جمع بندی حسادت چگونه درمان می شود؟

باسمه تعالی

با عرض سلام و خسته نباشید خدمت شما دوست گرامی

قبل از هر چیز باید بدانیم که ما باید بین حسادت و غبطه فرق قائل شویم

در واقع درمان بیماری اخلاقی حسد مانند درمان صفات رذیله دیگر است که بر دو اساس استوار می‏باشد. 1- طرق علمی.2- طرق عملی
در قسمت (علمی‏) شخص حسود باید روی دو چیز مطالعه و دقت کند یکی پیامدها و آثار ویرانگر حسد از نظر روح و جسم و دیگر ریشه‏ها و انگیزه‏های پیدایش حسد.
حسود باید بیندیشد، او علاوه بر بیماری‏های جسمی و روانی، آخرت خود را هم از دست می‏دهد، چرا که عملا به حکمت‏ خدا اعتراض می‏کند و در پرتگاه شرک و کفر سقوط می‏نماید، اینها از یک سو، از سوی دیگر در باره انگیزه‏های حسد باید بیندیشد و ریشه‏های آن را یکی پس از دیگری قطع نماید، اگر دوستان ناباب و وسوسه‏های آنها او را به این وادی کشانده است،‏ با آنها قطع رابطه کند و هر گاه تنگ ‏نظری و بخل سرچشمه این رذیله اخلاقی شده، به مداوای آنها برخیزد، اگر ضعف ایمان و عدم آشنایی به توحید افعالی خداوند او را در این گرداب پرتاب کرده است،‏ به تقویت مبانی ایمان و توحید بپردازد، و هر گاه ناآگاهی از استعدادهای خویش و ظرفیت‏هایی که برای ترقی و پیشرفت در وجود اوست، او را گرفتار عقده حقارت، و به دنبال آن حسد نموده است، ‏به درمان آن رو آورد، و در سایه توکل به خدا و اعتماد به نفس، عقده حقارت را بگشاید، و رذیله حسد را از خود دور سازد.
در مدت کوتاهی نتیجه خواهد گرفت، روح و جسم خود را تدریجا از شرّ حسد رهایی می‏بخشد، و افق‏های روشنی از سلامت و سعادت در برابر او نمایان می‏گردد.
مخصوصا «حسود» باید روی این نکته کاملا فکر کند که اگر وقت و نیرویی را که او برای زوال نعمت از محسود به کار می‏گیرد صرف پیشرفت‏ خودش کند چه بسا از او جلو بیافتد.
به تعبیر دیگر باید انگیزه‏های حسد را به انگیزه‏های غبطه تبدیل کند و نیروهای ویرانگر را به نیروهای سازنده مبدل سازد.

امّا از نظر (عملی)، می‏دانیم: تکرار یک عمل تدریجا تبدیل به یک عادت می‏شود و ادامه عادت تبدیل به ملکه و صفت درونی می‏گردد، اگر حسود به جای این که برای در هم شکستن اعتبار و شخصیت فردی که مورد حسدش قرار گرفته به تقویت موقعیت‏خود بپردازد، به جای غیبت و مذمّتش او را به خاطر صفات خویش مدح و ستایش کند، و به جای تلاش در تخریب زندگی مادی او، خود را آماده اعانت و همکاری با او نماید، تا می‏تواند از او سخن بگوید، تا ممکن است نسبت ‏به او محبت کند و تا آنجا که در اختیار اوست، ‏خیر و سعادت او را بطلبد و به دیگران نیز همین امور را توصیه کند، به یقین تکرار این کارها تدریجا آثار رذیله حسد را از روح او می‏شوید و نقطه مقابل آن که «نصح‏» و «خیرخواهی‏» است ‏با یک دنیا نور و صفا و روحانیت جانشین آن می‏گرد

در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) می‏خوانیم: «اذا حسدت فلاتبغ;»[8]« هنگامی که نسبت ‏به کسی حسد پیدا کردی بر طبق آن عمل نکن و بر او ستمی روا مدار»
از جمله اموری که در درمان حسد بسیار مؤثر است راضی به رضای حق بودن و تسلیم در برابر اراده او شدن و قانع به زندگی خویش گشتن است، در حدیثی از امیرمؤمنان می‏خوانیم:«من رضی بحاله لم یعتوره الحسد;»[9]« کسی که به آن چه دارد راضی باشد حسد دامان او را نمی‏گیرد»

بنابراین دوست عزیز به این راه‌کارها توجه کن تا انشاء الله خوی حسادت از درون شما برطرف گردد.

