه‏هاى حقوقى، توان تحول در این زمینه را ندارد.»
66ـ طبرى، جامع البیان فى تفسیرالقرآن، ج4، ص185؛ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، ص218.
67ـ محمد البهى انحولى، الاسلام و المرأة المعاصره، صص 205ـ201.
68ـ محمد اقبال لاهورى، تجدید تفكر دینى در اسلام، ص186.
69ـ همان، ص196.
70ـ ادموند برك، دایرة المعارف آمریكا، ج3، ص45.
71ـ میان محمد شریف، منابع فرهنگ اسلامى، ترجمه دكتر احمد شلبى، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، صص 73ـ72.
72ـ بقره / 187.
73ـ بقره / 228.
74ـ نهج البلاغه، نامه31، ص939؛ محمد بن حسن حرّ عاملى، پیشین، ج14، ص120، ح1؛ روضة المتقین، ج13، ص75.
75ـ الاسلام عقیدة و شریعة، ص 154.

با عرض سلام و وقت بخیر خدمت دوستان
قبل از ورود به بحث ذکر این نکته ضروری است که ما مساله ارث زن را داخل در یک دین بحث می کنیم ونظر استقلالی به ارث جدا از دیگر آموزه ها نداریم وبحث ارث زن داخل در یک مجموعه کاملا منسجم ومرتبط به هم بحث می کنیم وتمام یا اگثر مسایل وموضوعات دین اسلام داخل در یک سیستم ومجموعه قابل بحث و توجیه است
در بحث ارث زن دو نکته دقیق وجود دارد که در ذیل بدان اشلره می رود :
1-اسلام نمی فرماید که ثروت و مال معیار ارزش است وچون زن کمتر ارث می برد از ارزش کمتری برخوردار است بلکه مال را فاقد جنبه ارزشی و تنها دارای جنبه اقتصادی می داند
2- این ابزار اقتصادی گاهی مستقیما در اختیار شخص قرار داده می شود وزمانی انسان بدون زحمت تولید ومسیولیت مدیریت و تنظیم از سود آن بهره می برد زنان بی آنکه عهده دار دخل و خرج شوند از منافع ثروت به صورت مهر ونفقه برخوردار می شوند یعنی بهره مهم از ان زن و تولید ومسئولیت از آن مرد است پس کمبود برخی از موارد سهام ارث زن می تواند به سبب یکی از این ذو امر باشد الف:تحمیل هزینه زندگی او بر شوهر
ب:تحمیل مهر بر همسر
بنابر آنچه گذشت مشخص شد که اولا اسلام ثروت دنیوی را ارزش واقعی نمی داند تاکسانی راکه بهره کمتری از مال دنیا دارند را کم ارزش دانسته ویاکسانی را که ثروت بیشتری دارند را انسانهای شرافت مندی بداند واین نکته در آموزههای دین مبین اسلام به کررات تذکر داده شده است
ثانیا مین دین که ارث زن را نصف ارث مرد دانسته موضوعی به نام مهر را نیز برای زنان در نظر گرفته است واز طرفی نفقه اش را هم بر عهده همسر وی گذاشته است
افزون بر دو امر گذشته اختصاص تحمیل دیه بر عاقله مرد ونه زن –یعنی زن هرگز مسئول دیه حطایی برادرو برادر زاده و مانند آن نیست- نیزمی تواند سبب سوم برای کمتر بودن سهام ارث زن باشد
نگاهی به سهم ارث زن
زن مانند شوهر همراه همه طبقات ارث، حضور حقوقی دارد ودر تمامی مراحل طبقه بندی شده ارث زن شوهر متوفی مانند شوهرزن مرده حضور دارد سهم زن گاهی مساوی سهم مرد وزمانی کمتر از آن وگاهی بیشتر از سهم مرد است

مواردی که زن همتای مرد ارث می برد
1-پدرو مادر میت:اگرمیت فرزند داشته باشد هریک از والدین به مقدار یک ششم سهم می برند پس در خصوص فرض مذبور سهم پدر از مال فرزند بیش از سهم مادر نیست.
2-کلاله مادری برادر و خواهر مادری میت مساوی ارث می برندوآیات 11و12 سوره نسا دلیل این دو حکم است

مواردی که زن کمتر از مرد ارث می برد:
1-دختر که کمتر از پسر ارث می برد
2-برادر و خواهر پدری و مادری میت که در این صورت نیزخواهر میت نصف سهم برادر میت ارث می برد

مواردی که سهم زن بیشترازمرد است
1-اگر میت غیر از پدرودختر وارث دیگری نداشته باشد پدر به اندازه یک ششم سهم می برد و دختر بیشتر از آن
2-اگر میت دارای نوه باشد وفرزندان او در زمان حیات وی مرده باشند اگر نوه پسری اودختر باشد ونوه دختری وی پسر باشد آن دختر دوبرابر پسر ارث می برد
پس همیشه اینطور نیست که ارث مرد بیشتر از ارث زن باشد واین تقسیم ارث وحق و حقوق هرفرد تابع شرایط ومسایلی است که دین مبین اسلام حقوق هرفرد در هر شرایط را معین ومشخص کرده است
خداوند همه قوانین حقوقی را برپایه حقوق فطری تنظیم وتدوین فرموده است تازمینه اثاره دفائن فطری و شکوفایی
گنجینه های درونی جامعه بشری فراهم گردد لیکن در پایان آیه 11سوره نسا که عهده دار بیان برخی از ارثهای متفاوت است با یادآوری دو اسم از اسما حسنای الهی هماهنگی نظام تکوین و تشریع رادر خاطره ها احیا نموده وچنین فرموده است ان الله کان علیما حکیما یعنی شما علم وحکمت کافی ندارید تا رازتفاوت راکه در هسته مرکزی عدل نهفته است در آن جستجو کنید لیکن خداوند آگاه و حکیم است و همه علل تساوی وعوامل تفاوت را جمع بندی می کند و بر مدار حکمت آنها را به صورت مواد معتدل حقوقی روانه می فرماید تا مسائل در سنت و مانند آن از تفریط جاهلیت کهن واز افراط جاهلیت مدرن مصون بماند
برگرفته از کتاب زن در آیینه جلال وجمال اللهی-ایت الله جوادی

سوال: چرا ارث زن نصف مرد است؟:Gol:
پاسخ :حقوق کارگر روز مزد بیشتر از کارمند رسمی است این به خاطران نیست که شخصیت کارگر از کارمند بیشتر است .بلکه به خاطر ان است که برای کارمند .بیمه .بازنشستگی. مرخصی .حق ماموریت. حق مدیریت .حق عاءله. سختی کار. بدی اب و هوا و....در نظر گرفته شده است.که اگر همه انها محاسبه شود.حقوق کارمند از کارگر بیشتر میشود .
اسلام.ارث زن را نصف مرد قرارداده ولی در عوض هزینه زندگی را از دوش او بر داشته وهزینه خوراک .پوشاک .مسکن ودرمان او وفرزندان را توسط مرد تامین کرده است .زن سهم ارث خودرا برای خود حفظ میکند وتمام مخارج زندگی خود را از شوهرمیگیرد .به علاوه مهریه را هم از او دریافت میکند که اگرمهریه وهزینه زندگی را در کنار سهم ارث بگذاریم. سهم زن بیشتر میشود.
به علاوه باید دانست در بعضی مواقع ارث زنان دو برابریا با مردان مساوی میشودمانند دومورد زیر:
اگر میت چند برادر و خواهر ما دری داشتته باشدمال بهطور مساوی تقسیم میشود واگر وارث میت .هم دائی وهم خاله باشد مال به طور مساوی تقسیم میشود
اگر کمی جلوتر برویم اعتراف میکنید که این بار مردها باید بپرسند که چرا سهم زنها بیشتر ازمردهاست

:Gol:

سلام .
درباره ارث زن مى‏توان گفت گرچه كمبود برخى از موارد سهام را امورى مانند تحميل هزينه ‏زندگى او بر شوهر و نيز تحميل مهر بر همسر و اختصاص تحميل ديه بر عاقله مرد نه زن (يعنى زن ‏هرگز مسؤول ديه خطايى برادر و برادرزاده و مانند آن نخواهد بود) به عهده مى‏گيرد، ليكن توضيح ‏كوتاهى پيرامون اصل ارثِ زن و برخى از اقسام آن در اين مبحث سودمند مى‏باشد، اولاً معلوم باشد ‏كه زن مانند شوهر همراه با تمام طبقاتِ ارث، حضور حقوقى دارد و در تمامى مراتب طبقه‏بندى ‏شده ارث زنِ شوهر متوفى مانند شوهر زن متوفاة حضور دارد. ثانياً سهم زن گاهى مساوى سهم ‏مرد است و گاهى كمتر از آن و زمانى نيز بيشتر از سهم مرد قرار دارد. اينچنين نيست كه در تمام ‏انحاء ارث سهم زن كمتر از سهم مرد باشد.‏
‎ ‎
مواردى كه زن همتاى مرد ارث مى‏برد و نه كمتر از آن، عبارت است از:‎
-‎ 1
پدر و مادر ميّت: در صورتى كه ميّت فرزند داشته باشد كه هر كدام از ابوين سُدْس = يك ‏شانزدهم مى‏برند و سهم پدر در خصوص فرض مزبور از مال فرزند، بيشتر از سهم مادر نيست.‎
- 2
كلاله مادرى يعنى برادر و خواهرِ مادرى ميّت كه به اندازه مساوى ارث مى‏برند نه با تفاوت، ‏به طورى كه خواهر مادرى ميّت معادل سهم برادر مادرى ميّت ارث مى‏برد نه كمتر از آن و آيه 11-12 ‏سوره نساء دليل اين دو حكم است چنانكه وسائل‏الشيعه باب 3 و باب 8 از ابواب ميراث‏الاخوه ‏والاجداد حكم كلاله را تعرض نموده است.‏
‎ ‎
و اما مواردى كه زن كمتر از مرد ارث مى‏برد، مانند: دختر كه كمتر از پسر ارث مى‏برد و مانند ‏كلاله پدرى و مادرى يعنى برادر و خواهر پدرى و مادرى ميّت كه در اين صورت نيز زن يعنى خواهر ‏ميت نصف سهم مرد يعنى برادر ميت ارث مى‏برد و آيه 11 سوره نساء عهده‏دار بيان تفاوت ارث پدر و ‏مادر ميت كه داراى فرزند نباشند و نيز تفاوت ارث دختر و پسر و آيه 176 كه پايان سوره نساء است ‏عهده‏دار بيان تفاوت ارث كلاله پدر و مادرى يا پدرى ميّت مى‏باشد.(1) البته گاهى نقص ارث متوجّه ‏سهم كلاله پدرى مى‏شود در اين مورد سهم زن همچنان محفوظ است و سهم مرد محذوف و ‏محجوب مى‏باشد. ليكن هيچگاه نقص سهم متوجه كلاله امى نمى‏شود.(2)‏
‎ ‎
اما مواردى كه سهم زن بيش از سهم مرد مى‏باشد، مانند: موردى كه ميّت غير از پدر و دختر ‏وارث ديگر نداشته باشد كه در اينجا پدر سُدس = يك شانزدهم مى‏برد و دختر بيش از آن. و مانند: ‏موردى كه ميّت داراى نوه باشد و فرزندهاى او در زمان حيات وى مرده باشد كه در اينجا نوه پسرى ‏سهم پسر را مى‏برد و نوه دخترى سهم دختر را (نصيب مَن يَتَقرّب بالميّت) يعنى اگر نوه پسرى ‏دختر باشد و نوه دخترى پسر باشد در اينحال آن دختر دو برابر اين پسر مى‏برد، گرچه منشأ اين ‏تفاوت همان تفاوت ارث دختر و پسر مى‏باشد، ليكن آنچه فعلاً در تقسيم خارجى صورت مى‏پذيرد ‏اين است كه زن دو برابر مرد ارث برده است، و در برخى از احاديث معصومين چنين آمده است: ‏‏«بِنْتُ الْاِبنِ اَقرب من ابن البنتِ»،(3) يعنى دختر پسر از پسر دختر به ميّت و مورّث خود نزديك‏تر ‏است.‏
‎ ‎
نكته قابل توجه آن كه گرچه خداوند تمام قوانين حقوقى را برابر حقوق فطرى تنظيم و تدوين ‏فرموده است تا زمينه اثاره دفائن فطرى و شكوفايى گنجينه‏هاى درونى جامعه بشرى فراهم گردد، ‏ليكن در پايان آيه ارث، دو اسم از اسماى حسناى الهى را يادآور مى‏شود كه هماهنگى نظام ‏تشريع و تكوين را در خاطره‏ها احيا نمايد و آن اين است كه در پايان آيه 11 سوره نساء كه عهده‏دار ‏برخى از ارث‏هاى متفاوت مى‏باشد، چنين فرموده است: « ... انّ اللَّه كان عليماً حكيماً » يعنى ‏شما از علم و حكمت كافى برخوردار نيستيد تا راز تفاوت را كه در هسته مركزى عدل نهفته در آن ‏جستجو كنيد، ليكن خداوند آگاه و حكيم است همه علل تساوى و عوامل تفاوت را جمع‏بندى نموده ‏و بر مدار حكمت آنها را به صورت موادّ معتدل حقوقى روانه مى‏فرمايد، تا مسائل در سنت و مانند آن ‏از تفريط جاهليت كهن و از افراط جاهليت جديد و مُدِرن مصون بماند.‏
‎ ‎
قرآن كريم براى اهتمام به حق زن، هنگام تعيين سهام ارث، اول ارث زن را اصل و مبنا قرار داده و ‏آن را مسلّم دانسته و معيار ارث معرفى مى‏نمايد، آنگاه مى‏فرمايد: « للذّكر مثل حظّ الاُنثيين »، ‏يعنى در موقع بيان سهم برادر، چنين نمى‏فرمايد كه خواهر نصف سهم برادر مى‏برد كه پارامتر ‏اصلى، سهم برادر باشد، بلكه معيار و اصلِ مفروض و مسلّم را ارث خواهر كه دختر ميّت است قرار ‏مى‏دهد و سهم برادر كه پسر متوفا مى‏باشد دو برابر سهم خواهر مى‏داند تا اصل ارث زن قطعى و ‏مفروغ‏عنه باشد.‏
(1) وسائل الشيعه، كتاب ارث، باب 3 از ابواب ميراث الاخوه والاجداد‏.‎
(2) همان.‏
(3) وسائل الشيعه، كتاب الارث، باب 7 از ابواب ميراث الابوين والاولاد‏.‎

