چگونگی شناسایی انسان ها

کارشناس بحث: استاد پیام

موضوع دوستى وانتخاب دوست، يكى از موضوعات مهم زندگى انسان محسوب مى‏شود. اين موضوع بخصوص براى جوانان حساستر و چالش ‏برانگيزتر است، زيرا دوران جوانى زمان بروز گرايشهاى شديد عاطفى و تاثيرپذيرى عميق از گروه‏هاى همسال است. به طور كلى بخش بزرگى از شخصيت جوان در اين دوره و تحت تاثير ارتباطهاى دوستانه شكل مى‏گيرد. از ديد يك جوان، محبت و عاطفه بزرگترين احساس زندگى است. وجود اين احساس، هر جوانى را به سمت و سوى دوست‏يابى و گزينش دوستان سوق مى‏دهد. در اين دوره از زندگى، پايه و بنيان دوستى‏هايى نهاده مى‏شود كه ممكن است در طول عمر برقرار و همچنان تاثيرگذار بماند. به لحاظ تاثيرگذارى به ارمغان خواهد آورد. هنگامى كه آينه فكر با دورانديشى صيقلى مى‏شود، روى خوشبختى را در آن مى‏توان ديد. شخصى كه تصميم مى‏گيرد با ديگران پيوند دوستى و مودّت برقرار كند، همچون مهندس ساختمانى است كه ابتدا نقشه ساختمانى را كه در نظر دارد بسازد مى‏كشد و سپس با مشورت و تاييد متخصصان فن، آن را در مكان و فضاى مناسبى بنا مى‏نهد. طراحى دوستى با ديگران، كمتر از مهندسى و طراحى يك ساختمان نيست. هر ساختمانى ممكن است با كمى ارتعاش فرو ريزد، ولى دوستى‏هاى مستحكم، هرگز به آسانى قابل فروپاشى نيست و حتى قرب و بعد زمانى و مكانى در آن تاثيرى ندارد. بايد اعتراف كنيم، تاثير دوست در مسير زندگى و آينده انسان به حدى عميق است كه مى‏تواند به سعادت يا شقاوت آدمى بيانجامد و از سوى ديگر محبت و مودّت، چنان مغناطيس‏وار اشخاص را واله و شيداى هم مى‏سازد كه ممكن است موجب تشابه در ايمان قلبى و رفتار مذهبى آنان گردد! در حديثى از پيام‏آور رحمت، محمد مصطفى (ص) نقل شده كه فرمود: هر انسانى به دين دوست و قرين خود است : (المرء على دين خليله و قرينه)
تو اول بگو با كيان دوستى‏
پس آنگه بگويم كه تو كيستى‏
خداى متعال در قرآن كريم مى‏فرمايد: در قيامت بعضى بر خويش نهيب مى‏زنند و خود را سرزنش مى‏كنند كه اى كاش با فلانى دوست نبودم كسى كه مرا از ياد خداى بازداشت و گمراه نمود! چگونگى شناخت: براى انتخاب دوست علاوه بركسب شناخت پيرامون خصوصيات ظاهرى، موقعيت اجتماعى، وضعيت خانوادگى، كسب معرفت نسبت به اهداف و مقاصد، گرايش‏ها، افكار، باورها و سجاياى اخلاقى او نيز ضرورى مى‏نمايد. بايد ببينيم: آيا مى‏توانيم مسير زندگى را با دوستان منتخب خود بپيماييم ؟ ايشان يار راه‏اند يا بار راه؟ آيا اهداف فردى و گروهى ما يكى است؟ آيا مى‏توانيم به آنها اطمينان كنيم؟ به هنگام دشوارى و نياز كمكمان خواهند كرد؟ آيا بر ما تاثير رحمانى خواهند گذاشت يا شيطانى؟ با درنظرگرفتن اين مسايل است كه بزرگان و الگوهاى حقيقى ما فرموده‏اند: نخست همراه و همسفر برگزينيد، آنگاه قدم در راه نهيد! (الرفيق ثم الطريق).
كسب تجربه و آزمايش، بهترين و مؤثرترين راه پى‏بردن به مكنونات و ويژه‏گى‏هاى درونى افراد است. عقل حسابگر آدمى مى‏تواند با استفاده از قراين و شواهد امر به مقدماتى رسيده، آنگاه آن مقدمات را دستمايه نتايج و تصميم‏هاى خود قرار دهد. براى مثال: دروغگويى خللى براى روابط دوستانه است، اگر اين صفت ناپسند در گفتار و كرداركسى به صورت مستمر مشاهده شود، به اين نتيجه و تصميم مى‏رسيم كه دوستى با چنين شخصى روا نيست.
على (ع) در زمينه امتحان دوست فرموده است: قبل از اين كه كسى را به برادرى خويش برگزينى او را آزمايش نما، زيرا آزمايش، معيار شناخت و تميز ميان صاحبان خير و شر است (قدم الاختبار فى اتخاذ الاخوان، فان الاختبار معيار يفرق الاخيار و الاشرار)و نيز فرموده است: اگر خواستى باكسى برادرى نمايى ابتدا به وسيله آزمايش او را خوب زير و رو كن تا كاملا او را بشناسى و سپس به او بپيوندى، كسى كه برادرانش را زير و رو مى‏كند به گوهر شخصيت آنها پى خواهد برد (من قلب الاخوان، عرف جواهر الرجال)
راه ديگرى را كه براى شناختن واقعى افراد هست، كسب اطلاع از دوستان، معاشران و همنشينان آنها است. صائب تبريزى دراين زمينه چه نيكو سروده است:
توان ز ظاهر هر كس به باطنش پى برد
ز آب، شورى و شيرينى زمين پيداست‏
به امتحان نبود اهل هوش را حاجت‏
عيار عالم و جاهل ز همنشين پيداست‏