موفق باشید.
پی‌نوشت:
[1].معراج السعادة مرحوم نراقی، ص347
[2].شناخت و شهود ،ترجمه و شرح صحیفه سجادیه ص 340

[3].بحارالانوار، ج70، ص248

[4].معراج السعاده – ملا احمد نراقی – ص۳۶۲

[5].گناهان کبیره، ج۲ شهید دستغیب، ص342

[6].کافی،ج2، ص307

[7].صحیفه سجادیه،ص56
[8].تحف العقول ص 50

[9].تصنیف غرر الحکم ص 300 شماره6808.

پرسش:
برای اینکه حسادت در وجود من از بین برود چه کار باید بکنم؟

پاسخ:
حسد از امراض نفسانیه می‌باشد. در این باره مرحوم احمد نراقی می گوید:
«حسد صاحب خود را به عذاب دنیا گرفتار، و به عقاب عقبی مبتلا می سازد، زیرا که حسود در دنیا لحظه ای از حزن و الم و غصه و غم خالی نیست. چون که او هر نعمتی که از کسی دید متألم می شود و چون نعمت خدا نسبت به بندگان خود بی نهایت است، و هرگز منقطع نمی شود پس حسود بیچاره پیوسته محزون و غمناک است. و اصلا به محسود ضرری نمی رسد، بلکه ثواب و حسنات او زیاد می شود.»(1)
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «فَإِنَّ الْحَسَدَ يَأْكُلُ الْإِيمَانَ كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ(2)براستی حسد است که ایمان را می خورد چنانچه آتش هیزم را»

حسود باید بیندیشد که این بیماری اخلاقی به زودی جسم او را بیمار می کند مانند خوره روح او را می خورد و از بین می برد خواب و آرامش را از او سلب می کند و هاله ای از غم و اندوه همیشه اطراف قلب او را می گیرد و از آن بدتر اینکه مطرود درگاه خدا می شود.

راه کارهای ترک حسادت
1- برای رفع این بیماری باید عمل به ضد نمود. یعنی در صورت امکان، به کسی که به او حسادت ورزیده می شود باید محبت کرد، از خوبی ها و کمالاتش تعریف نمود.

2-فکر کردن در ضررهایی که حسد بر روح و روان دارد: چون حسود همواره در غم و غصه خواهد بود، زیرا نعمت های الاهی نسبت به دیگران هم همیشگی است و هم بی شمار و او در این آتش نگرانی و افسردگی می سوزد.
3- رفتاری خلاف مقتضای حسادت انجام دهد: به جای نگرانی خوشحالی؛ به جای ترش رویی، خوش رویی و به جای بدگویی، تعریف نماید به گونه ای این نوع رفتار ها ادامه یابد که مایه دوستی و مهربانی شود.

در واقع درمان بیماری اخلاقی حسد مانند درمان صفات رذیله دیگر است که بر دو اساس استوار می‏باشد.