تشکرازمطلب زیبا وباسند...

گمنام;136 نوشت:
چرا ارث زن نصف ارث مرد است؟

سلام :Gol:
ارث یک مساله مالی است .
در یک سیستم اقتصادی و مالی باید تناسب و عدالت وجود داشته باشد
خداوند عالم و عادل است و قادر است این تناسب و عدالت را برقرار کند
خداوند متعال با توجه به توانایی های زن و مرد سیستم خانوادگی را طرح ریزی کرد
در امور مالی و اقتصادی خدای متعال تامین نیاز خانواده را برعهده مرد گذاشت که حکیمانه است
با این کار مسوولیت و ارزش اقتصادی مرد در خانواده اسلامی از زن بیشتر می شود که واضح است
لذا اگر قرار باشد بر اساس قانون اسلامی امتیاز مالی به زن و مرد داده شود باید متناسب با ارزش و مسوولیت اقتصادی آنها در خود اسلام باشد
نتیجه :
ارث و دیه مرد بیشتر است

این برهان است .
موفق در پناه حق:Gol:

با سلام به همه دوستان و تشکر از جواب های خوب و کامل.
بنده هم چند نکته لازم دیدن که خدمت عزیزان عرض کنم:

1. حضرت علي(ع) مي‏فرمايد: «الاسلام هو التسليم».{1}
مسلمانان بايد مطيع خداوند باشد و به اين نكته توجه كند كه تنها راه سعادت و خوشبختي انسان در دنيا و آخرت، عمل به احكام اسلامي است و پيروي از احكام غير اسلامي و مخالف با اسلام، انسان را در آخرت گرفتار عذاب و آتش مي‏نمايد؛ خواه فرد مسلمان علت و حكمت احكام را بداند و خواه از حكمت آنها آگاه نباشد.

2. آن چه كه به عنوان علل شرايع و احكام اسلامي بيان مي‏شود در واقع علت و معلول فلسفي نيتس، بلكه حكمت و مصالحي است كه بر احكام اسلامي مترتب مي‏شود. به عنوان مثال، اگر علت روزه گرفتن فقط درك احوال فقرا و همدردي با آنها باشد در اين صورت افراد فقير مي‏توانند ادعا كنند كه چون احوال فقرا را درك مي‏كنند پس نبايد روزه بگيرند.

3. در قرآن كريم آمده است: «عسي ان تكرهوا شيئاً و هو خير لكم و عسي ان تحبوا شيئاً و هو شرلكم و الله يعلم و انتم لاتعلمون»;{2} چه بسا چيزي را خوش نداشته باشيد، حال آن كه خير شما در آن است يا چيزي را دوست داشته باشيد، حال آن كه شرّ شما در آن باشد و خدا مي‏داند و شما نمي‏دانيد.

در واقع، احكام اسلامي را خداوند در جهت رشد و تعالي و خير بركت انسانها قرار داده است و علايق و سليقه‏هاي شخصي انسانها بايد مطابق با احكام اسلامي باشد، نه اينكه انسانها علايق و سليقه‏هاي خود را محور قرار داده و احكام اسلامي را بر اساس آن پايه‏ريزي كنند.
بايد توجه نمود كه انسانها تنها با تكيه بر عقل نمي‏تواند راه سعادت را بيابد.

پاسخ این پرسش، در دو بخش تقديم مي‏شود:
اول: موضوع ارث زنان و اثبات مقدار آن است.
دوم: مصالح و حكمتهايي است كه از اين حكم الهي مي‏توان به دست آورد.

بخش نخست: اثبات الهي درباره مقدار ارث زنان
محكم‏ترين و پايدارترين استدلال درباره مقدار ارث زنان، آيه 11 سوره نسأ است:
«يوصيكم الله في اولادكم للذكر مثل حظ الاثنين»؛ خداوند درباره فرزندانتان به شما سفارش مي‏كمند كه سهم - ميراث - پسر به اندازه سهم دو دختر باشد. در اين آيه، خداوند متعال با محور قرار دادن ارث زنان، ضمن ارج نهادن به مقام زنان و مقابله با رسوم دوران جاهليت كه در آن عربها به زنها ارث نمي‏دادند، ميزان سهم ارث زنان را نصف ارث مردان قرار داده است.

از آن جا كه قرآن، كلام خداوند متعال است، عمل به آن بر هر مسلماني واجب و در اين حكم تمامي مذاهب اسلامي پذيرفته شده است

بنابر نص صريح قرآن، مقدار ارث زنان نصف ارث مردان است.{3}
زماني قابل تغيير و تبديل است كه نسخ شده و حكم الهي ديگري جايگزين آن شده باشد.
بنابراين، عمل بر طبق احكام ارث، موجب سعادت ابدي انسان در آخرت است و مخالفت با احكام ارث عذاب ابدي دارد/

بخش دوم: حكمت مقدار ارث زنان
در اين بخش، برخي از حكمت‏ها و مصالحي كه از طرف ائمه(عليهم السلام) و علما در مورد حكم ارث بيان شده است، به صورت مختصر بيان مي‏شود.

الف) روايات
1. يونس بن عبدالرحمان مي‏گويد: به امام رضا(ع) گفتم: فدايت شوم، چگونه است كه اگر مردي بميرد و فرزنداني داشته باشد كه از نظر قرابت مساوي باشند زنان نصف مردان ارث مي‏برند، حال آن كه زنان ضعيف‏تر از مردان هستند و نيرو و قوت كمي دارند؟

امام رضا(ع) فرمود: براي آن كه خداوند به مردان درجه‏اي از برتري داده است و زنان عيال مردان هستند. يعني خرج تا بر عهده مردان است.{4}

2. در كتاب من لايحضرْ الفقيه آمده است: عبدالله بن سنان مي‏گويد: «از امام صادق(ع) پرسيدم: به كدام علت ارث يك مرد برابر ارث دو زن است؟ جواب فرمود: براي اين كه خداوند براي زن صداق - مهريه - قرار داده است».{5}

در اين زمينه، روايات ديگري نيز نقل شده كه در كتاب‏هاي فروع كافي شيخ كليني، من لايحضره الفقيه شيخ صدوق، تهذيب الاحكام شيخ طوسي و ساير كتاب‏هاي روايي شيعه ذكر شده است.

از آن چه در روايات ياد شده و ساير روايات ائمه(ع) آمده است مي‏توان چنين استنباط نمود كه چون مرد هزينه و مخارج بيشتري نسبت به زن دارد و هزينه‏هاي اقتصادي ديگري چون مهريه زن، نفقه زن و اولاد، نفقه نزديكان مثل پدر و مادر - در صورت فقر - ديه عاقله و شركت در جنگ و جهاد بر عهده مرد است، سهم مرد دو برابر سهم ارث زن است.

ب) دلايل مفسران و علماي شيعه و سني
در اين بخش، نظريات چند تن از مفسران به صورت اختصار درباره حكمت ارث زنان و مردان ارائه می کنم:

1. محمد بن عمر، معروف به فخر رازي، نويسنده كتاب تفسير كبير، در اين باب چند دليل ارائه نموده است؛ از جمله: هر كس مخارج بيشتر داشته باشد نيازش به مال و ثروت نيز بيشتر است و چون خرج مرد علاوه بر هزينه زندگي خودش شامل همسر و اولاد نيز مي‏شود ارث مرد دو برابر زن است.

2. محمد رشيد رضا - از علماي اهل‏سنّت - نويسنده تفسير المنار: ايشان دليل نخست فخررازي را پذيرفته است.{6}

3. علامه محمد حسين طباطبايي، نويسنده تفسيرالميزان: ايشان در تفسير آيه 11 سوره نسأ بحث مفصلي درباره ارث ارائه كرده و دلايل و حكمت‏هاي متعددي در مورد تفاوت ارث زنان و مردان ارائه نموده و نوشته است. با توجه به آيه «ولا يظلم ربك احدا»؛ خداوند به هيچ كس ظلم و ستم نمي‏كند،{7} نبايد خيال نمود كه چون ارث زن نصف ارث مرد است بنابراين بر او ستم شده است، به ويژه كه اعتقاد به عدل الهي از اعتقادات خاص شيعه است.