و امير بيان، على (ع) فرموده است: همنشينى با بدكاران بدبينى به نيكان را پديد مى‏آورد و همنشينى با نيكان، بدكاران را به نيكان مى‏پيوندد. از آن رو هرگاه موقعيّت كسى بر شما مبهم گشت و دين او را نشناختيد، به معاشرانش بنگريد، اگر اهل دين خدا بودند، او نيز پيرو دين خداست و اگر پيرو دين خدا نبودند، او نيز بهره‏اى از دين ندارد.
2- اكنون به ويژگي هاي يك دوست خوب از نظر قرآن و روايات اشاره مي كنيم تا با رعايت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشيد:
الف. از شرايط يك دوست ايده ال وفاداري است . دوست بايد به اصول اخلاقي و تعهدات دوستي و عهد و پيماني كه منعقد مي سازد پايبند و وفادار باشد.
ب. مؤدب بودن به آداب اجتماعي و متخلق بودن به اخلاق نيك و پسنديده شرط ديگر دوست ايده ال است . چه آدمي متأثر از همنشين و دوست خود است و شخصي بيگانه با آداب اجتماعي نه تنها به شما آسيب مي رساند و به واسطه رعايت نكردن آداب اجتماعي و اخلاق نيك حيثيت شما را تهديد و به آن آسيب مي رساند بلكه به صورت غير مستقيم بي ادبي را به شما نيز مي آموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسنديده و نيك را به شما ياد مي دهد و سد راه تخلق به اخلاق حسنه مي گردد.
ج . آگاهي و بينش عالي داشتن از ديگر ويژگي هاي يك دوست خوب است . آگاهي و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگي از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا بپاي يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند و اولين گام در اين فعاليت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها مي باشد و شخص جاهل و نادان از اين كار عاجز و تسليم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخيص راه از چاه ناتوان است . پر واضح است كه چنين فردي نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف مي كشاند بلكه همراهان خود را مبتلا مي سازد و لذا براي مصونيت يافتن از انحرافها و پي بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع يك ضرورت بي ترديد است.
د . ديانت و پايبندي به احكام دين و فرامين الهي . اگر اهل دين بودن يك امتياز است و پايبندي به احكام شريعت يك ضرورت مي باشد بايد تمام عوامل موئثر در اين خصيصه را تأمين نمود و دوست خوب بواسطه تأثيري كه بر رفتار شما دارد بايد شما را به سمت اين ويژگي ايده ال دعوت نمايد. اگر دوست شما باعث محروميت شما از خوبي ها گردد و به نوعي موجب متضرر شدن شما شود - آن هم ضرري كه جبران ناپذير يا جبران آن سخت است - اين دوستي دوستي پسنديده و معقولي نيست .
ه . دور انديشي از ديگر ويژگي هاي دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگي و هر گونه حادثه منفي و ناخوشايندي شما را آگاه و مطلع سازد. و الا در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مي شويد.
و . خدا پروائي و پرهيزكار بودن در همه امور خدا و دستور و رضايت خدا را مد نظر داشتن.در برخي روايات اين معيار به اين شكل بيان شده است :
سخن گفتنش موجب افزوني علم و دانش شما گردد.
- رفتارش شما را به فكر آخرت بياندازد.
- ديدارش شما را به ياد خداوند اندازد.
ز . آينه يكديگر بودن و خير خواهي نمودن و عيب يكديگر را دوستانه - نه خصمانه - متذكر شدن شرط ديگري است كه موجب پيشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ايراد گرفتن ديگران و برخوردهاي تلخ و تهديدآميز و... را سد خواهد كرد. و بالاخره يكي ديگر از شرائط دوست خوب هم ترازي اجتماعي دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است.
3-در روايات تاكيد شده از دوستي با افرادي كه ويژگي هاي زير را دارند بايد پرهيز نمود:
1- افراد سخن چين و نمام .
2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه
3- افراد دروغگو
4- افرادي كه به احكام و مقررات ديني پايبند نيستند .
5- كساني كه تندخو و بد اخلاق مي باشند .
6- افراد ترسو
7- افراد بخيل و خسيس
8- افرادي كه متهم شناخته شده و حيثيت اجتماعي مطلوب ندارند .
9- افرادي كه از ستمگري و عدم رعايت حقوق ديگران ابايي ندارند .
10- نادان , كم ظرفيت و پر توقع و...
4- براي آگاهي بيشتر به منابع ذيل مراجعه نماييد :
1- دوستي در قرآن و حديث , نوشته آقاي ري شهري
2- دوستي و دوستان , نوشته آقاي سيد هادي
3- آئين دوستي در اسلام , نوشته آقاي بابازاده.
نقل از پرسمان دانشجویی

