امام کاظم(ع) چند همسر داشتند؟

با عرض سلام و ادب

در کتب تاریخ و انساب کسی از زنان امام کاظم علیه السلام نامی نبرده است و تعداد آنها معلوم نیست اعم از کنیز و متعه ولی بنا بر روایاتی که تعداد اولاد ایشان را تا 37 تا 60 عدد نوشته اند، اینگونه برداشت می شود که تعداد آنان بیش از ده زن باشد. (عماد الدین حسینی اصفهانی، زندگانی امام موسی کاظم، ج2، ص263.)

در کتاب «عیون أخبار الرضا علیه السلام، ترجمه ،ج‏۱،ص ۶۶» در بخش وصیت امام کاظم (ع) از آن حضرن نقل می­کند که فرمود: آن همسرانم که «امّ ولد» هستند، هر کدام که در منزل باقى ماندند، داراى همان حقوق و مقرّرى خواهند بود که در زمان حیاتم از آن برخوردار بودند … .

یکی از همسران آن حضرت،نجمه، مادر بزرگوار امام رضا (ع) است.نجمه از زنان مومنه، پارسا، نجیب و پاكیزه بود. حمیده، همسر امام صادق (ع)، او را كه كنیزى از اهالى مغرب بود، خرید و به منزل برد.

اما تعداد فرزندان آن حضرت:

علماي علم نسب در تعداد فرزندان امام كاظم - عليه السلام - اقوال مختلفي ابراز كرده اند كه بعضي آن اقوال عبارتند از:
1 - ارشاد مفيد - 37 فرزند: 18 پسر- 19دختر

2 - دلائل الامامة - 39 فرزند: 18 پسر- 21دختر

3 - المجدي 59 فرزند: 22 پسر- 37دختر.

4 - تاج المواليد، 37 فرزند: پسر18 - 19دختر.

5 - لباب الانساب - 35 فرزند: 17پسر - 18دختر.

6 - تاريخ مواليد الائمه - 38 فرزند: 20 پسر- 18دختر

7 - عمدة الطالب - 60 فرزند: 23 پسر- 37دختر.
و
...

نویسندگان این منابع، اسامی فرزندان امام را نیز همانند تعدادشان با اختلاف نقل کرده ‏اند، لذا اسامی پسران به بیش از سی و چهار اسم و دختران بیش از پنجاه اسم می‏رسد. از طرفی، کسانی که اسامی کم‏تری ارائه داده‏اند، ادعای انحصار نکرده‏اند و احتمال بیشتر بودن فرزندان را نفی ننموده ‏اند.

اما در رابطه با تعداد فرزندان امام کاظم(ع) توجه به چند نکته لازم است:

1. هر فردي از عرب مخصوصا بزرگان و اشراف، علاوه بر نام، داراي كنيه و لقب نيز بودند و براي احترام، آنان را با لقب و كنيه خطاب مي كردند و چه بسا كه والدين از ابتداي تولد فرزندشان، نام و لقب و كنيه بر او مي نهادند و ممكن است يك نفر از جهات مختلف شخصيتي، لقب هاي گوناگون داشته باشد.
2. از طرف ديگر بسياري از اسامي گفته شده در فرزندان امام كاظم - عليه السلام - كنيه يا لقب بوده و نمايان گر صفت برجسته اي مي باشد (ام كلثوم، ام القاسم، ام عبدالله ، ام سلمه، ام ابيها ...، عليه، ميمونه، حكيمه، حسنه، محموده، عطفه و..). .
3. بعضي از مؤلفين، درصدد جمع آوري اسامي گفته شده در مورد فرزندان معصومين بوده و تمامي اسامي وارد شده در منابع سابق را نقل نموده اند و معني آن اين است كه يكي از فرزندان ايشان با اين واژه نيز شناخته مي شده است نه اين كه هر يك از آن ها بيان گر يك فرد خاص بوده و به تعداد آن اسامي، فرزند داشته باشد و لذا گاهي اسامي ارائه شده با عدد گفته شده از طرف خود آن ها مطابقت ندارد; مثلا مناقب آل ابي طالب عدد فرزندان پسر را هيجده نفر نقل و بيست اسم را فهرست نموده است.
4. اسامي مشترك گاهي به صورت مطلق و يا با پسوند اكبر و اصغر آمده است. برخي، اولي را مطلق و دومي را اصغر ناميده اند بعضي، اولي را نيز با صفت اكبر توصيف نموده اند و دو نام با سه عنوان ذكر شده است; مثلا المجدي در مورد فاطمه، اسماء، زينب و امينه، اولين را با پسوند كبري و بقيه را به صورت مطلق آورده و بيشتر منابع اولي را مطلق و ديگران را با قيد صغري نقل كرده اند.
5. در روايتي كه مامون علت شيعه شدن خود و محبت به اهل بيت را بيان مي كند، مي گويد: وقتي امام كاظم - عليه السلام - بر پدرم هارون وارد شد، پدرم او را بسيار احترام كرد و يكي از پرسش هاي او از امام اين بود كه عائله شما چند نفر است؟ حضرت فرمود: بيش از پانصد نفر. پرسيد: همه فرزندان شمايند؟ ! فرمود: نه، فرزندان من سي و چند نفر مي باشند. (عيون الاخبار الرضا، ج 1، ص 88.)

بنابر اين، روشن مي شود كه هر يك از واژه هاي گفته شده در مورد فرزندان حضرت، لزوما بيان گر يك فرد خاص نمي باشد، بلكه ممكن است دو يا چند واژه به عنوان نام، كنيه و لقب يك فرد باشد كه با هر يك از آن ها شناخته مي شده است و زيادي آن واژه ها با فرمايش امام كه فرزندان من سي و چند نفر مي باشد، منافاتي ندارد. با توجه به قدمت كتاب تاريخ ائمه و اعتبار ارشاد مفيد، قول ايشان تقويت شده و اختلاف بين ايشان به اختلاف در نام، لقب و كنيه مربوط مي باشد.