صرفه جوئی در زندگی پیامبر ص

ساده‌زيستي صفت رفتار پيامبر بود و آن حضرت به دور از هر گونه ظاهرسازي در نهايت سادگي مي‌زيست، خود مي‌فرمود: "همچون بندگان خوراك مي‌خورم و چون بندگان مي‌نشينم كه همانا من بنده‌ام".
"ابن ابي الحديد معتزلي" پس از آوردن اين سخن پيامبر مي‌نويسد:"پيامبر(ص) روي زمين غذا مي‌خورد و چون بردگان دو ساق خود را بر زمين مي‌نهاد و روي آن دو زانو مي‌نشست؛‌و اين كه بر خر بدون پالان سوار مي‌شد خود نشانه‌اي از فروتني و شكسته نفسي آن حضرت است و اين كه در آن حال فردي ديگر را هم ترك خود سوار مي‌كرد نشانه‌اي استوارتر بر اين حالت وي است."رسول خدا از سيرة ملوك و سلاطين و نوع نشست و برخاست و رفت و آمد و تشريفات آنها و هر گونه اشرافيتي سخت بيزار بود. "مُعلّي بن خُنَيس" از امام صادق(ع) روايت كرده است كه فرمود: پيامبر(ص) بيزار بود كه شباهتي به سلاطين پيدا كند.
از "ابو مسعود" و "جرير ب عبدالله" و "ابن مسعود" و "قيس بن ابي حزم" نقل شده است كه مردي نزد پيامبر آمد تا با آن حضرت سخن بگويد ولي چون پيامبر را ديد دست‌پاچه شد و به لرزش افتاد؛ حضرت به او گفت: راحت باش! من كه پادشاه نيستم، من فرزند همان زنم كه گوشت خشكيده مي‌خورد.
پيامبر در جمع يارانش چنان مي‌نشست كه هيچ امتيازي بر ديگران نداشت به گونه‌اي كه بيگانگان تشخيص نمي‌دادند كدام يك از ايشان پيامبر است. از ابو ذر غفاري نقل شده است كه گفت: رسول خدا(ص) بدون امتياز در ميان اصحاب خود مي‌نشست، هر گاه بيگانه‌اي وارد مجلس مي‌شد آن حضرت را نمي‌شناخت تا اين كه بپرسد.اوضاع اين گونه بود تا آن كه اصحاب از رسول خدا(ص) خواهش كردند تا اجازه دهد برايش سكويي درست كنند تا بيگانگان آن حضرت را بشناسند. نشست و برخاست و آمد و شد پيامبر در نهايت سادگي بود.
[گاهي] پاي پياده بدون بالاپوش و دستار و كلاه راه مي‌رفت.
امام صادق(ع) درباره رفتار سادة پيامبر فرموده است: چون رسول خدا(ص) وارد مجلس مي‌شد در نزديك‌ترين جاي به محل ورود مي‌نشست.
"يلمي" داره مشي پيامبر مي‌نويسد: پيامبر(ص) جامعه خود را وصله مي‌كرد، و پاي افزار خويش را پينه مي‌زد، و گوسفندان را خود مي‌دوشيد، و با غلامان هم غذا مي‌شد، و بر زمين مي‌نشست، و بر خر بي پالان سوار مي‌شود و ديگري را بر تركِ خود سوار مي‌كرد، و بدون اين كه احساس خجالت كند ما يحتاج خانه‌اش را از بازار تهيّه و به سوي خانواده‌اش حمل مي‌كرد، و با توانگر و تنگدست يكسان مصافحه مي‌كرد،‌و دست خود را نمي‌كشيد تا طرف دست خود را مي‌كشيد، و به هر كس مي‌رسيد سلام مي‌كرد چه توانگر، چه تنگدست و چه كوچك، چه بزرگ، و اگر به خوردن چيزي دعوت مي‌شد آن را كوچك نمي‌شرد، هر چند خرمايي پوسيده مي‌بود، و مخارج زندگي‌اش سبك بود.
پيامبرخدا(ص) چنان ساده مي‌زيست كه هيچ مزيّتي بر خدمتكارانش نداشته باشد، چنان كه "ابن شهرآشوب مي‌نويسد: در خوراك و پوشاك بر غلامان و كنيزانش برتري نمي‌جست.
چون بر سر سفرة غذا حاضر مي‌شد، در ساده‌ترين شكل ممكن، چون بندگان مي‌نشست: "إذَا جَلَسَ عَلَي الطَّعامِ جَلَسَ مُحَقَّرَّا"؛ و هرگز غذاي رنگارنگ تناول نكرد: "وَمَا أَكَلَ الأَلْوَانَ". مشي پيامبر هيچ شباهتي به سلاطين نداشت.
رسول خدا(ص) چنان بي‌پيرايه بود كه دعوت هر كسي را مي‌پذيرفت و با مردمش بدون هيچ تشريفاتي رفت و آمد و نشست و برخاست مي‌كرد. "ابن شهرآشوب" آورده است: دعوت همه كس را چه آزاد و غلام، مي‌پذيرفت، هرچند براي خوردن ماهيچه دست و يا كتف گوسفندي بود؛ هديه را مي‌پذيرفت، هرچند جرعه‌اي شير بود، از هديه مي‌خورد ولي از غذايي كه صدقه بود، نمي‌خورد. به چهرة هيچ كس خيره نمي‌شد، خشمش براي خدا بود، و هرگز براي خود خشتم نمي‌گرفت... تشييع جنازه مي‌كرد، و در دورترين نقاط شهر از بيماران عيادت مي‌كرد، با تنگدستان مي‌نشست و با تهيدستان هم سفره مي‌شد و با دست خود به آنان غذا مي‌داد، و به كساني كه در اخلاق با فضيلت بودند احترام مي‌گذاشت، و با اشخاص آبرومند الفت مي‌گرفت و به آنان نيكي مي‌كرد، و با خويشاوندان خود صلة رحم مي‌كرد، در عين اين كه آنان را بر ديگران برتري نمي‌داد و جز آن چه خدا فرمان داده است دربار‌ه‌شان روا نمي‌داشت.
پيامبر اكرم(ص) در همة وجوه چنين بود؛ در درون خانه نيز به تمام معنا سادگي و بي پيرايگي را پاس مي‌داشت. "ابن شهرآشوب" در اين باره آورده است: روي زمين مي‌نشست و روي زمين مي‌خوابيد و روي زمين غذا مي‌خورد، و پاي افزار پينه مي‌زد، و جامه وصله مي‌كرد، و در خانه را خود باز مي‌كرد، و شير گوسفندان را مي‌دوشيد، و شتر را مي‌بست و سپس آن را مي‌دوشيد، و چون خدمتگزارش در دستاس كردن خسته مي‌شد او را كمك مي‌كرد، و آب وضوي شبش را خود تهيه مي‌كرد، و در پياده‌روي كسي بر او پيشي نمي‌گرفت، و هنگام نشستن تكيه نمي‌كرد، و در كارها به اهل خانه كمك مي‌كرد، و با دست خود گوشت خرد مي‌كرد.