پاورقی:
[1]. نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 125/
[2]. سوره بقره، آيه 216/
[3]. الفقه علي مذاهب خمسه، محمد جواد مغنيه، ص 541/
[4]. فروع كافي، شيخ كليني، باب 12 از ابواب مواريث، باب علْ كيف صارللذكر سهما و الاثني سهم، ص 86/
[5]. الميزان، سيد محمد حسين طباطبايي، ج 4، ص 222/
[6]. المنار، محمد رشيد، ج 4، ص 406/
[7]. الميزان، محمد حسين طباطبايي، ج 4، ص 219 - 240/

با سلام

توضیحات زیاد بود و همش رو نخوندم.
حالا فرض کنید من یه دخترم!! و نمیخوام هیچ وقت ازدواج کنم، میخوام از ارثم استفاده کنم و برنامه هایی که دارم عملی کنم.
براش نقشه و کلی آرزو دارم، اون وقت چی؟

با فرض اینکه برادرم هم نخواد هیچ وقت ازدواج کنه،چرا نباید مثل برادرم ارث داشته باشم؟
یا مثلا من با یه آدمی ازدواج کنم که بهش علاقه دارم اما وضع مالی خوبی نداره، چطور میشه که من و برادرم مساوی میشیم؟ یعنی اینجوری عدالت بین مرد و برادرم اجرا شده؟

میدونم که هیچ وقت نمیشه قانون وضع کرد تا هر زنی تعهد بده تا آخر عمرش ازدواج نکنه،ارث مساوی بهش برسه، چون ازدواج یه سنت دینیه و جلوگیری از اون که باعث میشه بدون گرفتن نفقه و مهریه و ... طرف روابط جنسی مخفی داشته باشه،
ولی بهتر از اینه که یه ثروت کلان رو از دست بده

برای اینکه نه سیخ بسوزه نه کباب بهتره خرج زن و مرد مثل کشورهای سکولار به گردن خودشون باشه
ها؟
میدونم که در جوابم میگید خدا قدرت جسمی و توانایی هایی رو به مرد داده که مناسبتر برای کار کردنه تا بدن یه زن، ولی من نمیتونم قبول کنم که با فرد مورد علاقم که فقیره ازدواج کنم و در مقابل ارث کمتری هم بگیرم

من نمیتونم این اشکال رو بپذیرم،در عین حال که میدونم قانون مناسبتری وجود نداره،دوست دارم تابع دینی باشم که فکر همه مشکلات رو کرده باشه ولی چنین دینی پیدا نمیشه چون ایراد از نظام خراب دنیاست
شاید هم دلیلش این باشه که دنیا مقصد نهایی نیست و نباید به این چیزا دل بست
یعنی خیری که تو قوانین دینیه اگرچه صد درصد درست نیست ولی بیشتر از عیوبشه یعنی بهترین قانونی که میشه وضع کرد

من گیج شدم
یکی کمک کنه

من فقط اینجوری میتونم این تناقض و صد در صد درست نبودن نظام جهان و قانونهای دینی رو قبول کنم که بپذیرم دنیا مکان کاملی نیست چون بهشت نیست و جای آزمایشه و سختیه

اگه نه باید قبول کنم که خدا کامل نبوده چون امکان کامل بودن صد درصدی احکام و پیش نیومدن هیچ نقص و مشکلی وجود نداره شاید هم فقط دنیا اینجوری باشه چون مادیه بالاخره یه جاش میلنگه
درست میگم؟
یعنی هیچ وقت کامل و بی نقص نمیشه حتی زمان ظهور مهدی؟

چرا هیچ وقت هیچ چیزی کامل نیست چرا تو خلقت خدا و بعد از اون قانونهای دینی هم نقص پیش میاد
چرا؟

سلام
زن ارث را در جیب راستش می گذارد ولی مرد بیچاره باید آن را صرف هزار ویک خرج زندگی کند.
به نظر شما کدام بیشتر ارث می برند؟

منتقد;102283 نوشت:
چرا هیچ وقت هیچ چیزی کامل نیست چرا تو خلقت خدا و بعد از اون قانونهای دینی هم نقص پیش میاد چرا؟


سلام
توی احکام نقض وجود ندارد

همین احکامی که شما از ان یاد می کنید

می گوید که به زن باید نفقه - مهریه اب و غذا و شیر بها و... بدی
ایا این دور از انصاف نیست که مردی کمتر ارث ببره ؟
ایات مربئط به ارث را خواهم گذاشت ان شاء الله

:Gol:

منتقد;102282 نوشت:
عدالت بین مرد و برادرم اجرا شده؟

سلام

دوست من عدالت با مساوات فرق دارد
عدالت یعنی هرکی حق داره کفه به او ن سمت می رود
ولی مساوات کاملا برابر باید باشد

کارشناسان لطفا این کلمات را ریشه یابی و مفصل توضیح دهید:Gol:

ایات ارث و مرتبط

مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شير مي‌دهند. (اين) براي کسي است که بخواهد دوران شيرخوارگي را تکميل کند. و بر آن کس که فرزند براي او متولد شده [= پدر]، لازم است خوراک و پوشاک مادر را به طور شايسته (در مدت شير دادن بپردازد؛ حتي اگر طلاق گرفته باشد.) هيچ کس موظف به بيش از مقدار توانايي خود نيست! نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق ضرر زدن به کودک را دارد، و نه پدر. و بر وارث او نيز لازم است اين کار را انجام دهد [= هزينه مادر را در دوران شيرخوارگي تأمين نمايد]. و اگر آن دو، با رضايت يکديگر و مشورت، بخواهند کودک را (زودتر) از شير بازگيرند، گناهي بر آنها نيست. و اگر (با عدم توانايي، يا عدم موافقت مادر) خواستيد دايه‌اي براي فرزندان خود بگيريد، گناهي بر شما نيست؛ به شرط اينکه حق گذشته مادر را به طور شايسته بپردازيد. و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد! و بدانيد خدا، به آنچه انجام مي‌دهيد، بيناست!(بقره - 233)

و اگر بهنگام تقسيم (ارث)، خويشاوندان (و طبقه‌اي که ارث نمي‌برند) و يتيمان و مستمندان، حضور داشته باشند، چيزي از آن اموال را به آنها بدهيد! و با آنان به طور شايسته سخن بگوييد!(نساء-8)

خداوند در باره فرزندانتان به شما سفارش مي‌کند که سهم (ميراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد؛ و اگر فرزندان شما، (دو دختر و) بيش از دو دختر باشند، دو سوم ميراث از آن آنهاست؛ و اگر يکي باشد، نيمي (از ميراث،) از آن اوست. و براي هر يک از پدر و مادر او، يک ششم ميراث است، اگر (ميت) فرزندي داشته باشد؛ و اگر فرزندي نداشته باشد، و (تنها) پدر و مادر از او ارث برند، براي مادر او يک سوم است (و بقيه از آن پدر است)؛ و اگر او برادراني داشته باشد، مادرش يک ششم مي‌برد (و پنج ششم باقيمانده، براي پدر است). (همه اينها،) بعد از انجام وصيتي است که او کرده، و بعد از اداي دين است -شما نمي‌دانيد پدران و مادران و فرزندانتان، کداميک براي شما سودمندترند!- اين فريضه الهي است؛ و خداوند، دانا و حکيم است.(نساء-11)

و براي شما، نصف ميراث زنانتان است، اگر آنها فرزندي نداشته باشند؛ و اگر فرزندي داشته باشند، يک چهارم از آن شماست؛ پس از انجام وصيتي که کرده‌اند، و اداي دين (آنها). و براي زنان شما، يک چهارم ميراث شماست، اگر فرزندي نداشته باشيد؛ و اگر براي شما فرزندي باشد، يک هشتم از آن آنهاست؛ بعد از انجام وصيتي که کرده‌ايد، و اداي دين. و اگر مردي بوده باشد که کلاله [= خواهر يا برادر] از او ارث مي‌برد، يا زني که برادر يا خواهري دارد، سهم هر کدام، يک ششم است (اگر برادران و خواهران مادري باشند)؛ و اگر بيش از يک نفر باشند، آنها در يک سوم شريکند؛ پس از انجام وصيتي که شده، و اداي دين؛ بشرط آنکه (از طريق وصيت و اقرار به دين،) به آنها ضرر نزند. اين سفارش خداست؛ و خدا دانا و بردبار است.(نسا-12):Gol:

ادامه دارد...

اي کساني که ايمان آورده‌ايد! براي شما حلال نيست که از زنان، از روي اکراه (و ايجاد ناراحتي براي آنها،) ارث ببريد! و آنان را تحت فشار قرار ندهيد که قسمتي از آنچه را به آنها داده‌ايد (از مهر)، تملک کنيد! مگر اينکه آنها عمل زشت آشکاري انجام دهند. و با آنان، بطور شايسته رفتار کنيد! و اگر از آنها، (بجهتي) کراهت داشتيد، (فورا تصميم به جدايي نگيريد!) چه بسا چيزي خوشايند شما نباشد، و خداوند خير فراواني در آن قرار مي‌دهد!(النسا-19)

براي هر کسي، وارثاني قرار داديم، که از ميراث پدر و مادر و نزديکان ارث ببرند؛ و (نيز) کساني که با آنها پيمان بسته‌ايد، نصيبشان را بپردازيد! خداوند بر هر چيز، شاهد و ناظر است.(النساء-33)

از تو (در باره ارث خواهران و برادران) سؤال مي‌کنند، بگو: «خداوند، حکم کلاله (خواهر و برادر) را براي شما بيان مي‌کند: اگر مردي از دنيا برود، که فرزند نداشته باشد، و براي او خواهري باشد، نصف اموالي را که به جا گذاشته، از او (ارث) مي‌برد؛ و (اگر خواهري از دنيا برود، وارث او يک برادر باشد،) او تمام مال را از آن خواهر به ارث مي‌برد، در صورتي که (ميت) فرزند نداشته باشد؛ و اگر دو خواهر (از او) باقي باشند دو سوم اموال را مي‌برند؛ و اگر برادران و خواهران با هم باشند، (تمام اموال را ميان خود تقسيم مي‌کنند؛ و) براي هر مذکر، دو برابر سهم مؤنث است. خداوند (احکام خود را) براي شما بيان مي‌کند تا گمراه نشويد؛ و خداوند به همه چيز داناست.»(النساء-176)
:Gol:

mkk1369;102330 نوشت:
سلام

دوست من عدالت با مساوات فرق دارد
:gol:

سلام ، بله عدالت همان مساوات نیست ، ولی هر نابرابری عدالت نیست.

tobeh;102339 نوشت:
ولی هر نابرابری عدالت نیست.

سلام

شما ایات ارثی را که گذاشتم مطالعه کنید ببینید نابرابری است یا خیر:Gol:

نقل قول:
زن ارث را در جیب راستش می گذارد ولی مرد بیچاره باید آن را صرف هزار ویک خرج زندگی کند.
به نظر شما کدام بیشتر ارث می برند؟
اگه زنی ازدواج نکنه خرجش گردن خودشه، اون وقت باز هم مساوی با برادرشه؟
حالا فرض کنید برادرش هم ازدواج نکرد و مشغول خوش گذرونی های خودش بود تا نگید خرچ زن و بچش رو دوشش بود.
یا زنی که با یه مرد فقیر ازدواج میکنه، اون وقت چی؟ باز هم با برادرش یکیه؟

در ثانی خرج زن و بچه هرچه قدر بشه از یک ثروت کلان که بیشتر نیست؟ چقدر اون ثروت میره پای خرج و ..؟

من حالت عادی رو نگفتم ، حالات خاص رو گفتم، چرا قانون خدا برای همه حالات کامل نیست؟
چرا اشکال پیش میاره؟ دیدید که ایراد از نحوه عمل ما به حکم خدا نیست،ایراد از خود حکمه
مگه از طرف خدا که کامله نیومده؟
اینجای کاره که میلنگه

ارث یه پول قلبمه است،نفقه نسبت به اون کم کم و ماهانه میاد،حالا فرض کنید پول کلانی هم باشه،با پول قلبمه میشه خیلی کارها رو کرد که با حقوق ماهیانه نمیشه انجام داد درسته که زود دود هوا میشه و برای باقی روزهای زندگی ممکنه خیلی راحتی ها رو بگیره ولی اگه این ثروت خیلی باشه که خرجای گزاف یه درصدش هم نشه چی؟

میدونم که اگه ارث کلان باشه،به زن هم زیاد میرسه چون به همون تناسب ولی نصف اون ثروت بهش میرسه ولی:

برای نفقه هزار و یک مشکل ممکنه پیش بیاد و مرد نتونه خرج زن و بچش رو بده ،درحالت معمومی مرد بابت ندادن نفقه بازخواست میشه، ولی اگه مشکل دیگه ای داشت مورد بازخواست قرار نمیگیره

زن باید در صورت ندادن نفقه هم از شوهرش اطاعت کنه!!!!

