چرا در درون دین اسلام و احکام اسلامی جایگاهی برای هیئت منصفه در نظر گرفته نشده است؟
تب‌های اولیه
با عرض سلام خدمت کارشناس محترم سایت امیدوارم که خوب و خوش و سلامت باشین ...
یه سوالی برام پیش اومده و خواستم از حضورتون سوال بپرسم ...
همونطور که میدونیم در درون اکثر دادگاههای غربی و آمریکایی مفهومی با عنوان "هیئت منصفه" وجود دارد ولی در درون دادگاههای ایران چنین هیئت منصفه ای وجود ندارد . به بیان دیگر در درون دادگاههای کشور خودمون { فرمان الهی است .محکمه ای و جرمی } ولی در درون سایر کشورها هیئتی با عنوان "هیئت منصفه" وجود دارد . کارکرده هیئت منصفه این هست ... که خودش رو جایه مجرم میگذاره ... فرض میکنه همون شرایطه زندگی و همان امکانات در درون زندگیش جاری بوده ... و سپس بررسی میکنه که آیا شخص خاطی مجرم بوده یا نبوده ... و اگر مجرم بوده به چه میزان ...
هیئت منصفه در درون کشورهای اروپایی از میان انسانهای عادی جامعه انتخاب میشوند ... نه عالمان دینی ... نه فرهیختگان ... نه قضات ... چنین جمعی خودش رو جایه مجرم میگذاره و شرایط مجرم رو در نظر میگیره و با توجه به شرایطی که در درون زندگی مجرم وجود داشته تصمیم میگیره که مجرم گناه کار بوده یا خیر . همکنون از چنین هیئتی در سرتاسر اروپا و آمریکا در خصوص پرونده های جنائی و دعاویی استفاده میکنند .
وجود این هیئت منصفه کارکردهای بسیار زیادی داره ...
1- چون اقشار مختلف و متفاوتی در درون این هیئت منصفه وجود دارند ... که از قشر عادی جامعه انتخاب میشن .. نه از عالمان دینی ... و نه از نخبگان .... بنابراین هستند کسانی در درون این جمع که بتونن خودشون رو جایه متهم بزارن و در مورد شرایط و حالات روحی شخص تتصمیم بگیرن .
2- از آنجا که قوه قضائیه ممکن هست تحت تصمیمات قوه مجریه ( اینکه مثلا اعدام کنیم تا جرم تکرار نشود ) قرار گیرد ... وجود چنین هیئتی میتواند استقلال و بی طرفی دادگاه . قاضی و قوه قضائیه رو تضمین کند .
3- شرایط متهم در روند تصمیم گیری توسط افراد عادی جامعه بررسی میشود ... نه یک فردی که ممکن هست عالم به مسائل دینی بوده و با یه نون و پنیر هم زندگی میکنه و از اون پورت به مساله نگاه میکند .
به عنوان مثال همین مساله ( جناب سربندی) و خانم ( جباری ) ...
خوب خیلی از افراد جامعه نسبت به این موضوع واکنش نشون دادند ... چون خودشون رو با این خانوم همنوع پنداری کردند و تشخیصشون این بود که اعدام برای این خانوم زیاد بود ... البته من خودم اعتقاد دارم چنین مسائلی رو نمیشه اینگونه تصمیم گیری کرد که جزای مجرمی رو به رفراندوم بگذاریم . چون تمامی افراد در روند اجرای محاکمه نیستند و در گیر احساسات و عواطفشون میشن ... ولی بودند افرادی که در ماجرای کامل این پرونده بودند و تصمیمشون این بود که اعدام برای چنین خانومی زیاد بود ...
واقعا چرا یک جمعیت 10 تا 20 نفره در درون دادگاههای ما از طرف اشخاص عادی جامعه انتخاب نمیشوند ... تا در درون چنین شرایطی خودشون رو جایه متهم بگذارند و شرایط اون شخص رو بررسی کنند و بگن نظرشوندر مورد مجرم بودن یا نبودن خاطی چی هست ....مگه در اون دنیا فقط به جرم نگاه میکنند و آدم رو میبرن بهشت یا جهنم ... مگه به گفته خودتون شرایط افراد در درون مساله لحاظ نمیشود ؟؟؟ پس چرا در درون دادگاههای ما فقط جرم رو ثابت میکنند و طناب رو میکشن بالا ... چرا به شرایط این خانوم ... خانواده ای که در درونش بزرگ شده ... شرایط مالی و شرایط اقتصادی ...و شرایط روحی این خانوم و محیطی که با اون مواجه شده توجه نشده است ؟؟؟
با تشکر از پاسخگویی شما .
پرسش:
چرا در دادگاه های کشور ما مانند کشورهای غربی هیئت منصفه وجود ندارد؟
پاسخ:
1. عنوان "هیئت منصفه" در فقه ما وجود ندارد اما کارکرد آن یعنی وجود افرادی برای مشورت قضایی در فقه از گذشته مطرح بوده و به قاضی توصیه انجام آن در روایات و متون فقهی شده است بنابراین اسلام در این زمینه مقدم بر غرب است.
2. در قانون اساسی هم هیئت منصفه آمده است، اصل 168 :
"رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی علنی است و با حضور هیات منصفه و محاکم دادگستری صورت می گیرد . نحوه انتخاب، شرایط، اختیارات هیات منصفه و تعریف جرم سیاسی را قانون براساس موازین اسلامی معین می کند" .
هم اکنون نیز برای جرایم مطبوعاتی هیئت منصفه تشکیل می شود و در تهران و در مراکز استان ها.
3. اینکه چرا قانون گذار هیئت منصفه را تنها برای چنین دادگاه هایی وضع کرده و نه برای همه دادگاه ها ، شاید به جهات مختلفی باشد:
الف- اینکه هیئت منصفه تنها نهادی، مشورتی است و رأی آن تأثیری در روند قضایی ندارد و قاضی می تواند با رأی همه آنان مخالف کرده و رأی صادر کند موجب این می شود که قضات و سیستم قضایی وجود آن را چندان لازم ندانند.
ب- آمار و تعداد پرونده های قضایی در ایران بسیار بالاست و عمل کردن به این شیوه در همه پرونده ها به ویژه با وجود مشورتی بودن و ضروری نبودن آن در روند صدور رأی قضایی ، اطاله دادرسی را در پی خواهد داشت و عملا غیر ممکن است. (با وجود این همه پرونده قضایی باید از خارج نیروی هیئت منصفه استخدام کنیم)!
ج- هزینه های مالی استخدام هیئت منصفه در وضعیت اقتصادی فعلی قوه قضائیه قطعا مقرون به صرفه نیست چرا که هم اکنون اولویت منطقی قوه قضایی استخدام قضات بیشتر برای رسیدگی به پرونده هاست نه هزینه کردن برای کارهایی که لااقل در وضعیت فعلی، ضروری به نظر نمی رسد.