1- طرق علمی.
2- طرق عملی.
در قسمت علمی، شخص حسود باید روی دو چیز مطالعه و دقت کند یکی پیامدها و آثار ویرانگر حسد از نظر روح و جسم و دیگر ریشه ‏ها و انگیزه‏ های پیدایش حسد.
حسود باید بیندیشد، او علاوه بر بیماری ‏های جسمی و روانی، آخرت خود را هم از دست می ‏دهد، چرا که عملا به حکمت‏ خدا اعتراض می‏ کند و در پرتگاه شرک و کفر سقوط می ‏نماید، اینها از یک سو، از سوی دیگر در باره انگیزه‏ های حسد باید بیندیشد و ریشه ‏های آن را یکی پس از دیگری قطع نماید، اگر دوستان ناباب و وسوسه ‏های آنها او را به این وادی کشانده است،‏ با آنها قطع رابطه کند و هر گاه تنگ ‏نظری و بخل سرچشمه این رذیله اخلاقی شده، به مداوای آنها برخیزد، اگر ضعف ایمان و عدم آشنایی به توحید افعالی خداوند او را در این گرداب پرتاب کرده است،‏ به تقویت مبانی ایمان و توحید بپردازد، و هر گاه ناآگاهی از استعدادهای خویش و ظرفیت ‏هایی که برای ترقی و پیشرفت در وجود اوست، او را گرفتار عقده حقارت، و به دنبال آن حسد نموده است، ‏به درمان آن رو آورد، و در سایه توکل به خدا و اعتماد به نفس، عقده حقارت را بگشاید.
مخصوصا «حسود» باید روی این نکته کاملا فکر کند که اگر وقت و نیرویی را که او برای زوال نعمت از محسود به کار می ‏گیرد صرف پیشرفت‏ خودش کند چه بسا از او جلو بیافتد.
به تعبیر دیگر باید انگیزه‏ های حسد را به انگیزه ‏های غبطه تبدیل کند و نیروهای ویرانگر را به نیروهای سازنده مبدل سازد.

امّا از نظر عملی می ‏دانیم: تکرار یک عمل تدریجا تبدیل به یک عادت می‏شود و ادامه عادت تبدیل به ملکه و صفت درونی می‏گردد، اگر حسود به جای این که برای در هم شکستن اعتبار و شخصیت فردی که مورد حسدش قرار گرفته به تقویت موقعیت‏ خود بپردازد، به جای غیبت و مذمّتش او را به خاطر صفات خویش مدح و ستایش کند، و به جای تلاش در تخریب زندگی مادی او، خود را آماده اعانت و همکاری با او نماید، تا می‏تواند از او سخن بگوید، تا ممکن است نسبت ‏به او محبت کند و تا آنجا که در اختیار اوست، ‏خیر و سعادت او را بطلبد و به دیگران نیز همین امور را توصیه کند، به یقین تکرار این کارها تدریجا آثار رذیله حسد را از روح او می‏شوید و نقطه مقابل آن که «نصح‏» و «خیرخواهی‏» است ‏با یک دنیا نور و صفا و روحانیت جانشین آن می ‏گردد.

در حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) می‏ خوانیم: «إِذَا حَسَدْتَ‏ فَلَا تَبْغ‏ (3) هنگامی که نسبت ‏به کسی حسد پیدا کردی بر طبق آن عمل نکن و بر او ستمی روا مدار»
از جمله اموری که در درمان حسد بسیار مؤثر است راضی به رضای حق بودن و تسلیم در برابر اراده او شدن و قانع به زندگی خویش گشتن است، در حدیثی از امیرمؤمنان (علیه السلام) می‏ خوانیم:« مَنْ‏ رَضِيَ‏ بِحَالِهِ‏ لَمْ‏ يَعْتَوِرْهُ‏ الْحَسَد (4) کسی که به آن چه دارد راضی باشد حسد دامان او را نمی ‏گیرد.»
توجه به این راه کارها و عملی نمودن آنها، به مرور باعث از بین رفتن حسادت می گردد.

پی نوشت:
1. نراقى، احمد بن محمدمهدى‏،معراج السعادة،ص456،موسسه انتشارات هجرت‏،قم (ايران)،1378 ه. ش‏.
2.كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي (ط- الإسلامية)،ج4،ص89،دار الكتب الإسلامية،تهران‏،1407 ق‏.
3.ابن شعبه حرانى، حسن بن على،ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏،ص50،جامعه مدرسين‏، قم‏، 1404 / 1363 ق‏.
4.تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد،تصنيف غرر الحكم و درر الكلم‏،ص300،دفتر تبليغات‏، ایران، قم،1366ش.