جهت اطلاع بيشتربه اين كتابها رجوع نمائيد.
1-محمدي ري شهري،دوستي در قرآن وحديث،ترجمه سيد حسن اسلامي،موسسه فرهنگي دار الحديث،1379
2-جواد محدثي،اخلاق معاشرت،انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
3-معراج السعاده،مرحوم نراقي .

در روايات راه‏هاي متعددي براي امتحان نمودن دوستان مشخص شده كه عبارت است از:
الف) در حال بي‏نيازي و فقر، دوستي او عوض نشود؛ امام‏باقر فرمود: بدترين دوست كسي است كه تو را به هنگام بي‏نيازيت حفظ كند و به وقت تنگدستي رها سازد، (ميزان الحكمه، ج 1، ص 53). سعدي گويد:
دوست مشمار آن كه در نعمت زند لاف ياري و برادر خواندگي
دوست آن باشد كه گيرد دست دوست در پريشان حالي و درماندگي
ب ) به هنگام عصبانيت بدگويي تو را ننمايد؛ امام‏صادق(ع) فرمود: دوستي كه سه بار از تو عصباني شد ولي بدگويي تو را ننمود و كلام ناسزا از دهانش خارج نشد او را براي خود نگه‏دار، (بحارالانوار، ج 78، ص 251).
ج ) به نماز اهميت بدهد؛ قرآن مي‏فرمايد: «اي اهل ايمان با آن گروه از اهل كتاب و كافران كه دين شما را به بازيچه گرفتند دوستي مكنيد. زماني كه شما نداي نماز بلند مي‏كنيد آن را به مسخره و بازي مي‏گيرند زيرا آن قوم مردمي نادان و بي‏خردند»، (مائده، آيه 57). سعدي در اين باره گفته است:
وامش مده آن كه بي‏نماز است گرچه دهنش زفاقه باز است
كو فرض خدا نمي‏گزارد از قرض تو نيز غم ندارد
د ) اهل نيكي در هنگام سختي و راحتي انسان باشد؛ اميرالمؤمنين(ع) فرمود: «در سختي‏ها دوستان امتحان مي‏گردند»، (غررالحكم، حرف فاء لفظ في).
در اين باره نيز سعدي زيبا سروده است:
جواني پاكباز پاك رو بود كه با پاكيزه‏رويي در گرو بود
چنين خواندم كه در درياي اعظم به گردابي درافتادند با هم
چو ملاّح آمدش تا دست گيرد مبادا كاندرين حالت بميرد
همي گفتي در ميان موج و تشوير مرا بگذار ودستِ يار من گير
ه ) هنگام زوال توانايي انسان دوستيش از بين نرود؛ حضرت امير(ع) فرمود: «هنگام از بين رفتن قدرت انسان دوست از دشمن شناخته مي‏گردد»، (غرر الحكم، حرف عين، لفظ عند).
و ) هنگام به قدرت رسيدنش از احسان به دوستان خودداري ننمايد.
راجع به علاقه نسبت به دوستان:
علاقه و وابستگي به دوستان تا وقتي كه موجب اخلال در برنامه زندگي و كاري انسان، مزاحمت با حقوق والدين، مشغوليت ذهن و ضعف اراده و عدم اعتماد به نفس و ضعف ايمان نگردد اشكالي ندارد، بلكه اگر در راستاي اصلاح و قوّت بخشيدن به اين امور باشد بسيار خوب و مفيد خواهد بود، البته بهترين سياست در اين مسائل همان طور كه خود شما به آن التفات داريد ميانه‏روي است و زياده‏روي و افراط در آن موجب به وجود آمدن مشكلات ذكرشده خواهد گشت.