این عدالته؟
اگه اینطوری نبود میشد گفت که عدالت بین ارثت زن و مرد برقراره ولی با این قانون نمیشه گفت

من دینی رو میخوام که کامل باشه،خداش فکر همه جاش رو کرده باشه،هیچ نقصی نداشته باشه چون از خدای کاملی نشئت گرفته میشه

منتقد;102355 نوشت:
اگه اینطوری نبود میشد گفت که عدالت بین ارثت زن و مرد برقراره ولی با این قانون نمیشه گفت


سلام

این را از کجا اوردید؟

ایات ارث را خواندید؟

:Gol:

نقل قول:
این را از کجا اوردید؟

ایات ارث را خواندید؟

چه ربطی داشت؟
وقتی با کم یا ندادن نفقه نمیشه اعتراض زیادی کرد و بالاخره یه راه فراری برای مردان وجود داره تا بهونه بیارن، و در اون صورت هم حکم شوهر مطاعه! دیگه چه فرقی میکنه؟

زن اگه نفقش رو هم بهش ندن خیلی شکایتش به جایی نمیرسه ،باید بسوزه و بسازه (حالا با گرفتن نفقه بخور و نمیر نداشته هاش از ارث برابر جبران میشه؟؟)
موضوع اون آیات با اون چیزی که من میگم فرق داره

عرض سلام و ادب

mkk1369;102344 نوشت:
نقل نمایش پست ها نوشته اصلی توسط : Tobeh ولی هر نابرابری عدالت نیست. سلام شما ایات ارثی را که گذاشتم مطالعه کنید ببینید نابرابری است یا خیر

خوانديم! ولي هر چه خوانديم ببينيم نابرابري است يا خير، ديديم نابرابري هست!

ايشان فرمودند : هر نابرابري عدالت نيست. يعني اين نابرابري ها ناعدالتي است.

عرض سلام و ادب

mkk1369;102344 نوشت:
نقل نمایش پست ها نوشته اصلی توسط : Tobeh ولی هر نابرابری عدالت نیست. سلام شما ایات ارثی را که گذاشتم مطالعه کنید ببینید نابرابری است یا خیر

خوانديم! ولي هر چه خوانديم ببينيم نابرابري است يا خير، ديديم نابرابري هست!

ايشان فرمودند : هر نابرابري عدالت نيست. يعني اين نابرابري ها ناعدالتي است.

سلام و عرض ادب خدمت منتقد گرامی
دوست عزیز دین یک بسته است
شما میتوانید از محتویات بسته سوال کنید
ولی اجازه دخل و تصرف در بسته را ندارید
و با قبول دین موظف به اجرای بسته هستید
و اگر به دلخواه بعضی از امور دین را متوقف کنید
آیا شما به دین متعهد مانده اید؟
متشکرم

گمنام;135 نوشت:
چرا ارث زن نصف ارث مرد است؟

سلام
ظاهرا اسلام عزیز یک سیستم اقتصادی دارد لذا باید در نقد بخشی از آن به بخشهای مرتبط هم توجه کنیم مثلا وقتی به نصف بودن ارثیه زن نگاه می کنیم باید نظری به وجوب نفقه بر مرد هم توجه داشته باشیم .
فکر می کنم این یک نگاه منطقی است .
موفق باشید

خداوند هر يك از زن و مرد را به گونه اى آفريده كه هر كدام كارى مى تواند انجام دهد كه ممكن است از عهده ديگرى خارج باشد ، مرد را عقلانى تر و زن را عاطفى تر آفريده ، مرد به سبب داشتن روحيه تعقلى ، بهتر مى تواند از عهده تدبير عقلانى زندگى و تأمين مخارج خانه برآيد و زن با داشتن روحيه عاطفى بهتر مى تواند به تربيت فرزندان و امورى از اين قبيل بپردازد و هر دو مكمل يكديگرند ، مرد براى اداره بهتر زندگى و چاره انديشى بهتر مشكلات ، نياز به اختيارات مالى بيشترى دارد در نتيجه سهم الارث بيشترى به او تعلق مى گيرد .1 ولى اين نقصان در اموال زنان به گونه اىن ديگر جبران مى شود ، شما با اندك تأملى و مختصر محاسبه اى مى توانيد به اين نكته پى ببريد كه زنان عملا دو برابر مردان بهره مى برند و آن به جهت حمايتى است كه اسلام از حقوق آنان نموده است ، زيرا بر اساس وظايفى كه بر عهده مردان است نيمى از درآمد آنها بر اساس نيازمنديهايشان اعم از خوراك ، پوشاك ، مسكن و ساير لوازم بپردازد در حالى كه آنان از پرداخت هرگونه هزينه حتى براى مخارج خودشان معاف هستند ، لذا زن مى تواند سهم الارث خود را پس انداز كند ولى مرد ناچار است آن را به مصرف همسر و فرزندانش برساند از اينرو نيمى از درآمد مردان براى زنان خرج شده و نيمى براى خودشان ; در صورتى كه سهم زنان همچنان باقى است .2 در روايات اسلامى نيز در بيان دليل اين امر آمده است كه چون زنها ازدواج مى كنند و در حالى كه سهم خودشان دست نخورده باقى مى ماند در سهم همسرشان شريك مى شوند علاوه بر اين به آنها نفقه تعلق مى گيرد و.. .3

1 . ر .ك : الميزان ، علامه طباطبايى(رحمه الله) ، ج 4 ، ص 221 ، مؤسسه اعلمى لل
2 . ر .ك : تفسير نمونه ، مكارم شيرازى ، ج 3 ، ص 290 ـ 291 ، نشر دارالكتب الاسلا
3 . ر .ك : فروع كافى ، كلينى ، ج 7 ، ص 87 ، دارالأضواء / من لايحضره الفقيه ، اب

منتقد;102350 نوشت:
اگه زنی ازدواج نکنه خرجش گردن خودشه، اون وقت باز هم مساوی با برادرشه؟ حالا فرض کنید برادرش هم ازدواج نکرد و مشغول خوش گذرونی های خودش بود تا نگید خرچ زن و بچش رو دوشش بود. یا زنی که با یه مرد فقیر ازدواج میکنه، اون وقت چی؟ باز هم با برادرش یکیه؟ در ثانی خرج زن و بچه هرچه قدر بشه از یک ثروت کلان که بیشتر نیست؟ چقدر اون ثروت میره پای خرج و ..؟ من حالت عادی رو نگفتم ، حالات خاص رو گفتم، چرا قانون خدا برای همه حالات کامل نیست؟ چرا اشکال پیش میاره؟ دیدید که ایراد از نحوه عمل ما به حکم خدا نیست،ایراد از خود حکمه مگه از طرف خدا که کامله نیومده؟ اینجای کاره که میلنگه

با سلام و عرض ادب
دوست عزيز لازم است بدانيد كه احكام كلي است و يك حكم به طور كلي براي همه جوامع وملل داده مي شود و موارد بسيار محدود و اندك از اين قاعده بيرون نيست.
براي روشن شدن مسئله يك مثال بزنم،ببينيد منتقد عزيز بررسي هاي لازم در جوامع مختلف، بزرگان تعليم و تربيت را به اين نتيجه رسانده است كه سني كه كودك بايد به مدرسه برود براي آموختن 6 سالگي است، حال اگر در موارد بسيار نادري كودك در 4 سالگي به اين رشد رسيد نمي توان قانون كلي را بخاطر مورد نادر نقض كرد.
و نكته ديگر اينكه اين حكم به صورت كلي بيان شده كه زنان كه شوهرانشان فوت مي كنند و يا طلاق مي گيرند، دوباره ادواج كنند، نه اينكه خود سرپرست شوند، و چه بسا كه در اين گونه موارد فسادهايي هم رخ دهد لذا به آنها هم ارث كمتر مي رسد تا براي تأمين مخارج خودشان ازدواج كنند. چه بسا مرداني كه نيز زنانشان طلاق گرفته يا فوت شده اند كه نياز به ازدواج مجدد، دارند و اگر اينگونه زنان بخاطر دارا بودن ثروت و مال الارث از ازدواج امتناع كنند.
ديگر امكان ازدواج براي اين گونه مردان بسيار كم خواهد شد و فساد از هر دو طرف زياد خواهد بود.

نقل قول:
مرد را عقلانى تر و زن را عاطفى تر آفريده
همین چیزها رو مینویسید که همه میگن مردای مذهبی زن رو یه موجود کم و شایسته ترحم میبینند....
هیچوقت زن رو در اون حدی که باید دارای روحیه انسانی و عقل گرا نمیدونند،در حد یک ضعیفه!
باید میگفتید زنان بیشتر از احساسات استفاده میکنند و در موقعیتهای احساسی قرار میگیرند نه اینکه بگید مرد عقلانی تره!
خودم دارم میبینم حماقتهای مردهای فامیلمون رو ،قضاوتهای زودهنگامشون و تندخویی معلول سطحی نگریشون رو

.اگه میبیند بعشی از زنها عقلشون کمه برای اینه که درگیر لاک ناخن و صد قر و فر دیگه هستند. فرصت تعقل ندارند بیچاره ها از بس

نقل قول:
دوست عزيز لازم است بدانيد كه احكام كلي است و يك حكم به طور كلي براي همه جوامع وملل داده مي شود و موارد بسيار محدود و اندك از اين قاعده بيرون نيست.
سلام

میدونم که امکان ایجاد یه تبصره و استثنا قائل شدن هم وجود نداره(چون کلی ایراد دیگه ایجاد میکنه)،ولی مگه خدا کامل نیست؟
چرا حکمش بدون نقص نیست؟ چرا صد درصد جواب نمیده؟
اگه اختیار داده اگه یه قانونی گذاشته رو دنیا و نظامی بنا کرده که با عوامل مختلف تغییر میکنه و حوادث مختلفی پدید میاره، لااقل میدونست متنانسب با جهان که بهش اشراف کامل داره، حکمی بده که صد درصد همه جوانب ماجرا رو در نظر بگیره و هیچ نقصی پیش نیاد، نمیتونست؟

نقل قول:
من حالت عادی رو نگفتم ، حالات خاص رو گفتم، چرا قانون خدا برای همه حالات کامل نیست؟
چرا اشکال پیش میاره؟ دیدید که ایراد از نحوه عمل ما به حکم خدا نیست،ایراد از خود حکمه
مگه از طرف خدا که کامله نیومده؟
اینجای کاره که میلنگه

سلام دوست عزیز
اشکالی که اینجا وارد میکنین به حکم خدا وارد نیست میدونین چرا اصلا اون حالات خاص و پولهالی تلمبار شده و ارث های کلان ایجاد میشه چون اونجا حکم های دیگری از خدا نادیده گرفته شده و حق مظلومان دیگری بوده که ضایع شده و گرنه ثروت ها روی هم تلمبار نمیشه..
فرموده ای از مولا علی ع در این مورد هست که خاطرم نیست دقیقا اما در کل وقتی همه احکام الهی مثل یک سیستم نظامند اجرا بشه مشکلی پیش نمیاد
ارزوی موفقیت برای شما دوست گرامی

منتقد;102363 نوشت:
در اون صورت هم حکم شوهر مطاعه! دیگه چه فرقی میکنه؟

manmehdiam;102452 نوشت:
خوانديم! ولي هر چه خوانديم ببينيم نابرابري است يا خير، ديديم نابرابري هست! ايشان فرمودند : هر نابرابري عدالت نيست. يعني اين نابرابري ها ناعدالتي است.

سلام
روش پازلی بخوانید

پازل

نقل قول:
در کل وقتی همه احکام الهی مثل یک سیستم نظامند اجرا بشه مشکلی پیش نمیاد
:Hedye:

این شد یه پاسخ درست و حسابی،حالا یه جورایی جوابم رو گرفتم
اینجا هم یه خانم منظورم رو درست متوجه شد و جواب صحیح داد

یه سوال دیگه که قبلا کسی جواب نداد:

نقل قول:
زن باید در صورت ندادن نفقه هم از شوهرش اطاعت کنه!!!!
این عدالته؟
اگه اینطوری نبود میشد گفت که عدالت بین ارثت زن و مرد برقراره ولی با این قانون نمیشه گفت
این چی؟ این هم عدالته؟ اگه این خانم اختیار زیادی برای گرفتن نفقش داشت میشد قبول کرد ولی علما حتی برداشتن نفقه لازم زندگی رو از جیب همسر بدون اطلاعش حتی اگه نفقه رو قطع کرده باشه رو جایز نمیدونند
فقط دو سه نفر از علما
فتوای رهبر اینه که جایز نیست

داستانی شنیدم از اینکه یه عالم بزرگی (مثل آیت الله بهجت) در منزلشون رو باز کردند و به محض دیدن زن پشت در فریاد زدند دزد دزد!(چشم برزخی و ..)
بعدا معلوم میشه که اون خانوم بدون اطلاع همسرش پول ورمیداشته و باهاش گاهی اوقات طلا میخریده!

