جمع بندی تفسیر عبارت « نحن » در آیات قرآن کریم

کارشناس بحث: استاد میقات

با سلام و درود

چند نکته عرض می شود:

1. به این کلیت صحیح نیست، یعنی هر «نحن» در قرآن را به اهلبیت علیهم السلام، نمی توان معنا کرد. به مراجعه به آیات قرآن، به وضوح صحت این مطلب معلوم است.

2. آن جا که سخن از عبادت است، خداوند فقط از خودش سخن می ‏گوید تا بندگان عبادت را خالص برای او بجا آورند؛ در چنین مواردی اگر ضمیر جمع به کار برود باز هم مختص خداوند است، و جمع به کار رفتن نیز برای تعظیم و بزرگداشت و ... است.

3. اما آن جا که دیگر سخن از عبادت نیست بلکه از خالقیت و رازقیت و إماته و إحیا و ... است و ضمیر به صورت جمع آورده شده، نشانگر بیان سلسله علل مختلف اداره جهان است که همگی مأموران الهی و به فرمان او عمل می ‏کنند. در این موارد می توان به اهلبیت علیهم السلام به عنوان واسطه فیض الهی اشاره داشت؛ مانند: «نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَ إِيَّاهُم‏»؛ ما شما و آنها را روزى مى ‏دهيم‏.(1)

4. با مطالعه زیارت جامعه کبیره، واسطه فیض الهی بودن اهلبیت علیهم السلام بیشتر روشن می شود، از جمله در این زیارت آمده:

«بِكُمْ فَتَحَ اللَّهُ‏ وَ بِكُمْ يَخْتِمُ اللَّهُ وَ بِكُمْ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَ بِكُمْ يُمْسِكُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ وَ بِكُمْ يُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ يَكْشِفُ الضُّرَّ»
به شما (به خاطر شما) خدا گشوده و به شما خدا پايان می ‌دهد؛ به واسطه‌ شما اهل بيت و اوليای خداست كه باران فرود می ‌آيد؛ و به واسطه‌ شماست كه خداوند آسمان را محفوظ نگاه داشته از اين كه بر زمين افتد، مگر به اذن و اراده‌ او؛ و به وسيله‌ شما همّ و اندوه برطرف می ‌گردد و ناراحتی ها خاتمه می ‌يابد.(2)

5. در قرآن آیات زیادی بر جایگاه و مقام ولایت اهلبیت علیهم السلام دلالت دارد که در این جا، هم مجال پرداختن به آن ها نیست و هم موضوع سخن نیست.

بنابر این:
صحیح این گفته چنین است: با توجه به واسطه فیض الهی بودن اهلبیت علیهم السلام، برخی از «نحن» های قرآن از جمله مواردی که مربوط به اداره عالم و ... است را می توان ناظر به اهلبیت علیهم السلام دانست.

___________
1. انعام: 6/ 151.
2. مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، زیارت جامعه کبیره.