دوستي‏ها بر چند نوع است:
1- دوستي به خاطر خدا همانند علاقه به اولياي دين و برادران ايماني كه منشأ آن منش ديني فرد و اعتقادات او است نه انگيزه‏هاي ديگر.
2- دوستي به جهت مال و جمال و يا كشش‏هاي غريزي ديگر.
نوع اول؛ اين دوستي‏ها عبادت و از بهترين اعمال است . چنان كه در احاديث منقول از اهل بيت(ع) آمده است: «هل الدين الا الحب ؛ آيا دين جز محبت چيز ديگري است؟».
نوع دوم؛ اين دوستي‏ها چنانچه موجب سد راه خدا گردد و احيانا آدمي را به انحراف بكشاند، خطرناك ترين دام شيطان است كه بايد از آن پرهيز نمود و تنها آن را معبري براي درك جلال و جمال خداوند قرارداد. ممكن است گلي زيبا انسان را فريفته و مجذوب خويش كند؛ ولي عاقل كسي است كه در وراي زيبايي گل‏جمال خالق گل راببيند و از اين حجاب عبور كرده تا ملكوت را مشاهده نمايد.
در رابطه با مشكلي كه ياد كرده‏ايد، توجه به اين نكته الزامي است: دوست و دوست‏يابي از نيازهاي واقعي زندگي است و داراي فلسفه خاصي است. اما آنچه مهم است اين كه در اين راستا همچون ديگر جنبه‏هاي زندگي رعايت اعتدال لازم و ضروري است.
به عبارت ديگر: علاقه انسان به دوستان احساسي پاك و لطيف است اما همواره بايد عواطف با تعقل همراه باشند و از طرف ديگر بايد مراقب دخالت غرايز ديگر، مانند غريزه جنسي در اين موارد نيز بود.

هرکسی برای دوستی لیاقت و شایستگی ندارد. برای آدمی لازم و ضروری است که دوستان خود را از قبل آزمایش و امتحان کند و پس از آزمایش چنانچه از بوته امتحان به خوبی بیرون آمدند دوستی ایجاد نماید. تا دوست خود را امتحان نکنیم نباید به او اعتماد و اطمینان کنیم. تنها دیدن روی خوش و زبان بازی افراد برای ایجاد ارتباط و گزینش دوستی کفایت نمی‎کند. امام علی(ع) می‎فرماید: از رفیقت ایمن مباش تا اینکه او را امتحان کنی برای انسان پسندیده نیست که با هر کسی مصاحبت دارد و به او اعتماد کند مگر آنکه پیش از این او را بیازماید و حقیقت او را بداند. برای هرکسی در زندگی دوستانی است که هنگام وحشت و تنهایی با آنها انس می‎گیرد و در زمان شدت و سختی به آنان پناه می‎برد و در برابر حوادث روزگار و پیشامدهای ناگوار از آنها کمک می‎گیرد، اسرار خود را به آنها می‎سپارد و اخبار و اندیشه‌های خود را با آنها در میان می‎گذارد.