حالا چه اشکال داره از مازاد پول همسرش طلا بخره؟
مگه پولی که مرد در میاره بین خودش و خانوادش شریک نیست؟
اگر نیست عدالت بی معنی میشه.چون درست نیست به خاطر یه نون بخور و نمیر ارث به زن نصف برسه..
چون نفقه فقط به چیزهای خاصی تلق میگیره نه همه موارد حتی خرج درمان (در حد معمول! نه بیماری های سنگین و پر هزینه!)
حالا میبینیم که مقایسه ارث با نفقه چندان هم منطقی نیست

نقل قول:
روش پازلی بخوانید
متوجه نشدم؟
این دو قطعه (ارث و نفقه) همدیگر رو تکمیل نمیکنند و کامل نیستند

نقل قول:
مگه پولی که مرد در میاره بین خودش و خانوادش شریک نیست؟
اگر نیست عدالت بی معنی میشه
خودم یه احتمال میدم =

زن در ارث خودش اختیار تام داره ،این میشه جبران اختیار نداشتن در نفقه

ولی مرد هم در ارثش که میتونه باهاش نفقه زنش رو بده اختیار تام داره!

هنوز جواب سوالهایی که در مورد نداشتن اجازه برای برداشتن نفقه (بدون اجازه شوهر) حتی زمانی که شوهر نفقه نده، نگرفتم.

اگه قرار باشه در مورد حق مرد (ارث دوبرابر) قاطعیت وجود داشته باش باید درباره حق زن (نفقه) هم به همون اندازه قاطعیت و دقت وجود داشته باشه
نمیشه در مورد حق مرد بگیم الا و بلا باید اجرا بشه ولی در مورد حق زن از گذشت حرف بزنیم و با اهمال و ...بخوایم از سرمون بازش کنیم

امید دارم که منظورم رو این بار متوجه شده باشید

مرد از همه لحاظ سرتر است

منتقد;102486 نوشت:
همین چیزها رو مینویسید که همه میگن مردای مذهبی زن رو یه موجود کم و شایسته ترحم میبینند....
هیچوقت زن رو در اون حدی که باید دارای روحیه انسانی و عقل گرا نمیدونند،در حد یک ضعیفه!
باید میگفتید زنان بیشتر از احساسات استفاده میکنند و در موقعیتهای احساسی قرار میگیرند نه اینکه بگید مرد عقلانی تره!
خودم دارم میبینم حماقتهای مردهای فامیلمون رو ،قضاوتهای زودهنگامشون و تندخویی معلول سطحی نگریشون رو

.اگه میبیند بعشی از زنها عقلشون کمه برای اینه که درگیر لاک ناخن و صد قر و فر دیگه هستند. فرصت تعقل ندارند بیچاره ها از بس.


با سلام و تشکر:Gol:

جناب منتقد، تفاوت در خلقت امری ثابت است و زن و مرد بدلیل وظایف، مسئولیت ها و رسالت هایی که دارند متفاوت خلق شده اند، و این طبیعت زن است که موجب می شود بیشتر تابع احساسات باشد و مرد بیشتر تابع عقل، گرچه استثناءاتی هم وجود دارند.

اگر قضاوت های ما محدود به مواردی که در گوشه کنار و بصورت اتفاقی می بینیم، نبود و کمی عمیق تر و دقیق تر پیرامون مصادیق آن تحقیق می کردیم، قضاوت هامان منصفانه تر بود، نه اینکه با یک یا دو و یا ده مورد دیدن مردان اینچنینی و زنان آنچنینی خود را در منصب حکم و قضاوت بدانیم و برای همه زنان و مردان حکمی مساوی برانیم.

گرفتار حواشی شدن چه از ناحیه مرد باشد و چه زن موجب دور افتادن از مسیر تعقل و تفکر می شود، پس این نمی تواند دلیل قطعی دوری زنان از وادی عقلانیت باشد، بلکه متأثر بودن از طبیعت و احساساتی که مدیریت شده اند و در راستای تحقق شئون و وظایف زنان هستند و برای زن، نوعی کمال محسوب می شود در این مسأله یعنی بهره مندی شان از عقل بیشتر مؤثر است.

حال، عواملی که به احساسات و عواطف زنانه باز می گردد که هیچ وجهۀ منطقی و مثبتی در آن محسوس و مشهود نیست که بماند، چه بسا این امور، زن را تا اوج و نهایت دوری از عقل و خرد فاصله می بخشد.

منتقد;102486 نوشت:
سلام
میدونم که امکان ایجاد یه تبصره و استثنا قائل شدن هم وجود نداره(چون کلی ایراد دیگه ایجاد میکنه)،ولی مگه خدا کامل نیست؟
چرا حکمش بدون نقص نیست؟ چرا صد درصد جواب نمیده؟
اگه اختیار داده اگه یه قانونی گذاشته رو دنیا و نظامی بنا کرده که با عوامل مختلف تغییر میکنه و حوادث مختلفی پدید میاره، لااقل میدونست متنانسب با جهان که بهش اشراف کامل داره، حکمی بده که صد درصد همه جوانب ماجرا رو در نظر بگیره و هیچ نقصی پیش نیاد، نمیتونست؟

دوست عزیز، خداوند بر همه چیز قادر است اما این بدان معنا نیست که بدون توجه به اقتضاءات هر چیزی و خارج از مدار اسباب و مسببات عالم احکامی را صادر کند که همه خلایق تحت هر شرایطی به یک نحوه بهره مند شوند. (ابی الله ان یجری الامور الا باسبابها)

آیا این انتظار بی جا و غیر منطقی ای نیست؟ آیا عدالت آنست که هر کسی تحت هر شرایطی، واجد و فاقد شرایط، همه یکسان بهره مند شوند؟ و اگر خلاف آن شد یا حکم به بی عدالتی خدا کنیم و یا نقصان و عدم کمال و ناتوانی اش را در ارائه یک حکم کامل و کلی نتیجه بگیریم؟

شما چه تصوری در باره این عالم دارید؟ می دانید که این عالم، عالم ماده است و اصول بساری از جمله اصل تضاد بر آن حاکم است و از جمله اقتضاءاتش توأمان فساد و آبادی، ظلم و عدالت، سختی و راحتی، خوشی و ناخوشی و ... بسته به شرایط هر کسی است.

آیا این انتظار که چون خدا کامله باید حکمش را طوری صادر کند که همه یکسان از ان حکم برخوردار باشند و همه بالسویه شامل شود چه واجد شرایط باشند و چه نباشند؟ آیا این عدالت است؟

می دانید که همه اتفاقات و حوادثی که در عالم می افتد عوامل مختلفی دارد و اینطور نیست که این امر نشان ناقص بودن خلقت الهی و اشکال در نظم موجود در آفرینش باشد که در جای خود ثابت شده (مباحث مرتبط با مسأله خیر و شر) که این نظام، نظام احسن است و قوانین حاکم بر آن کاملترین قوانین و با اقتضاءات این نظام همخوانی کامل دارد.

اگر بدنبال نظام و قوانینی می گردیم که هیچ فساد و شرور ظاهری در آن مشهود نباشد، آن جهان دیگر عالم ماده نیست و خداوند قبل از خلقت عالم ماده، عوالم دیگری با این اقتضاءات خلق نموده (عالم مجردات)، پس وجود چنین قوانینی در این عالم، که ما با قضاوت های غیر منطقی مان، بی عدالتی و نوعی نقص و اشکال می پنداریم، نه تنها نقص و اشکال نیستند که به بخواهیم به کمال الهی ایراد بگیریم بلکه عین کمال و عدالت و نسبت با این عالم است.

موفق باشید ...:Gol:

عرض سلام و ادب

صدیق;102583 نوشت:
دوست عزیز، خداوند بر همه چیز قادر است اما این بدان معنا نیست که بدون توجه به اقتضاءات هر چیزی و خارج از مدار اسباب و مسببات عالم احکامی را صادر کند که همه خلایق تحت هر شرایطی به یک نحوه بهره مند شوند. (ابی الله ان یجری الامور الا باسبابها)

دوست عزيز ، موضوع بحث بر سر فهميدن همان اقتضاات و اسباب و مسبباتي است که تحت آن دلايل ، حکم به نصف بودن ارثيه زن به مرد (عموماً زن نصف مرد است :شهادت در محکمه - ديه و ...)

صدیق;102583 نوشت:
آیا این انتظار بی جا و غیر منطقی ای نیست؟


نخير نيست!

صدیق;102583 نوشت:
آیا عدالت آنست که هر کسی تحت هر شرایطی، واجد و فاقد شرایط، همه یکسان بهره مند شوند؟


نخير عدالت آن نيست ولي اگر تحت شرايط يکسان براي دو انسان واجد شرايط مشابه(دو فرزند دختر و پسر) يکسان بهره مند ميشدند عدالت هست!

صدیق;102583 نوشت:
گر بدنبال نظام و قوانینی می گردیم که هیچ فساد و شرور ظاهری در آن مشهود نباشد، آن جهان دیگر عالم ماده نیست و خداوند قبل از خلقت عالم ماده، عوالم دیگری با این اقتضاءات خلق نموده (عالم مجردات)، پس وجود چنین قوانینی در این عالم، که ما با قضاوت های غیر منطقی مان، بی عدالتی و نوعی نقص و اشکال می پنداریم، نه تنها نقص و اشکال نیستند که به بخواهیم به کمال الهی ایراد بگیریم بلکه عین کمال و عدالت و نسبت با این عالم است

پس احکام مربوط به زن و کلا اين قوانين اندکي (يک مقدار مختصري!) فساد و شرور ظاهري ! دارد؟ دوست عزيز به نظرم با ظاهري خواندن يک امر نميتوان از آن چشم پوشي کرد، پذيرش اين امر اندکي ثقيل است

بزرگوار به نظر حقير چکيده فرمايشات شما اگر مبتلاي به تعارف نبوديد ، بدين معني است که هر انسان که بسته دين را (شامل مجموعه گزاره​هاي دين) قبول کند ديگر حق بهانه​گيري و کنکاش در مورد محتويات اين بسته و چون و چرايي ندارد چون قبلا پذيرفته است که خداوند هم عالم است و هم عادل ؟

منتقد;102282 نوشت:

با سلام
توضیحات زیاد بود و همش رو نخوندم.

با سلام

بنده هم همین فکر رو می کنم که شما مطالب رو تماماً انگونه که حق مطلب است نمی خوانی، سری به پست های قبلی زدم و مشاهده کردم چقدر مطالب کامل و متقن توسط کاربران و کارشناسان در حکمت های این مطلب آورده شده و شما معلوم است که مطالب نخوانده ای حداقل با دقت و با قلبت، زیرا اگر چنین کرده بودی مجدداً همان سؤالات را با بیان دیگری طرح نمی کردی؟

و حالا هم که خودتان فرمودید "توضیحات زیاد بود و همه اش را نخواندم" دلیل تکرار و تداوم ابهامات تان بر همگان روشن است.


منتقد;102282 نوشت:
حالا فرض کنید من یه دخترم!! و نمیخوام هیچ وقت ازدواج کنم، میخوام از ارثم استفاده کنم و برنامه هایی که دارم عملی کنم.
براش نقشه و کلی آرزو دارم، اون وقت چی؟
با فرض اینکه برادرم هم نخواد هیچ وقت ازدواج کنه،چرا نباید مثل برادرم ارث داشته باشم؟
یا مثلا من با یه آدمی ازدواج کنم که بهش علاقه دارم اما وضع مالی خوبی نداره، چطور میشه که من و برادرم مساوی میشیم؟ یعنی اینجوری عدالت بین مرد و برادرم اجرا شده؟

این هم از اون مسائلی است که نه در یک پست بلکه در چند پست، پاسخش اشاره شده و طرح مجدد این سؤال در قالب ادبیاتی جدید گویای همان اعتراف بحق شماست.