پي‌نوشت‌ها:

1ـ الطبقات الكبري، ج 1
2ـ شرح ابن ابي الحديد، ج 9
3ـ المحاسن
4ـ سنن ابن ماجة، ج 2
5ـ سنن أبي داود، ج 2
6ـ مناقب ابن شهرآشوب، ج 1
7ـ الكافي، ج 2
8ـ ارشاد القلوب
9ـ مناقب ابن شهرآشوب
10-الشمائل النبويّة

13ـ مناقب ابن شهرآشوب، ج 1ن ص 146.

در مورد سیره مصرفی رسول اکرم (ص) آمده است که ایشان با یک «مد» آب (تقریبا ده سیر) وضو میگرفت و با یک «صاع» (تقریبا سه کیلوگرم) از آب غسل میکرد.(1)
از امام جعفر صادق عليه السلام سوال شد : برای غسل جنابت چند پارچ آب کافی است، آن حضرت گفت: رسول خدا و همسرش با یک طشت آب، غسل میکردند که پنج پارچ آب ظرفیت داشت. شرح: رسول خدا صلوات الله و سلامه علیه پارچ آبی داشت که بیش از یک کیلوگرم ظرفیت داشت. آن پارچ را پر آب میکرد و وضو میگرفت و مقدار کمی از باقیمانده آن را مینوشید. طشت آبی داشت که پنج پارچ ظرفیت آن بود، آن طشت را پر آب میکردند و با همسرش دو نفری غسل میکردند. موقعی که رسول خدا به تنهائی غسل میکرد، فقط چهار پارچ آب در طشت می ریخت و با آن آب غسل مینمود»

1. سنن النبی صلی الله علیه و آله.
2. گزیده کافی، محمد باقر بهبودی، ج2، ص 21، حدیث.5