پس آیا راه‎هایی وجود دارد که آنها را بیازماید و حقیقت آنها را مکشوف سازد تا درست از نادرست و پاک از ناپاک شناخته و راستگو از دروغگو دانسته شود. بله راه‎هایی وجود دارد که آنها را بیازماید و حقیقت را کشف کند راه‎ها و نشانه‎هایی وجود دارد که به شرح مختصری از آن می‎پردازیم:
آزمایش روحی
محبت مانند رمز«تلگراف» است، پس هرگاه در ضربان قلب نسبت به شخصی احساس محبت و دوستی کردی بدان که او نیز نسبت به تو نظیر همان حالت را در قلبش احساس می‎کند. اما این کار نیازمند آن است که روان و عواطف و وجدان خویش را به خوبی بشناسیم تا اشاره‎های غریزی را از انگیزه‌های راستین عاطفی باز شناسیم. در هر حال، پیوستگی میان دوستان از سنخیت و همگونی روحی آغاز می‎شود و قبل از آن که بدن‏ها روح‏ها را کشف کنند این روح‏ها هستند که خود یکدیگر را کشف می‎کنند. به همین دلیل است که گاه فردی را برای نخستین بار می‎بینیم و گمان می‎کنیم که از مدت‏ها پیش او را می‏شناسیم برعکس، گاه مدت‏های مدیدی در جوار یک فرد زندگی می‏کنیم اما کمترین هماهنگی میان خود و او را احساس نمی‎کنیم. بنابراین آزمایش روحی نخستین وسیله آزمودن دوست است.
آزمودن هنگام نیاز
شکی نیست که دوستان «گیرنده» بسیارند اما دوستان «دهنده» اندک. اینان هستند که شایسته دوستی هستند زیرا این عده دوست انسانند نه دوست جیب او! برای شناخت هر انسانی او را گاه با نیازمندی بیازمای و ببین که آیا به نیازت بهایی می‏دهد یا نه؟ آیا هنگامی که نیازمندی به تو اعتنا و اهتمامی می‏ورزد؟مردم معمولاً دو دسته هستند: کسانی که نیازهای مردم را حتی‌المقدور برآورده می‏سازند اما حاضر نیستند در این راه فداکاری و از خود گذشتگی نشان دهند 2- کسانی که به تعبیر قرآن دیگران را بر خود ترجیح می‏‎دهند هر چند خود نیازمند باشند (سوره حشر آیه 9). البته انتظار این که افراد همیشه از نوع دوم باشند انتظاری نابجاست اما دست کم باید از دسته اول بود. اما کسانی که هنگام نیاز دست رد به سینه نیازمند بزنند چنین افرادی شایسته دوستی در زندگی نیستند.
آزمودن هنگام خشم
امام صادق(ع) می‏فرماید: به محبت دوستت اعتماد مکن تا آنگاه که سه بار او را به خشم در آوردی. یعنی کسانی را نمی‏توان دوست انگاشت تا اینکه آن را خشمگین کرد و سخن ناپسند و زشت بر زبان نیاورد زیرا چنین دوستی تحت هیچ شرایطی دوست خود را ترک نمی‎کند و برای دوستی و پایه‌ها و پیوندهای آن ارزش و احترام خاصی قائل است و آن را سست و ویران نمی‏کند و بسیار بخشنده و مهربان است. هر انسانی در حالت خشم ماهیت خود را بروز می‎دهد و چهره واقعی خود را برای دیگران آشکار می‎کند. گاه فردی در حالت عادی با انسان خوشرویی و خوش‌رفتاری می‎کند و سخنان محبت‏آمیز بر زبان می‎راند اما چون او را به خشم آوری حقیقت را که مدت‌ها از تو پنهان می‎داشت بر زبان می‏آورد.امام صادق(ع) می‏فرماید: اگر برادرت سه بار بر تو خشمگین شد و سخن ناخوشایندی درباره‏ات نگفت او را برای خود بیندوز.(بحارالانوار ج 78 ص 251).
آزمودن در سختی‏ها و مشکلات
دوست خوب کسی است که در سختی‏ها و گرفتاری‏ها یاری‏ات رساند هنگامی که دیگران رهایت می‏کنند او در کنار تو باشد و آنگاه که دیگران تو را تکذیب می‎کنند او تصدیقت کند. درست آنگونه که حضرت خدیجه با پیامبر خدا(ص) بود. خدیجه دوست هنگام سختی‏ها بود نه دوست زمان رفاه و نعمت به همین علت بود همیشه رسول خدا(ص) پیوسته از او یاد می‎کرد و از خداوند برایش آمرزش می‎خواست. امام صادق(ع) می‎فرماید: دوست خود را بر هنگامی که نعمت تازه‏ای روزیت شود یا مصیبتی به تو رسد بیازمای.
آزمودن در سفر
آدمی در سفر لباس تکلف و ریا را از تن خود می‎کند و آن طور رفتار می‎کند که واقعاً می‎اندیشد، اینجاست که می‎توانی او را به سادگی بیازمایی. اگر انسانی در حالت خشم در مسافرت و در زمان آزمودن به درهم و دینار در دوستی با تو پایداری نشان داد چنین کسی دوست خوبی است و گرنه ... نه. بنابراین انسان باید با دیده دقت و تفحص و با بصیرت و آگاهی دوستان خود را گزینش و امتحان کند و دوستی‏ها باید صادقانه و در زمان سختی‎ها و بعدها نیز با یکدیگر مشارکت داشته باشند و بر دوستی باید پایدار و استوار ماند.
همنشینی با دوستان تأثیر بسزایی بر خلق و خوی انسان می‎گذارد اگر این همنشینی چه خوب یا بد باشد تأثیر خود را می‎گذارد پس قبل از گزینش دوستان باید به درستی دوست خود را مورد آزمایش و امتحان قرار داد که به خصوصیات اخلاقی او واقف شویم و خود ما نیز باید این شایستگی‏ها را از خود نشان دهیم که دیگران با ما دوستی ورزند و سعی کنیم در برابر خداوند و دوستان از امتحان سربلند بیرون آییم. پیامبر(ص) هشدار می‏دهد: در آخر الزمان گروهی می‏آیند که در ظاهر دوستند و در نهان دشمن.
منبع: آرمان