لطف کنید مطالب ارائه شده توسط کارشناسان را با دقت بیشتر و تماماً بخوانید.



منتقد;102282 نوشت:
میدونم که هیچ وقت نمیشه قانون وضع کرد تا هر زنی تعهد بده تا آخر عمرش ازدواج نکنه،ارث مساوی بهش برسه، چون ازدواج یه سنت دینیه و جلوگیری از اون که باعث میشه بدون گرفتن نفقه و مهریه و ... طرف روابط جنسی مخفی داشته باشه،
ولی بهتر از اینه که یه ثروت کلان رو از دست بده

برای اینکه نه سیخ بسوزه نه کباب بهتره خرج زن و مرد مثل کشورهای سکولار به گردن خودشون باشه
ها؟
میدونم که در جوابم میگید خدا قدرت جسمی و توانایی هایی رو به مرد داده که مناسبتر برای کار کردنه تا بدن یه زن، ولی من نمیتونم قبول کنم که با فرد مورد علاقم که فقیره ازدواج کنم و در مقابل ارث کمتری هم بگیرم.


شما تنها به یکی از حکمت های این مسأله اشاره می کنی و از این طرق و با خارج کردن خودت از شیوه کلی و عمومی و قالب مردم که ازدواج می کنند و سعی هم می کنند که انتخابشون با توجه به اقتضاءاتی که دارند تناسب داشته باشه، قصد داری به این حکم الهی خدشه وارد کنی.

و این در حالی است که بارها و بارها کارشناسان محترم در این تایپیک و در تایپیک های مشابه گفته اند که احکام الهی، کلی و عمومی اند و البته استثناءات در همه چیز گریز ناپذیر است، اصل آنست که این احکام کلی به بهترین وجه خیر همگانی را تأمین می کند. اگر چه ممکن است در بعضی موارد و بواسطه بعضی اقتضاءات و شرایط، مشکلاتی هم در پی داشته باشند.

که مصادیق آن، در قوانین طبیعی که در عالم حاکم است بسیار مشهود و محسوس است، مثلاً ریزش باران در اصل برای طبیعت و جامعه و مردم خیر است یا شر؟ آیا خدا به باران مأموریت داده که خیر همگانی را تأمین کند یا بلا و شرشان باشد؟

قطعاً هیچ کس حکم شر بودن به باران نمی دهد اما همین باران گاهی در بعضی مناطق بدلیل بارش زیاد، به سیل تبدیل می شود و تلفاتی هم به بار می اورد.

یا وجود باد سراسر خیر است و همه از وجودش بهره مند می شوند اما گاهی هم به طوفان تبدیل می شود و به مردم آسیب می زند و امثال اینها ...

احکام الهی در دین هم چنین هستند، در نگاه کلی و عمومی برای همگان خیر است اگر چه استثناءاتی هم دارند و ممکن است در مورد یا مواردی، آنهم بدلیل کج تدبیری و فقدان برنامه ریزی، انسان دچار مشکل شود.

منتقد;102282 نوشت:
من نمیتونم این اشکال رو بپذیرم،در عین حال که میدونم قانون مناسبتری وجود نداره،دوست دارم تابع دینی باشم که فکر همه مشکلات رو کرده باشه ولی چنین دینی پیدا نمیشه چون ایراد از نظام خراب دنیاست، شاید هم دلیلش این باشه که دنیا مقصد نهایی نیست و نباید به این چیزا دل بست
یعنی خیری که تو قوانین دینیه اگرچه صد درصد درست نیست ولی بیشتر از عیوبشه یعنی بهترین قانونی که میشه وضع کرد
من گیج شدم
یکی کمک کنه

نظام دنیا خراب نیست، این دنیا نظام احسن است بستگی داره چه عینکی به چشمات زده باشی. از عالم ماده که یکی از اصولش، اصل تضاد است و نمی تونی همه چیز و بر وفق مرادت ببینی، بیشتر از این انتظار نمی رود، عالم ماده، عالم ماده است، باید فتیله انتظارات مان را از این عالم درست تنظیم کنیم.

مشکل از قانون و قانونگذار نیست (نقص از فاعل نیست) بلکه مشکل از قابلیت و ظرفیت این عالم است (نقص قابلی)، همون حرف خودتان که این دنیا کامل نیست و نقص داره و باید منتظر زمان موعود و تحقق وعدل الهی باشیم.

اما اینکه قوانین رو معیوب بدونیم هم پذیرفتنی نیست قوانین دین (اسلام) کامله اما اگر مشکلی هم احساس می کنیم بخاطر شرایط و اقتضاءات عالم ماده است، زیرا این قوانین رو خدا برای این نظام، با توجه به شرایط و اقتضاءاتش وضع کرده است.

قطعاً اگر این عالم، عالم مجردات بود، خدا قوانین متفاوتی وضع می کرد که مشکلات عالم ماده در ان قابل مشاهده نیست.

موفق در شناخت حق ...:Gol:

نقل قول:
این طبیعت زن است که موجب می شود بیشتر تابع احساسات باشد و مرد بیشتر تابع عقل، گرچه استثناءاتی هم وجود دارند.
سلام
در کدام حدیث و یا آیه این حرف زده شده؟
من احادیثی دیدم که معنیش اینه: عقل مساوی است با ایمان،پیامبر اولین موجودی بود که خدا آفرید و تجلی عقل هست

اون وقت معنی حدیث نهج البلاغه (ان النسا نواقص العقول) معلوم میهش که چقدر عمیق بوده! چون همونجا ایمان رو هم به عقل اضافه میکنه، من شنیده بودم این حدیث سند نداره، حالا میبینم که خیلی هم به عقیده اسلامی نزدیکه!

یعنی یه زن حتی اگه نماینده مجلس هم بشه، عقلش هم کمه و همیشه دید مردان الاخص مذهبی ها بهش یه دید حقارت آمیزه ،حالا از نوع انسانی نه از جنس کمی عقل

نقل قول:
اگر قضاوت های ما محدود به مواردی که در گوشه کنار و بصورت اتفاقی می بینیم، نبود و کمی عمیق تر و دقیق تر پیرامون مصادیق آن تحقیق می کردیم، قضاوت هامان منصفانه تر بود، نه اینکه با یک یا دو و یا ده مورد دیدن مردان اینچنینی و زنان آنچنینی خود را در منصب حکم و قضاوت بدانیم و برای همه زنان و مردان حکمی مساوی برانیم.
اینو صد دردصد باهاتونم.
حرف من این نبود نخواستم حکم همگانی بدم، گفتم اگه خدا کامله باید برای همه موارد حکم صحیحی بده که بعد جوابم رو قبل از نظر شما گرفتم
اصلا اون جمله من رو خط بگیرین چون جوابم و همونطور که گفتم قبلا گرفتم و تو نظر قبلیم هم نوشتم ،شما ندیدین

مگه نگفتین کلی حدیث از ائمه هست که دلیل نصف بودن ارث زن رو نفقه میدونه؟(خودتون کلی حدیث نقل کردین)
من ایراد گرفتم که :

نقل قول:
زن در ارث خودش اختیار تام داره ،این میشه جبران اختیار نداشتن در نفقه

ولی مرد هم در ارثش که میتونه باهاش نفقه زنش رو بده اختیار تام داره!

تو رو خدا درست سوالام رو بخونید تا من هی تکرارشون نکنم
نقل قول:
گرفتار حواشی شدن چه از ناحیه مرد باشد و چه زن موجب دور افتادن از مسیر تعقل و تفکر می شود، پس این نمی تواند دلیل قطعی دوری زنان از وادی عقلانیت باشد، بلکه متأثر بودن از طبیعت و احساساتی که مدیریت شده اند و در راستای تحقق شئون و وظایف زنان هستند و برای زن، نوعی کمال محسوب می شود در این مسأله یعنی بهره مندی شان از عقل بیشتر مؤثر است.

حال، عواملی که به احساسات و عواطف زنانه باز می گردد که هیچ وجهۀ منطقی و مثبتی در آن محسوس و مشهود نیست که بماند، چه بسا این امور، زن را تا اوج و نهایت دوری از عقل و خرد فاصله می بخشد.

اصلا من نمیدونم این مسئله انحرافی چه ربطی به ارث داره؟
تو احادیث دلیل نصف بودن ارث چیزهای دیگه عنوان شده ،خوبه که تو اون احادیث دلیل نصف بودن ارث زن کم بهره بودن از عقل و نداشتن حق برابر برای فعالیت در اجتماع عنوان نشده، باز جای شکرش باقیست.

شما حرف خودتون رو مقدم بر حرف ائمه میدونین؟

اینهایی که دارین میگین هم بیشتر توهینه و وضع رو خرابتر میکنه ،من جوابشون رو میگم تا اگه باز حرفی موند،دربارش بحث بکنیم:

برای زنها موقعیتهایی که باعث میشه بیشتر گرفتار حواشی بشن ، بیشتر پیش میاد،وقتی تقاضا باشه زن بدبخت آرایش میکنه یا لاک ناخن (که درخواست مصرانه نامزد دوستانمه!!) و .. ، زن به خاطر کار خونه که از قدیم بر دوشش بوده گرفتار حواشی بزرگی به نام مادرشوهر میشه، اینهاست که باعث میشه با کوچکترین مسائل بی اهمیت درگیر بشه، درس خوندنش هم تعطیل
زنایی که به طور جدی درس میخونند یا استاد دانشگاه هستند،گرفتار این حواشی نمیشن و از نظر علمی خیلی پشرفت میکنند و از ظنر احساسی هم کمتر تحت تاثیر قرار میگیرند.

شما میگید زن طبیعتش احساساتی تره، وقتی درست نگاه کنیم میبینیم مردای زیادی هم هستند که اینجوری باشند، فقط از بچگی بهشون گفتند :مرد که گریه نمیکنه! رفتار اجتماع باعث شده اینجوری بار بیان، و الا طبیعت هردو یکی است

نقل قول:
دوست عزيز ، موضوع بحث بر سر فهميدن همان اقتضاات و اسباب و مسبباتي است که تحت آن دلايل ، حکم به نصف بودن ارثيه زن به مرد (عموماً زن نصف مرد است :شهادت در محکمه - ديه و ...)
درسته،حرف من از اول همین بود، تو خود احادیث اومده که دلیلش نفقه است.داریم بررسی میکنیم ببینیم که نفقه جای ارث رو میگیره یا نه.
اگه زن هم تو نفقه و ارث شوهرش (ارث شوهرش هم با درامد شوهرش کلا جزو منابع نفقه به شمار میاد) تا مقداری که در حد خودش باشه ،اختیار داشت، میشد گفت این پازل (ارث نصفه و نفقه) کامل است ولی وقتی بعضی علما حتی برداشتن نفقه رو زمانی که شوهر قطعش کرده باشه بدون اجازه خودش جایز نمیدونند.

نقل قول:
شما تنها به یکی از حکمت های این مسأله اشاره می کنی و از این طرق و با خارج کردن خودت از شیوه کلی و عمومی و قالب مردم که ازدواج می کنند و سعی هم می کنند که انتخابشون با توجه به اقتضاءاتی که دارند تناسب داشته باشه، قصد داری به این حکم الهی خدشه وارد کنی.
درسته، من دارم سوالای ریز رو مطرح میکنم ،اینجوری حقانیت این حکم بیشتر اثبات میشه. بذارید همه حالتها رو بررسی کنم.
سه تا نکته برای اینکه بی انصافی نکرده باشم:

فقط اینا نیست:
1)خرج بچه های مشترک به عهده مرده
2) الان خوندم که نفقه زن در حد شان و خانواده خودش باید باشه ،خوب تناسبی بین ارث خانواده پولدار زن و نفقه هم شان برقرار شد(اگه تو قانون هم زن مثل ندادن نفقه بتونه از اینکه در شانش نیست،شکایت کنه،میشه روش حساب کرد)
راجع به برداشتن نفقه بدون اجازه شوهر :
http://www.askdin.com/showthread.php?t=4893
3) زن مهریه میتونه بگیره و خیلی کارا باهاش بکنه ولی چون توصیه شده کم باشه (از نقطه نظر اخلاقی نه قانون دینی) و چون معنای هدیه داره (تو قرآن اومده اجر) ،شاید بشه سوراخ سنبه ها رو باهاش پر کرد و به جای ارث روش سرمایه گذاری کرد.

ولی گذاشتن اسم رو بچه و حق بخشیدن قاتل و اختیار ازدواج با پدره که تو احادیث دیگه نوشته شده به خاطر نفقه است!
یعنی به خاطر دادن نفقه فقط ارث به مرده بیشتر نمیرسه خیلی از حقهای دیگه رو به همین خاطر میگیرند.این سوال رو برطرف کنید.

دارم جواب سوالام رو میگیرم صبر کنید و به خاطر سوال پرسیدن سرزنشم نکنید.

منتقد;102949 نوشت:
سلام
مگه نگفتین کلی حدیث از ائمه هست که دلیل نصف بودن ارث زن رو نفقه میدونه؟(خودتون کلی حدیث نقل کردین)
درسته،حرف من از اول همین بود، تو خود احادیث اومده که دلیلش نفقه است.داریم بررسی میکنیم ببینیم که نفقه جای ارث رو میگیره یا نه.
اگه زن هم تو نفقه و ارث شوهرش (ارث شوهرش هم با درامد شوهرش کلا جزو منابع نفقه به شمار میاد) تا مقداری که در حد خودش باشه ،اختیار داشت، میشد گفت این پازل (ارث نصفه و نفقه) کامل است ولی وقتی بعضی علما حتی برداشتن نفقه رو زمانی که شوهر قطعش کرده باشه بدون اجازه خودش جایز نمیدونند.

با سلام :Gol:

جناب منتقد خودتان ملاحظه می کنید که به مباحث طرح شده چندان توجه نمی کنید و تنها و تنها، دلیل نفقه را در برابر کم بودن ارث زن، از بین آنهمه مطلب گرفته اید و نظرات خودتان را بر آن حمل می کنید و نتیجه غیر منطقی تان را ارائه می کنید.

اگر در پست شماره 4 بنده و مطالب دیگر دوستان توجه کنید به دلایل نصف بودن ارث زن نسبت به مرد از زبان برخی احادیث اشاره کرده ایم که برای توجه بیشتر مجدد ذکر می کنم:

روایات ائمۀ اهل البیت (ع) علت این تفاوت در ارث را مربوط به تکالیف و هزینه های مالی دانسته که تنها بر عهده ی مرد گذاشته شده است و زن نسبت به آنها هیچ تکلیفی ندارد. مواردی از قبیل:

1. «مهریه»: در بعضی روایات(1) یکی از علل کمتر بودن ارث زن، گرفتن مهریه از مرد برشمرده شده است.

2. «نفقه»: یکی دیگر از حقوق مالی که در طول زندگی زناشویی بر عهده ی مرد است نفقه یا همان خرج روزانه زن و فرزندان و تامین خوراک، پوشاک و مسکن و ... آنان است. این مقدار از هزینه مالی سهم بسیار زیادی در دارائیهای مرد دارد، بطوری که اگر بخواهد در طول زندگی مشترک این هزینه را جمع کند شاید دهها برابر ما زاد ارث او از ارث زن شود. این هزینه فقط بر عهده مرد است و در صورت عدم دارایی یا عدم پرداخت مرد، زن مجبور به پرداخت این گونه از هزینه ها نیست.

3. «پرداخت دیة قتل خطاء»: اگر شخصی قتل خطائی انجام دهد دیه او بر عاقله اش است، و دیه عاقله بر عهده مردان است و در این مورد بر زنان چیزی واجب نیست.

4. «جهاد»: علت دیگری که در روایت برای بیشتر بودن ارث مرد بیان شده واجب بودن جهاد بر مردان (با پرداخت تمام هزینه های مالی آن) است.

وقتی این سؤال (تفاوت ارث) از امام صادق (ع) پرسیده شد حضرت علت این اختلاف در ارث را چنین فرمود: «...این برای این است که اسلام سربازی(جهاد) را از عهده زن برداشته و به علاوه مهر و نفقه را (به نفع او بر مرد لازم شمرده است، و در بعضی جنایات خطایی (اشتباهی) که خویشاوندان جانی باید بپردازند (دیه عاقله)، زن از شرکت در پرداخت دیه معاف است و هیچ کدام از این هزینه ها بر عهده زن نیست پس ارث او کمتر از مرد است».(2)

موارد یاد شده و بیان استدلالی و صریح امام معصوم (ع) دلیل بر تفاوت ارث زن و مرد است.

نتیجه اینکه اگر احکام و دستورات مختلف و متعدد اسلام را کنار هم بگذاریم (نه اینکه نگاه جزئی و بخشی به احکام اسلام) داشته باشیم. بدرستی در می یابیم که اگر ارث زن، نصف ارث مرد قرار داده شده است و یا در مواردی مساوی، همه و همه از روی حکمت و مصلحت و بمنظور پیشگیری از مفاسد بوده است.(3)

موفق باشید ...:Gol:

پاورقی_____________________________
1. علل الشرانع، ج 2، ص 293، چاپ اعلمی.
2. الكافي ج : 7 ص : 85 عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّخَعِيِّ قَالَ سَأَلَ الْفَهْفَكِيُّ أَبَا مُحَمَّدٍ ع مَا بَالُ الْمَرْأَةِ الْمِسْكِينَةِ الضَّعِيفَةِ تَأْخُذُ سَهْماً وَاحِداً وَ يَأْخُذُ الرَّجُلُ سَهْمَيْنِ فَقَالَ أَبُو مُحَمَّدٍ ع إِنَّ الْمَرْأَةَ لَيْسَ عَلَيْهَا جِهَادٌ وَ لَا نَفَقَةٌ وَ لَا عَلَيْهَا مَعْقُلَةٌ إِنَّمَا ذَلِكَ عَلَى الرِّجَالِ.
3. برگرفته از پست شماره 4 همین تایپیک برای تفکیک و تبیین بهتر و دقیق تر بحث.

نقل قول:
وقتی این سؤال (تفاوت ارث) از امام صادق (ع) پرسیده شد حضرت علت این اختلاف در ارث را چنین فرمود: «...این برای این است که اسلام سربازی(جهاد) را از عهده زن برداشته و به علاوه مهر و نفقه را (به نفع او بر مرد لازم شمرده است، و در بعضی جنایات خطایی (اشتباهی) که خویشاوندان جانی باید بپردازند (دیه عاقله)، زن از شرکت در پرداخت دیه معاف است و هیچ کدام از این هزینه ها بر عهده زن نیست پس ارث او کمتر از مرد است».(2)

با سلام
قربون خدا بروم یه جا هوای خانما رو داشت اما یک سوال برای بنده پیش آمد؟

یعنی اگر خانمی خطایی انجام بده و ملزم به پرداخت دیه بشه در صورت عدم توانایی دیه توسط همسرش و عدم رضایت مدعی چه کسی مجازات به حبس میشه؟ اقای همسر میرن زندان؟؟ یا خانم؟؟
واضح تر بیان کنم که1- در چهارچوب قوانین جمهوری اسلامی در این موارد چه کسی محکوم به حبس میشود فکر میکنم جواب همون خاطی باشه یعنی خانم 2-ولی اگر حقیقتا پرداخت دیه برعهده زن نیست و تنها با پرداخت دیه مجازاتی بنام حبس منتفی شود در موارد عدم پرداخت دیه توسط شخصی که طبق فقه اسلامی موظق به پرداخت دیه است(=>شوهر زن یا سرپرست او) چه کسی باید حبس شود؟
مخلص کلام ایا این حکم دیه عاقله که یکی از علل تفاوت ارثیه مرد و زن است اجرا می شود بسان خود سهم الارث؟
تشکر

منتقد;102949 نوشت:
سلام
در کدام حدیث و یا آیه این حرف زده شده؟
من احادیثی دیدم که معنیش اینه: عقل مساوی است با ایمان،پیامبر اولین موجودی بود که خدا آفرید و تجلی عقل هست

اون وقت معنی حدیث نهج البلاغه (ان النسا نواقص العقول) معلوم میهش که چقدر عمیق بوده! چون همونجا ایمان رو هم به عقل اضافه میکنه، من شنیده بودم این حدیث سند نداره، حالا میبینم که خیلی هم به عقیده اسلامی نزدیکه!

یعنی یه زن حتی اگه نماینده مجلس هم بشه، عقلش هم کمه و همیشه دید مردان الاخص مذهبی ها بهش یه دید حقارت آمیزه ،حالا از نوع انسانی نه از جنس کمی عقل


سلام مجدد:Gol:

در باره بحث (زنان‌ ،‌آفرینش، معنویت‌ و عقل)، تحقیق کامل و جامعی در سایت مرکز ملی پاسخگوئی به سؤالات دینی قرار داده شده که بسیاری از مطالب و شبهاتی که ممکن است در ذهن شما و دیگر کاربران باشد را مرتفع سازد، از اینرو چون مقاله مذکور کمی طولانی است، برای استفاده مشتاقان، لینک صفحه مذکور را تقدیم می کنم انشاءالله که مفید فایده باشد.

http://www.pasokhgoo.ir/node/2153

البته در ادامه به بخشی از مطالب آدرس یاد شده، که به بحث های مطروحه بنده و مطالب و ابهامات شما مربوط است اشاراتی می کنم.

قرآن‌ کریم، زن‌ را انسانی‌ می‌داند با همۀ ویژگیهای‌ انسانی، و همه‌ استعدادها و نیروهایی‌ که‌ لازمه‌ انسان‌ بودن‌ است. در قرآن، کمی‌ و کاستی‌ عقل‌ زن‌ مطرح‌ نشده‌ است؛ بلکه‌ زن‌ و مرد در مدارج‌ تکامل‌ که‌ جز با خردورزی‌ عمیق، امکان‌ ندارد، مساوی‌ و همسطح‌ معرفی‌ شدند؛ لیکن‌ در برخی‌ منابع، تعبیرهایی‌ آمده‌ است‌ که‌ بیانگر کمبود عقل‌ زن‌ نسبت‌ به‌ مرد است. دراین‌باره‌ توجه‌ به‌ نکاتی‌ لازم‌است:

الف) نقص‌ عقل‌ به‌ بسیاری‌ از انسانهای‌ دیگر نیز نسبت‌ داده‌ شده‌ است و تنها به زنان نسبت داده نشده‌ نظیر:

1) نقص عقل در انسان های خودبین در کلام مولی الموحدین علی (ع).(الحیاة‌ 1/180 و 178)
2) اسیر شدن‌ نسبت‌ به‌ امیال‌ و هواهای‌ نفسانی نیز نشانه نقص و کاستی عقل ذکر شده.(الحیاة‌ 1/180 و 178)

بنابر این‌ شاید در نقص‌ عقل‌ زن، از همین‌ دست‌ احادیث‌ باشد که‌ منظور، بیان‌ حالتی‌ است‌ که‌ عارض‌ انسان‌ می‌گردد و کسانی‌ که‌ دارای‌ صفت‌ عجب‌ و خودبینی‌ و خودمحوری‌ هستند، از کارآیی‌ عقلشان‌ کاسته‌ می‌شود و آنان‌ را دچار کم‌خردی‌ می‌سازد.