دوست خوب کسی است که در سختی‏ها و گرفتاری‏ها یاری‏ت رساند.

امام صادق(ع) می‏فرماید: اگر برادرت سه بار بر تو خشمگین شد و سخن ناخوشایندی درباره ‏ات نگفت او را برای خود بیندوز.(بحارالانوار ج 78 ص 251).

اگر دوست شما باعث محروميت شما از خوبي ها گردد و به نوعي موجب متضرر شدن شما شود - آن هم ضرري كه جبران ناپذير يا جبران آن سخت است .

بدون شک عامل سازنده شخصیت انسان ـ بعد از اراده و خواست و تصمیم او ـ امور مختلفی است که مهم‌ترین آنها همنشین و دوست و معاشر است، چرا که انسان خواه ناخواه تأثیرپذیر است و بخش مهمی‌از افکار و صفات اخلاقی خود را از طریق دوستانش می‌گیرد. در آیه‌ای دیگر از قرآن مجید به یکی از حالات دوستان بد و صفات زشتی که دارند، پرداخته می‌شود و اینکه فقط مومنین می‌تواند برای شما دوستان خوبی باشند.

دور انديشي از ديگر ويژگي هاي دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگي و هر گونه حادثه منفي و ناخوشايندي شما را آگاه و مطلع سازد.

همنشینی با دوستان تأثیر بسزایی بر خلق و خوی انسان می‎گذارد اگر این همنشینی چه خوب یا بد باشد تأثیر خود را می‎گذارد پس قبل از گزینش دوستان باید به درستی دوست خود را مورد آزمایش و امتحان قرار داد که به خصوصیات اخلاقی او واقف شویم