اکنون‌ شاید بتوان‌ گفت‌ که‌ نقصان‌ عقل‌ مطرح‌ شده‌ در چند حدیث، به‌ حالتی‌ نظر دارد که‌ در آن‌ روزگار بیشتر دیده‌ می‌شده، و زنان‌ به‌ مسائل‌ فکری‌ و علمی‌ کمتر می‌پرداختند و به‌ باروری‌ خردخویش‌ توجهی‌ نداشتند و همواره‌ در مسائل‌ ویژة‌ زنان‌ غرق‌ بودند؛ نه‌ اینکه‌ سخن‌ از سرشت‌ و طبیعی‌ تغییر ناپذیر باشد.

ب) حدیث‌ نقص‌ عقل، شاید به‌ تفاوت‌ وزن‌ مغز مرد و زن‌ نظر دارد و این‌ واقعیتی‌ است‌ در آفرینش‌ این‌ دو فرد از نوع‌ انسانی‌ که‌ در نوع‌ و سطح‌ برخی‌ ادراکات‌ میان‌ زن‌ و مرد، تفاوتهائی‌ طبیعی‌ را باعث‌ شده‌ است.

بی شک، در زنان، بعد عاطفی‌ و احساسی‌ نیرومندتر است‌ و طبق‌ تحقیق‌ و تصدیق‌ همة‌ کارشناسان‌ مربوط‌ و متخصصان‌ در ابعاد حیات‌ زن، عواطف‌ در زن‌ قویتر و شکوفاتر است‌ و این‌ نقصی‌ در این‌ بدنه‌ از جامعه‌ بشری‌ نیست؛ بلکه‌ ضرورت‌ نیز هست. بواسطه نوع رسالت و مسئولیتی که در‌ فرزندداری‌ و تربیت‌ و کانون خانواده‌ دارد، زیرا بعد عاطفی‌ در تکوین‌ شخصیت‌ فرزندان‌ و سالم‌ سازی‌ محیط‌ خانواده‌ و گرمی‌ آن، نقش‌ اصولی‌ دارد، بسیار بیشتر از نقش‌ عقل‌ گرایی‌ خشک‌ و حسابگرانه.

از اینرو زنان‌ بعنوان‌ هستة‌ اصلی‌ کانون‌ خانواده‌ و مربی‌ اصلی‌ فرزندان‌ باید در این‌ جهت‌ از مردان، پیشرفته‌تر و تکامل‌ یافته‌تر باشند و همین‌ موجب‌ می‌گردد که‌ به‌ مسائل‌ پیچیده‌ فکری‌ و عقلانی‌ گرایش‌ کمتری‌ داشته‌ باشند. درک درست و منطقی این ضرورت، هیچ‌ تحقیری‌ در حق‌ زنان‌ را موجب‌ نخواهد بود بلکه‌ تفاوتهای‌ طبیعی، منشأ کارکردهای‌ متفاوت‌ طبیعی‌ است‌ و واجد ارزش‌ یا ضدارزش‌ از حیث‌ انسانی‌ و دینی‌ نمی‌باشد.

اما بدون شک، این تفاوت ضروری، در زن و مرد بخاطر رسالتی که دارند بی ارتباط با دلایل مربوط به کمتر بودن سهم الارث زن نسبت به مرد نیست، شاید رابطۀ مستقیم و معنا داری را نتوان در این خصوص یافت اما رابطه آن را با نوع مسئولیت ها و وظایف زن در کانون خانواده بر اساس طبیعت و سرشت خاص و این تفاوت منطقی که از لحاظ جسمی و روحی با مرد دارد را نمی توان نادیده گرفت.

موفق باشید ...:Gol:

نقل قول:
الف) نقص‌ عقل‌ به‌ بسیاری‌ از انسانهای‌ دیگر نیز نسبت‌ داده‌ شده‌ است و تنها به زنان نسبت داده نشده‌ نظیر:

1) نقص عقل در انسان های خودبین در کلام مولی الموحدین علی (ع).(الحیاة‌ 1/180 و 178)
2) اسیر شدن‌ نسبت‌ به‌ امیال‌ و هواهای‌ نفسانی نیز نشانه نقص و کاستی عقل ذکر شده.(الحیاة‌ 1/180 و 178)

بنابر این‌ شاید در نقص‌ عقل‌ زن، از همین‌ دست‌ احادیث‌ باشد که‌ منظور، بیان‌ حالتی‌ است‌ که‌ عارض‌ انسان‌ می‌گردد و کسانی‌ که‌ دارای‌ صفت‌ عجب‌ و خودبینی‌ و خودمحوری‌ هستند، از کارآیی‌ عقلشان‌ کاسته‌ می‌شود و آنان‌ را دچار کم‌خردی‌ می‌سازد.



سلام مجدد
و تشکر از پاسخگویان گرامی
نکاتی که ذکر شد یک سوال ایجاد میکنه برای بنده : یعنی شما میفرمایید که زن بودن اینجا علت نقص عقل ذکر نشده بلکه صفاتی که برخی زنان عصر مربوط به حدیث ان را دارا بوده اند سبب ایجاد نقصان عقل مانند عجب و خود بینی بوده لذا زن بودن اینجا موضوعیت ندارد چرا که اگر زن بودن مساوی با نقص عقل یه به تعبیر برخی نقص در استفاده از عقل یا غلبه بعد احساس باشد دیگر قابل برداشت با زهد و تقوا نیست و بسان رذیلت عجب که رفع این علت موجب رفع نقص عقل شود؟
زیرا زن بودن م جنسیت اکتسابی و قابل اختیار نیست
تشکر

نقل قول:
با سلام :gol:

جناب منتقد خودتان ملاحظه می کنید که به مباحث طرح شده چندان توجه نمی کنید و تنها و تنها، دلیل نفقه را در برابر کم بودن ارث زن، از بین آنهمه مطلب گرفته اید و نظرات خودتان را بر آن حمل می کنید و نتیجه غیر منطقی تان را ارائه می کنید.

سلام
خیلی ممنونم،اگ صبر کنین سوالای دیگه ای هم دارم ،خواهش میکنم صبور باشین تا مطلب روشن بشه
نقل قول:
«مهریه»: در بعضی روایات(1) یکی از علل کمتر بودن ارث زن، گرفتن مهریه از مرد برشمرده شده است.
یعنی ارث مردان (البته درصورت عمل شدن به دستور الهی و کم بودن مهریه! قطره ای از آن) به مهریه تعلق میگیره.
نقل قول:
«پرداخت دیة قتل خطاء»: اگر شخصی قتل خطائی انجام دهد دیه او بر عاقله اش است، و دیه عاقله بر عهده مردان است و در این مورد بر زنان چیزی واجب نیست
خدای نکرده اگر من مرتکب قتل غیرعمد بشم، پدر یا شوهرم یا .. باید دیه رو بده؟(کسی که بر من قوام است )
اگه میشه جواب سوال خانوم بی دل درباره پرداخت دیه توسط شوهر رو بدین
نقل قول:
«جهاد»: علت دیگری که در روایت برای بیشتر بودن ارث مرد بیان شده واجب بودن جهاد بر مردان (با پرداخت تمام هزینه های مالی آن) است.
الان چه هزینه ای بابت جهاد جنگی پرداخت میشود؟ مردها چه هزینه ای بابت جهاد پرداخت میکنن؟
زمان پیامبر چی؟ شنیدم مقرری و غنیمت دریافت میکردند و چیزی نمیدادن.

تمام موردهایی که برشمردید غیر از نفقه کم پیش میان و تو حالت عادی زندگی این ارثه که قلبمه میره جیب آقا و باقی چیز قابل ذکری نمیباشند،باید همه اینها را به پای پیشگیری و مصلحت اندیشی اسلام گذاشت.
برای بیمه شدن در آینده (دوراندیشی و احتمال پیشامد)


در مورد برداشتن نفقه بدون اجازه شوهر زمانی که در شان خانوم نفقه نمیده ،توضیحی ندادین

من تقریبا جواب سوالاتم رو درباره ارث گرفتم
منتظر جواب سوالای خرده ریز بالام

نقل قول:
این‌ نقصی‌ در این‌ بدنه‌ از جامعه‌ بشری‌ نیست؛ بلکه‌ ضرورت‌ نیز هست. بواسطه نوع رسالت و مسئولیتی که در‌ فرزندداری‌ و تربیت‌ و کانون خانواده‌ دارد، زیرا بعد عاطفی‌ در تکوین‌ شخصیت‌ فرزندان‌ و سالم‌ سازی‌ محیط‌ خانواده‌ و گرمی‌ آن، نقش‌ اصولی‌ دارد، بسیار بیشتر از نقش‌ عقل‌ گرایی‌ خشک‌ و حسابگرانه.
معنی حرف شما میشه این:
زن عقلش نسبت به مرد کمتر است، یعنی چه خوب هم هست که عقلش نسبت به مرد کمتر است، چون نباید حسابگر باشه و بفهمه که کار خونه رو بدون اینکه وظیفش باشه انجام میده با این همه کار باید به خودش هم برسه!،نباید بفمه که شوهرش کمتر از شان خودش نفقه میده و تازه باید هرکاری میتونه برای جلب رضایت و خوشحالیش انجام بده، باید مهریش رو ببخشه، باید بخشنده باشه ،باید از شوهرش اطاعت کنه ،اجازه تحصیل و بیرون رفتن از خونه و کلا اجازه خیلی از کارا دست شوهرشه، وقتی شوهرش کله شقی میکنه و کار دستش میده،وقتی عصبانی میشه و ..نباید بروش بیاره و بگه تو عقلت کمه! ولی اگه بدون هیچ جرمی بهش بگن عقلش کمه باید با لبخندی حاکی از رضایت و شکرگزاری بپذیره!
چون این کم عقلی همیشه به نفع مردا بوده و اگه از بین بره آسایش و پادشاهی چندهزارسالشون از بین مره

گیر کار اینجاست:
چرا برای حقوق زنها قاطعیت وجود نداره؟ ولی برای مردا وجود داره؟؟

منتقد;103086 نوشت:
معنی حرف شما میشه این: زن عقلش نسبت به مرد کمتر است، یعنی چه خوب هم هست که عقلش نسبت به مرد کمتر است، چون نباید حسابگر باشه و بفهمه که کار خونه رو بدون اینکه وظیفش باشه انجام میده با این همه کار باید به خودش هم برسه!،نباید بفمه که شوهرش کمتر از شان خودش نفقه میده و تازه باید هرکاری میتونه برای جلب رضایت و خوشحالیش انجام بده، باید مهریش رو ببخشه، باید بخشنده باشه ،باید از شوهرش اطاعت کنه ،اجازه تحصیل و بیرون رفتن از خونه و کلا اجازه خیلی از کارا دست شوهرشه، وقتی شوهرش کله شقی میکنه و کار دستش میده،وقتی عصبانی میشه و ..نباید بروش بیاره و بگه تو عقلت کمه! ولی اگه بدون هیچ جرمی بهش بگن عقلش کمه باید با لبخندی حاکی از رضایت و شکرگزاری بپذیره! چون این کم عقلی همیشه به نفع مردا بوده و اگه از بین بره آسایش و پادشاهی چندهزارسالشون از بین مره

سلام

این باید ها پیشنهاد است (مهریه ببخشد و..)
درست است که این احکام وضع شده اما از طرف دیگر سفارش شده که با همسران به شایستگی رفتار بشود

زنان از لحلظ عاطفی از مرد ها قوی تر عمل می کنند
و فراموشکار تر اند مخصوصا وقتی مسائل خطر ناک در پیش باشد

خودتان ببینید یک زن هرچه قدر هم که بخواهد مثل یک مرد باشد و سخت باشد
در اخر اگر یک مرد به او چیزی بگوید شاید جلوی رویش چیزی نگویید ولی پشت سر گریه می کند و ناراحت می شود
درست نمی گویم؟(زنان موهبتی چون عاطفه و لطافت دارند که باید از ان در راه ترویج مهر استفاده کنند و این مهمترین و اصلی ترین وظیفه است اگر متوجه شدید که چه خوب اگر نه بگویید تا منظورم را دقیق تر بگویم):Gol:

موضوع قفل شده است